محدودیتی در کار نیست
محمدجواد ظریف و وانگ یی وزرای امور خارجه ایران و چین هفتم فروردین، سند همکاری‌های ۲۵ساله ایران و چین را امضا کردند. این سند با عنوان رسمی «برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین» ثبت شده است و حوزه‌های سیاسی، امنیتی، دفاعی، فرهنگی، کشاورزی، اقتصادی، علمی، جهانگردی، نفت و انرژی، زیرساخت‌های مخابراتی و فناوری ارتباطات، تجارت، بهداشت و سلامت را شامل می‌شود. متن برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین بر اساس آخرین تغییرات تا خرداد ۹۹ در دسترس است و بسیاری با استناد به این متن انتقاد‌های زیادی به آن وارد می‌کنند. از جمله اینکه هدف از این همکاری حداقل در بخش فناوری اطلاعات محدود کردن اینترنت بین‌المللی و تکمیل شبکه ملی اطلاعات است که از دید منتقدان به اینترنت ملی مشهور است. با این حال محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در یکی از اتاق‌های شبکه اجتماعی کلاب هاوس در پاسخ به نگرانی برخی از این قرارداد اعلام کرد به هیچ‌وجه این همکاری تاثیری بر محدودسازی حوزه ارتباطات ندارد و باعث رشد می‌شود. از سوی دیگر امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات نیز با اعلام اینکه سند همکاری ۲۵ ساله بین چین و ایران باعث رشد صنعت ICT کشور می‌شود، تاکید کرد که این قرار داد نه تنها با چین که باید با تمام کشورهای پیشرفته دنیا بسته شود. تلاش برای همکاری بین چین و ایران، دو تمدن قدیمی آسیا از زمستان سال ۱۳۹۴ کلید خورد یعنی درست زمانی که همکاری با امریکا هم در قالب طرح برجام در حال پیگیری بود. در نهایت سند برنامه همکاری جامع ایران و چین روز شنبه (۷فروردین) به امضای محمدجواد ظریف و وانگ یی، وزیران خارجه دو کشور رسید. در اواسط هفته‌ای که گذشت کلاب هاوس شبکه‌ای که در این چندماه به یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی ایرانیان برای گفت‌وگو در باب همه‌چیز شده، محمدجوادآذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با دعوت از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به کلاب هاوس تمام توجه‌ها را به خود جلب کرد. جهرمی با دعوت از ظریف قصد داشت او با شرکت در اتاقی با نام «ناگفته‌های تفاهمنامه ایران و چین در گفت‌وگوی سخنگوی وزارت امور خارجه» او را دعوت به پاسخ به انتقاد‌های مطرح‌شده در مورد این سند همکاری کند. در نهایت نیز خود جهرمی در پاسخ به انتقاد‌های برخی از کاربران این گروه اعلام کرد که قرار نیست این سند همکاری منجر به ایجاد محدودیتی در فضای مجازی کشور شود.
شرکت‌های چینی
از پیشروان عرصه تکنولوژی هستند
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به انتقاد کاربران این گروه که این تفاهمنامه در بخش فناوری را محدودکننده اینترنت در ایران می‌دانستند، گفت: «در تفاهمنامه چنین چیزی وجود ندارد. همواره یکی از حوزه‌های تجاری بین ایران و چین مربوط به فناوری اطلاعات است و شرکت‌های چینی یکی از مجموعه‌های پیشرو در عرصه تکنولوژی‌های ارتباطی هستند.» به گفته او بیشترین همکاری‌های چین و ایران در حوزه ارتباطات است. جهرمی تاکید کرد که بر عکس محصولات ارتباطات و حوزه زیرساخت‌های اساسی، هنوز محصولات چینی در حوزه فناوری اطلاعات در ایران جا نیفتاده‌اند. جهرمی ادامه داد: «در دو دوره که سنگنین‌ترین تحریم‌های ظالمانه علیه ایران انجام شد، شرکت‌های اروپایی ارتباطات خود را با ایران محدود کردند، هر چند فناوری اطلاعات و به ویژه ارتباطات جزو حوزه‌های تحریم نبود؛ اما مشکلاتی به وجود آمد. درآن شرایط اما شرکت‌های چینی ارتباطات خود را با شرکت‌های ایرانی حفظ کردند و پشتیبانی خوبی ارایه دادند.» به باور او در تمام دنیا و در حوزه ارتباطات زیرساختی و فناوری‌های نیمه هادی یک اتفاق مهم رخ داده است: «درگذشته تمامی وابستگی‌ها در حوزه فناوری‌های نیمه‌هادی به امریکا بود؛ اما اکنون چین به سطحی از تکنولوژی رسیده که تمام قطعاتی که در حوزه تکنولوژی مورد نیاز است را خودش تولید می‌کند و از محصولات شرکت‌های امریکایی بی‌نیاز شده است.» به نظر می‌رسد اشاره جهرمی در این زمینه به دعوای چین و امریکا در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بر سر توسعه 5G بین شرکت‌های تکنولوژی چینی و امریکایی باشد. او اظهار کرد: «دعوای بسیار بزرگی در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ شکل گرفت که مربوط به حوزه نسل پنجم ارتباطات 5G بود. جنجال دیگر نیز حضور چینی‌ها در بازارهای جهانی بود که استقلال آنها عملا حکمرانی امریکا در عرصه ارتباطات را از بین برد و شرکت‌های چینی در یافتن بازارهای جدید و اداره کردن بازار خودشان توانمند شدند.»
چین شریک سنتی شرکت‌های ایرانی
در حوزه ارتباطات است
جهرمی با بیان اینکه چین همیشه در حوزه ارتباطات یک شریک سنتی برای شرکت‌های ایرانی بوده است، گفت: «طبیعتا با توجه به دعوایی که امروز در سطح دنیا برای شکستن تک قطبی فناوری اطلاعات در امریکا وجود دارد، ایران با فضایی که برایش به وجود آمده می‌تواند بین شرکت‌های چینی و امریکایی موازنه ایجاد کند؛ تا قدرت و تعامل بیشتری به وجود آید و از اعمال تحریم‌های یک جانبه جلوگیری شود.» او با تاکید بر اینکه همکاری با چین در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات به هیچ‌وجه نتیجه‌ای برای محدود کردن فضای مجازی و ارتباطات کشور ندارد، توضیح داد: «همکاری با چین در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، به هیچ‌وجه تاثیری بر محدودسازی حوزه ارتباطات ندارد و باعث رشد می‌شود چرا که از اعمال تحریم‌های ظالمانه در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات جلوگیری و نقش بازدارنده تحریم‌ها را ایفا می‌کند و می‌تواند باب توسعه فعالیت‌ها را باز کند.» او ادامه داد: «البته تفاهم بین ایران و چین، هنوز یک محور است و زمانی که تبدیل به قرارداد شود و جنبه الزام آوری پیدا کند، اطلاع‌رسانی خواهد شد. درحال‌حاضر صرفا دو طرف تفاهمنامه، بیانیه‌ای داده‌اند که در عرصه ارتباطات و حوزه فضایی علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند.» او درباره همکاری‌ای که قرار است در حوزه ماهواره شکل بگیرد نیز توضیح داد: «مسائل مربوط به حوزه فضایی نیز از محورهای این همکاری‌است. امریکا مدتی قبل سازمان فضایی، پژوهشگاه فضایی و پژوهشگاه هوافضا را به صورت یک‌جانبه تحریم کرده است. همکاری‌های ما همیشه با چین خوب بوده و این تفاهمنامه فضایی را به وجود می‌آورد که بازدارنده اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران باشد.»
نگرانی‌ها درباره همکاری با چین ادامه دارد
با این حال همچنان برخی فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نسبت به این همکاری خوشبین نیستند. مهدی نایبی، مدیرعامل یکی از استارت‌آپ‌های حوزه حمل و نقل از جمله کسانی است که نسبت به این همکاری نظر مثبتی ندارد. او در یکی از گروه‌های کلاب هاوس که در مورد اکوسیستم استارت‌آپی ایران بود، درباره این قرارداد و تاثیر همکاری شرکت‌های تکنولوژی چینی با استارت‌آپ‌های ایرانی گفت: «از محتوای کامل این همکاری باخبر نیستم؛ اما تاجایی که اطلاع دارم و تجربه نشان داده چین و توسعه فناوری اطلاعات دراین کشور متفاوت‌تر از دیگر کشورهای دنیاست.» نایبی تاکید کرد که ایران با توجه به پتانسیل و ظرفیتی که دارد نباید خود را محدود به همکاری با چند کشور مانند چین، هند یا حتی امریکا و باید با تمام کشورهای دنیا همکاری کند.
