نظارت بر خروج کالا و تنظیم بازار در شرایط جنگ اقتصادی

محسن شمشیری

در شرایطی که با وجود تخصیص 12 میلیارد دلار برای کالاهای اساسی در سال 99 و تامین کالاهای مورد نیاز مصرف کشور و ذخیره‌سازی آن و با وجود افزایش قیمت بسیاری از کالاها، همچنان کمبود در بازار وجود دارد و از خروج ارز و سرمایه از کشور تا خروج مرغ و گوشت و جوجه یک روزه و بسیاری از اقلام اساسی از کشور را شاهد هستیم، نتیجه می‌گیریم که قواعد اقتصادی از جمله افزایش قیمت‌ها نمی‌تواند تخصیص منابع ایجاد کند و عرضه را زیاد و تقاضا را متعادل کند و تخصیص ارز برای واردات کالاهای اساسی با دلار 4200 تومانی نیز چاره کار نبوده و همچنان سوءاستفاده، سوءمدیریت، خروج غیرقانونی اقلام و کالاهای اساسی کشور در شرایط جنگ اقتصادی و تحریم‌ها انجام می‌شود.  از سوی دیگر، طبق گفته وزیر جهاد کشاورزی، با وجود تولید، عرضه و بسته‌بندی 3 هزار تن مرغ در تهران در سه شیفت و نیاز 1200 تنی این شهر، مشکل در توزیع و فروش و قیمت‌ها ایجاد شده که اینها نشان‌دهنده تخلف فراوان در این نوع بازار است و مشکل مرغ را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد.  همچنین در خبرها آمده است که علاوه بر خرج مرغ به صورت قطعه شده و بسته‌بندی، جوجه یک روزه از کشور خارج شده است و نظارت بر بازار کالاهای اساسی ضعیف است و لازم است که دولت علاوه بر عرضه و تقاضا و قیمت‌ها، به مشکل خروج کالا به صورت قاچاق از کشور و همچنین عدم تنظیم بازار نهادها و کالاهای وارداتی و توزیع آن و نظارت بر مراکز تهیه و توزیع توجه کند و تنها به قواعد اقتصادی اکتفا نکند بلکه نظارت بر تنظیم بازار و خروج کالا از کشور را تقویت کند. اینکه چه عاملی باعث می‌شود که عده‌ای در برابر نیاز هموطنان خود در شب عید و با وجود گرانی‌ها، اقدام به خروج کالاهای اساسی از بازار و خروج از کشور کنند و وجدان و شرافت حرفه‌ای را در نظر نگیرند، نکته قابل تاملی است، اما پرسش مهم‌تر این است که چرا دولت تنها به افزایش قیمت‌ها تن داده و تنظیم بازار و نظارت بر بازار‌ها، دلالی‌ها، خروج کالا از کشور را زیر ذره‌بین قرار نمی‌دهد؟ اینکه هزاران تن کالا، مرغ، جوجه یک روزه و بسیاری از کالاهای دیگر از کشور خارج می‌شود اما گزارش نمی‌شود و دولت در برابر آن اقدامی انجام نمی‌دهد، مشکل عمده‌ای است و سازمان‌های نظارتی و تنظیم بازار باید دقت و نظارت قوی‌تری را به کار بگیرند.  در سال 99 بیش از ۲۳ میلیون و ۱۰۷ هزارتن کالای اساسی به ارزش ۱۲ میلیارد و ۲۹ میلیون و ۱۳ هزار و ۳۰۵ دلار از گمرکات در سال گذشته ترخیص شد و بانک مرکزی ارز مورد نیاز با دلار 4200 تومانی برای تامین کالاهای اساسی را پرداخت کرده است. جالب این است که خوراک دام و طیور با بیش از ۱۳میلیون و ۴۳۸ هزار تن ۵۸ درصد وزن کل کالاهای اساسی ترخیص شده از گمرکات را به خود اختصاص دادند. سه کالای ذرت، جو و کنجاله سویا به عنوان نهاده‌های تولید مرغ و گوشت جمعا با وزن ۱۳ میلیون و ۴۳۸ هزار و ۴۹۳ تن و به ارزش سه میلیارد و ۷۴۱ میلیون و ۲۱۶ هزار و ۲۹۱ دلار، ۵۸ درصد وزن و ۳۱ درصد ارزش کل واردات ۲۵ گروه کالاهای اساسی را در بر می‌گیرد .ذرت با ۹ میلیون و ۷۸۲ هزار و ۸۰۶ تن به ارزش دو میلیارد و ۴۹۸ میلیون و ۹۵۷ هزار و ۱۴۱ دلار، در صدر کالاهای وارداتی کشور و کالاهای اساسی وارد شده قرار دارد. کنجاله سویا با یک میلیون و ۸۱۹ هزار و ۶۳۷ تن به ارزش ۷۹۳ میلیون ۹۳۸ هزار و ۸۲۱ دلار و جو با یک میلیون و ۸۳۶ هزار و ۵۰ تن به ارزش  ۴۵۷ میلیون و ۳۲۰ هزار و ۳۲۹ دلار، نهاده‌های دامی وارد شده در سال ۹۹ بودند.  البته با وجود این حجم واردات و رقم بالای نهاده‌های دامی برای تولید مرغ و گوشت، برخی صاحب نظران معتقدند که نوع سفارش‌ها و زمان آنها و ترکیب و تناسب آنها درست نبوده است یعنی یکی از نهادهای بیش از مقدار مورد نیاز و به موقع وارد شده و نهاده دیگر از جمله کنجاله به موقع و به اندازه کافی وارد نشده است. و جالب این است که با کاهش شدید ذخایر در انبارها، عده‌ای دنبال آن بوده‌اند که دو، سه روزه نهاده‌های مورد نیاز وارد شود و بانک مرکزی ارز تخصیص دهد و گمرک ترخیص کند و... در حالی که همه این مراحل اداری و هماهنگی بانک مرکزی، سازمان تجارت، وزارت صمت، گمرک و... به هماهنگی و صرف مدت زمان منطقی نیاز دارند و نباید انتظار داشت که بلافاصله هر کمبودی جبران شود.  وزیر صمت نیز در اظهاراتی گفته است که در ۹۹ قلم کالا مشکل نداشتیم فقط در مرغ مشکل نسبی داشتیم که الحمدلله مدیریت شد. این در حالی است که بر اساس بررسی‌های وزارت صمت، یک سوم از ۱۰۰ کالاهای اساسی در بهمن ماه ۹۹، تورم سه رقمی داشتند. بسیاری از کالاها با گرانی وچند برابر شدن قیمت‌ها مواجه شده‌اند و در هر مقطعی چند نوع کالا با ناهماهنگی و عدم نظارت و تنظیم بازار مواجه بوده‌اند، در مقطعی گوجه‌فرنگی، در مقطعی سیب‌زمینی و پیاز و و در مقطع دیگری روغن نباتی و عید امسال مرغ مشکل داشته است.   طبق این گزارش روغن ۱۵۵درصد پرتقال۱٦٢درصد عدس ۱٦٢درصد آهن ۱٨٢درصد برنج هندی ۱٨٩درصد کنجاله ٢۵٧درصد افزایش قیمت داشته‌اند؛ که تورم این اقلام  ٢برابر مرغ بوده؛ اما وزیر صمت می‌گوید در ۹۹ قلم مشکل نداشتیم و فقط در مرغ مشکل نسبی داشتیم که الحمدلله مدیریت شد. وزیر صمت باید توجه داشته که فقط گفتار درمانی مشکل را حل نمی‌کند و باید نظارت تقویت شود تا کالاها و نهادها به موقع وارد شوند و قبل از ایجاد کمبود و صفر شدن انبارها، نهادها وارد کشور شوند. همچنین از خروج مرغ و جوجه و سایر کالاها جلوگیری شود و اجازه ندهند که عده‌ای به راحتی هزاران تن کالای اساسی و مورد نیاز معیشت مردم ایران را از کشور خارج کنند.  مجلس نیز باید در برابر کوچک‌تر شدن سفره مردم و فشار مضاعف به اقشار ضعیف اقداماتی را انجام دهد و نظارت بر بازارها را تقویت کند. در شرایط جنگ اقتصادی و تحریم‌ها، باید نظارت بر بازارها تقویت شود و وقتی افزایش قیمت‌ها مانع از ایجاد کمبود ونایابی کالاها نمی‌شود، باید بر بازارها نظارت کرد و تنظیم بازار را تقویت کرد و برخورد جدی با عوامل خروج کالا از کشور داشته باشیم.