بوی نفت ایران در بازار جهانی
نرگس رسولی|
خبرها از بازار نفت حکایت از این برنامه‌ریزی‌ها برای بازگشت ایران به بازار جهانی نفت دارد. خبری که منابع مختلف نیز آن را تایید کرده و حتی زمان آن را اوایل زمستان و اواخر سال جاری میلادی می‌خوانند.مذاکرات برجام همچنان در حال انجام است و دود سفیدی از محل مذاکرات برنخاسته اما خبرها از ماوقع مثبتی خبر می‌دهند که نوید‌دهنده بازگشت ایران به بازار جهانی نفت است؛ خبری که در کنار تلاش ژاپن و هند برای بازگشت به لیست خریداران نفت ایران در روزهای گذشته صحت و سقم بیشتری پیدا می‌کند. خبرها حکایت می‌کنند که اقدامات اوپک‌پلاس در چند ماه اخیر و به خصوص در هفته‌های گذشته مانع سقوط قیمت نفت شده و حتی بهای نفت در ماه‌های اخیر تا حدودی بهبود یافته؛ اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان و تحلیلگران نفت بر این باورند که روند بهبود قیمت نفت ادامه خواهد یافت اما این بهبودی چقدر به طول خواهد انجامید سوالی است که همیشه در این مواقع از سوی خریداران و تحلیلگران عنوان می‌شود.کارشناسان معتقدند بازار نفت تحت تاثیر سه عامل مهم قرار دارد؛ تشدید شیوع کرونا در هند، وضعیت قرنطینه اروپا و شمارش معکوس برای بازگشت نفت ایران به بازار . از سوی دیگر برخی تحلیلگران، قرنطینه در اروپا را عامل دیگری می‌خوانند که در روزهای گذشته بازار نفت را تحت فشار قرار داده است؛ یک ماه پیش اروپا بسیاری از محدودیت‌های رفت و آمدی خود را تمدید کرد و بهبود قیمت نفت را به تاخیر انداخت اما اکنون در حالی که هند در بدترین موج از زمان شیوع ویروس کرونا قرار دارد اروپا در حال آماده‌سازی برای رفع این محدودیت‌ها است.
آماده‌سازی اروپا برای کاهش قرنطینه‌ها
مقامات اتحادیه اروپا این هفته پیشنهادهایی برای کاهش محدودیت‌های سفرهای تابستانی به ۲۷ کشور خود مطرح کردند که این امر تقاضا برای سوخت جت که ماده اولیه آن نفت خام است را بالا می‌برد و در ایالات متحده امریکا در حالی که تعداد واکسیناسیون روبه افزایش است موارد ابتلا به کرونا نیز در حال کاهش است و در نتیجه چندین ایالت این کشور از جمله نیویورک محدودیت‌های خود را کاهش داده‌اند که همه اینها تاثیر عمیقی در قیمت نفت خام خواهد داشت. البته خبر بازگشت ایران به بازارهای جهانی هم می‌تواند تاثیرگذار دیگری بر روند قیمت نفت باشد. به نظر می‌رسد بر همین اساس هم برخی از خریداران قدیمی سعی دارند از فرصت فعلی استفاده کرده و خود را در لیست خریداران قرار دهند تا بعد از بهبود شرایط اقتصادی جهان و افزایش تقاضای خرید با قیمت‌های کمتری خریدار نفت باشند. همان طور که گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده که قیمت نفت‌خام در این تابستان به بشکه‌ای ۸۰ دلار می‌رسد؛ پیش‌بینی این موسسه بر این اساس است که در ماه‌های آینده تقاضا برای نفت افزایش پیدا خواهد کرد و عرضه نمی‌تواند به زودی خود را با آن تطبیق دهد.گفتنی است همزمان با شیوع گسترده ویروس کرونا در هند تقاضا برای مصرف سوخت در این کشور به پایین‌ترین حد یک سال گذشته رسیده است و تنها در اوایل ماه مه مصرف سوخت در هند نزدیک به ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است؛ اطلاعیه شرکت‌های بهارات پترولیوم و هندوستان پترولیوم حاکی از کاهش ۲۸ درصدی فروش سوخت خودرو در مقایسه با هفته‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰ است و سوخت خودرو ۹۰ درصد از فروش سوخت در هند را شامل می‌شود.این در حالی است که برخی هم شمارش معکوس برای بازگشت ایران را باعث کاهش قیمت می‌خوانند و سعی دارند عامل افزایش تقاضا را نادیده بگیرند. این گروه عرضه نفت ایران را باعث کاهش قیمت می‌خوانند؛ مدیرعامل پالایشگاه هندوستان پترولیوم در مصاحبه‌ای با رویترز در خصوص نوسانات قیمت نفت در بازه قیمتی ۶۵ تا ۷۰ دلار گفت: پیشرفت مذاکرات ایران و غرب و بازگشت ایران به بازار نفت به احتمال زیاد مانع جهش قیمت نفت به بشکه‌ای ۷۰ دلار خواهد شد.در طرف دیگر اما تعداد زیادی از کارشناسان بر این باورند که بازگشت ایران به بازار نفت موجب سقوط قیمت این طلای سیاه نخواهد شد چرا که صادرات نفت خام ایران در حال حاضر نیز به نسبت در مقیاس بالا صورت می‌گیرد و در صورت لغو تحریم‌ها، بازار نفت دچار بحران نخواهد شد. طی برآوردهای صورت گرفته از سوی اوپک تولید نفت خام ایران در هفته‌های گذشته نزدیک به ۱۹۰ هزار بشکه افزایش یافته و به ۲ میلیون و ۱۴۰ هزار بشکه رسیده است و با این وجود ایران راه درازی برای رسیدن به سطح تولیدات نفت خود در سال ۲۰۱۶ دارد، زمانی که روزانه ۳ میلیون و ۷۹۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کرده است.صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در سه ماهه اول سال جاری ۸۲۵ هزار بشکه در روز تخمین زده شده است که از ۴۲۰ هزار بشکه در روز در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ افزایش چشمگیری داشته است اما کماکان برای رسیدن به سطح صادرات ۲ میلیون و ۱۲۵ هزار بشکه‌ای در سال ۲۰۱۷ راه درازی در پیش دارد؛ در حال حاضر هر بشکه نفت خام سنگین کشور ۶۴ دلار و ۲۷ سنت قیمت دارد و هر بشکه نفت خام سبک آن نیز ۶۶ دلار و ۱۷ سنت قیمت خورده است.هر بشکه نفت خام وست تگزاس نیز در روزهای گذشته گذشته ۴۰ سنت ارزان شده است و در حال حاضر به قیمت ۶۵ دلار و ۸۴ سنت رسیده است و هر بشکه نفت خام برنت نیز در این مدت ۲۹ سنت ارزان شده و در حال حاضر ۶۸ دلار و ۴۴ سنت قیمت خورده است. مدیر تحقیقات شرکت انرژی اسپکتس در مصاحبه‌ای به تلویزیون بلومبرگ گفته: اگر مذاکرات ایران و امریکا درباره احیای برجام به نتیجه برسد، احتمالا نفت ایران زودترین زمانی که رسما وارد بازار می‌شود آگوست خواهد بود. آمریتا سِن، مدیر تحقیقات انرژی اسپکتس گفت: امریکا و ایران قصد دارند پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران به توافق برسند. اگر توافق تا هفته آینده اعلام شود، دستکم دو ماه زمان خواهد برد تا نفت ایران از تحریم‌های امریکا آزاد شده و وارد بازار جهانی شود. زیرا دولت بایدن هر گونه توافق حاصل شده در این مذاکرات را به کنگره خواهد فرستاد که ۶۰ روز برای بررسی آن مهلت دارد. دولت امریکا می‌تواند به شکل تئوری بازبینی کنگره را دور بزند اما تحلیلگران انرژی اسپکتس انتظار ندارند چنین کاری را انجام دهد.وی خاطرنشان کرد امریکا تنها زمانی معافیت از تحریم‌ها را صادر می‌کند یا تحریم‌ها را معلق می‌کند که ایران به تعهدات برجامی برگردد. بنابراین نفت ایران زودتر از آگوست به بازار بازنخواهد گشت و احتمال اینکه دیرتر از آگوست شاهد ازسرگیری عرضه نفت ایران باشیم، وجود دارد.هر چه نفت ایران دیرتر به بازار برگردد، تاثیر کمتری روی بازار نفت خواهد داشت، زیرا تحلیلگران و آژانس‌های پیش‌بینی‌کننده انرژی انتظار دارند تقاضا برای نفت در نیمه دوم سال بهبود قوی پیدا کند.الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه نیز گفته: اوپک پلاس از احتمال بازگشت صادرات نفت ایران به بازار جهانی به خوبی آگاه است و با در نظر گرفتن ایران، به محاسبه توازن عرضه و تقاضا خواهد پرداخت. انرژی اسپکتس انتظار ندارد ایران بلافاصله پس از اینکه به بازار برگشت، تحت سهمیه تولید اوپک پلاس قرار بگیرد. در این بین شرکت جیبسون شیپ بروکرز برآورد کرد ایران ممکن است حدود ۶۹ میلیون بشکه نفت در ذخایر شناور داشته باشد که پس از رفع تحریم‌های امریکا به بازار عرضه می‌شوند. بر اساس گزارش اویل پرایس، گروه مالی سیتی هم برآورد مشابهی داشته و روز دوشنبه در یادداشتی اعلام کرد ایران احتمالا حدود ۶۵ میلیون بشکه نفت در دریا و ۵۴ میلیون بشکه در خشکی نگهداری می‌کند. اگر توافقی حاصل شود و تحریم‌ها رفع شوند، ایران می‌تواند در مدت ۱۰ تا ۲۰ روز به بازارهای صادراتی مهم شامل هند و چین نفت صادر کند. با این حال ریچارد متیوز، مدیر تحقیقات جیبسون شیپ بروکرز به بلومبرگ گفت: ذخایر نفت شناور ایران پس از رفع تحریم‌ها یک‌شبه ناپدید نمی‌شود و باید مواردی مانند کانال پرداخت روشن شوند و همچنین تشریفات دیگر انجام گیرد تا خریداران برای خرید قانونی نفت ایران اطمینان پیدا کنند. در همین حال منابع آگاه در اوپک پیش‌بینی کردند اوپک پلاس با وجود احتمال افزایش عرضه ایران، با توجه به روند احیای تقاضا در نشست سه شنبه آینده احتمالا به سیاست فعلی تسهیل تدریجی محدودیت عرضه پایبند می‌ماند. اوپک و متحدانش در آوریل افزایش ۲.۱ میلیون بشکه در روز عرضه به بازار در فاصله ماه مه تا جولای را تصویب کردند و این تصمیم بر مبنای پیش‌بینی رشد تقاضای جهانی برای نفت با وجود افزایش آمار ابتلا در هند بود. قیمت نفت از زمان تصمیم مذکور اوپک پلاس به روند صعودی که در سال میلادی جاری داشته ادامه داده و اکنون بیش از ۳۰ درصد افزایش در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد. با این حال چشم‌انداز تولید بالاتر نفت ایران با پیشرفت مذاکرات وین برای احیای برجام، روند رشد قیمت نفت را محدود نگه داشته است.
دو منبع آگاه در اوپک پلاس که مایل نبودند نام‌شان فاش شود، اظهار کردند: هیچ مذاکراتی درباره تغییر سطح کاهش تولید برای ماه جولای وجود ندارد. دو مقام دیگر هم گفتند تولیدکنندگان به برنامه فعلی افزایش تدریجی تولید پایبند می‌مانند. یکی از این منابع آگاه گفت: به نظر من عدم تسهیل بیشتر محدودیت عرضه تصمیم عاقلانه‌ای است. یک مقام دیگر خاطرنشان کرد با این حال چشم‌انداز تولید بالاتر نفت ایران نمی‌تواند نادیده گرفته شود. مذاکرات در وین میان قدرت‌های جهانی و ایران برای احیای برجام از آوریل در جریان است و منابع صنعت نفت می‌گویند صادرات نفت ایران از اواخر سال ٢٠٢١ روند رو به رشدی داشته است. کندی چشمگیر تقاضا ممکن است مانع برنامه‌های اوپک پلاس شود اما در حال حاضر اوپک پیش‌بینی می‌کند تقاضای جهانی برای نفت با بهبود بیشتر تقاضا در نیمه دوم سال ۲۰۲۱، شش میلیون بشکه در روز در سال میلادی جاری رشد کند. بر اساس گزارش رویترز، اوپک پلاس در واکنش به فروپاشی تقاضا در اوج بحران شیوع ویروس کرونا از ماه مه سال ۲۰۲۰ دور جدید محدودیت عرضه به میزان ۹.۷ میلیون بشکه در روز را به اجرا گذاشت و تا جولای محدودیت عرضه این گروه به ۵.۸ میلیون بشکه در روز رسید. ایران به همراه لیبی و ونزوئلا از مشارکت در محدودیت عرضه اوپک پلاس معاف بوده است.
