پیش‌نیازهای رسیدن به نرخ ارز واقعی در اقتصاد
کمیل طیبی
عامل موثر و مهم در شکل‌گیری نرخ ارز بهینه و واقعی در اقتصاد، استقلال بانک مرکزی است.یکی از مباحث کلیدی و تاثیرگذار اقتصادی در دولت آینده موضوع تعیین نرخ ارز و نحوه مدیریت بازار ارز است. اما در این میان، رسیدن به یک نرخ ارز واقعی و به بیان دیگر، نرخ ارز بهینه، نیازمند فراهم شدن بسترهای لازم و پیش‌نیازهایی است. متغیر ارز یک متغیر پیچیده‌ای است که حدود ۶۰ درصد ادبیات و مطالعات اقتصادی مقالات مربوط به نرخ ارز و مسائل مربوط به نرخ ارز است و توجه به آن در اقتصاد ضرورت دارد.نرخ ارز بهینه یا همان نرخ ارز واقعی، یک متغیر درون زاست. از نظر اقتصادی یک بازار ارز وجود دارد، بنابراین اینکه بگوییم این نرخ به صورت دستوری تعیین شود یا به عنوان یک متغیر و شاخص برون زا آن را در نظر بگیریم که خارج از سیستم، توسط بانک مرکزی و دولت تعیین شود، اساسا روش اقتصادی نیست و هیچ‌وقت هم این نرخ ارز بهینه حاصل نمی‌شود.بنابراین نرخ ارز واقعی که یک متغیر درون زاست باید بر اساس سازوکار و مکانیزم بازار ارز تعیین شود. زمانی که مازاد تقاضا ایجاد می‌شود، قیمت هم بالا می‌رود و زمانی که مازاد عرضه داریم، نرخ نیز پایین می‌آید تا در نهایت به یک نرخ تعادلی برسیم.عواملی در تعیین نرخ اثرگذار است و این عوامل هم شاخص‌های اقتصادی است و هم شاخص‌های غیراقتصادی؛ مثلا اینکه برجام احیا شود و تحریم‌ها برداشته شود، اینها بر نرخ متعادل ارزی تاثیرگذار است. مثلا فرض کنیم وقتی ما یک سیستم چند نرخی داریم، حالا اگر این سیستم چند نرخی تبدیل به یک سیستم یک نرخی بشود، در جهت رسیدن به یک نرخ واقعی برای ارز، خیلی کمک می‌کند.دیگر عامل، بهبود رابطه مبادله است که از طریق توسعه روابط تجاری ایجاد می‌شود و ما می‌دانیم که بالاخره امروزه بخش خارجی اقتصاد یعنی بخش صادرات و واردات خیلی کمک می‌کند به اینکه روزنه و مجرای عرضه ارز هم اتفاق بیفتد تا بتواند پاسخگوی همان تقاضای ارزی باشد. چرا که در شرایطی که تحریم‌ها برداشته شود و بخش خارجی بخواهد رونق پیدا بکند، اساسا تقاضای جدید به وجود می‌آید، که البته تقاضای واقعی است و جایگزین تقاضاهایی می‌شود که جنبه دلالی دارد و این خبر خوبی برای بازار ارز و اقتصاد کشور خواهد بود.کنترل تورم و هدف‌گذاری تورم نیز عامل مهم دیگری است که در مسیر رسیدن به نرخ بهینه ارز تاثیرگذار است و ما می‌دانیم که کنترل تورم چقدر در رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری تاثیرگذار است و می‌تواند به ثبات بازار ارز کمک کند.همچنین دیگر عامل موثر و مهم در شکل‌گیری نرخ ارز بهینه و واقعی در اقتصاد، استقلال بانک مرکزی است؛ زیرا استقلال بانک مرکزی یعنی سیاست‌گذاری‌های درست اقتصادی که بر آن مبنا سیاست پولی و ارزی اتفاق می‌افتد، و هرچه این استقلال مدنظر قرار بگیرد، می‌تواند در مسیردستیابی به نرخ واقعی ارز کمک کند. توسعه و فعال شدن بخش تجارت نقش مهمی در بهبود رابطه مبادله می‌شود. یعنی نرخ برابری که بین پول داخلی و پول خارجی هست، تقویت می‌شود و نابسامانی در آن کمتر هست. یک سری عوامل بلندمدت هم مثل سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی وجود دارد که باید سیاست‌گذار به آنها توجه ویژه‌ای داشته باشد؛ هرچند در شرایط کنونی اقتصادی که الان قرار داریم و به صورت کاربردی قابل لمس هست، پیگیری مذاکرات و آزادشدن منابع مالی بلوکه شده و برداشته شدن تحریم‌ها، در سمت عرضه ارز در بازار کمک خواهد کرد و در جهت بهینه شدن نرخ ارز واقعی موثر خواهد بود.
