سهم اندک «فرش» در سبد صادراتی

تعادل | داده‌های منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد، سهم صنایع دستی و آثار هنری ایران از صادرات ۳۴ میلیارد دلاری ایران در سال ۹۹ برابر با ۲۶۱میلیون دلار بوده، که این میزان تنها حدود ۰.۴درصد یعنی کمتر از نیم درصد از کل ارزش صادرات غیر نفتی طی سال گذشته را به خود اختصاص داده است. آمارها نشان می‌دهد، ارزش صادراتی گروه کالایی «فرش و کف‌پوش‌های دستباف» در سال گذشته ۷۹میلیون دلار بوده، که نسبت به سال ۱۳۹۸علیرغم رشد ۲۲درصدی در وزن با کاهش یک درصدی در ارزش دلاری مواجه بوده است. این امر نشان از این دارد که سهم ارزشی این گروه کالایی از کل صادرات غیر نفتی کشور در سال گذشته تنها ۰.۲۴ درصد بوده است. نکته‌ای تامل برانگیز که توجه ویژه به این بخش صنعت را می‌طلبد. آمارهای گمرک نشان می‌دهد، بازارهایی مانند «چین و هند» گوی سبقت صادرات صنایع دستی ایرانی را از کف صنعتگران ایران ربوده و بخش عمده‌ای از بازار جهانی را از آن خود ساخته‌اند. همچنین براساس آمار گمرک، حدود ۴هزارتن فرش دستباف به ارزش ۶۸ میلیون دلار صادر شده که نسبت به سال ۱۳۹۸ به لحاظ وزنی رشد ۲۸ درصدی و از نظر ارزشی رشد ۴ درصدی را نشان می‌دهد. کشورهای «آلمان، امارات متحده عربی، ژاپن، پاکستان و استرالیا » ۵ کشور عمده و نخست خریدار فرش‌های ایرانی در سال ۱۳۹۹ بوده‌اند. 

    جزییات صادرات صنایع دستی 

صنایع دستی کشور ایران مشمول گروه کالاهای مختلفی است که اصلی‌ترین آنها شامل کف پوش‌های نساجی مانند فرش دستباف، گبه، گلیم، جاجیم و سایر آثار دستی و هنری مانند انواع صنایع دستی سنتی مرصع کاری، معرق کاری، مینا کاری و همچنین صنایع دستی سفالی است. در این گزارش، آرزو غنیون معاون مدیرکل دفتر آمار و پردازش اطﻼعات گمرکی گمرک ایران، میزان و ارزآوری حاصل از صادرات این گروه کاﻻیی را در سالی ۹۹ مورد بررسی قرار داده که به شرح زیر است. مطابق با دسته‌بندی دفتر آمار و اطلاعات وزارت صمت بر اسا س کدتعرفه‌های کتاب مقررات صادرات و واردات سال ۱۳۹۹، گروه کالایی «صنایع دستی و آثار هنری» ذیل 111 ردیف کد تعرفه hs و گروه کالایی «فرش و کف پوش‌های دستباف» ذیل ۱۶ردیف کدتعرفه hs طبقه‌بندی شده است. گروه کالایی «فرش و کف پوش‌های دستباف» عمدتا شامل انواع فرش‌های دستباف، گبه، گلیم، سوماک و جاجیم است. اما گروه کالایی «صنایع دستی و آثار هنری » طیف گسترده‌ای از اشیای هنری و صنایع دستی را به خود اختصاص می‌دهد که از مرصع کاری، میناکاری، معرق‌کاری تا تابلوهای نقاشی، مجسمه و سایر اشیاء تزئینی (به استثنای چینی) از سفال، خاتم کاری، صنایع دستی قلم کاری بر روی مس و ... را شامل می‌شود. بر اساس اطلاعات موجود و مقدماتی، صادرات غیر نفتی سال ۱۳۹۹، بالغ بر ۱۱۳ میلیون و ۶۷۴ هزار تن به ارزش۳۴ میلیارد و ۹۹۸ میلیون دلار بوده که از این میزان صادرات، در مجموع بالغ بر ۲۶۱میلیون دلار به این دو گروه صنایع دستی و آثار هنری اختصاص داشته است. این میزان تنها حدود ۰.۴درصد (کمتر از نیم درصد) از کل ارزش صادرات غیر نفتی طی سال گذشته را به خود اختصاص داده است. از این میزان صادرات، حدود ۵ هزار و ۷۲۶ تن به گروه کالایی «فرش و کف پوش‌های دستباف» و به ارزش ۷۹میلیون دلار بالغ گردیده که نسبت به سال ۱۳۹۸علیرغم رشد ۲۲ درصدی در وزن با کاهش یک درصدی در ارزش دلاری مواجه بوده است. شایان ذکر است سهم ارزشی این گروه کالایی از کل صادرات غیر نفتی کشور در سال گذشته تنها ۰.۲۴ درصد بوده است. نکته‌ای تامل برانگیز که توجه ویژه به این بخش صنعت را طلب می‌نماید. بازارهایی مانند چین و هند گوی سبقت صادرات صنایع دستی ایرانی را از کف صنعتگران ایران ربوده و بخش عمده‌ای از بازار جهانی را از آن خود ساخته‌اند. تفکیک گروه کالایی فوق به شرح زیر است.صادرات فرش دستباف: حدود ۴هزارتن فرش دستباف به ارزش ۶۸ میلیون دلار صادر شده که نسبت به سال ۱۳۹۸ به لحاظ وزنی رشد ۲۸ درصدی و از نظر ارزشی رشد ۴ درصدی را نشان می‌دهد. کشورهای «آلمان، امارات متحده عربی، ژاپن، پاکستان و استرالیا» پنج مقصد عمده و نخست خریدار فرش‌های ایرانی در سال ۱۳۹۹ بوده‌اند.  صادرات گبه: شامل ۲۶۳تن به ارزش ۴ میلیون دلار بوده که نسبت به سال گذشته آن کاهش ۱۷ درصدی در وزن و همچنین کاهش ۳۱ درصدی در ارزش را به دنبال داشته است. 

کشورهای «ژاپن، سوییس، چین، آلمان و ایتالیا » ۵ کشور عمده و نخست خریدار گبه ایرانی در سال ۱۳۹۹بوده‌اند. این ۵ کشور در مجموع ۳.۹ میلیون دلار از ارزش کل صادرات گبه‌های ایرانی را در سال گذشته به خود اختصاص داده‌اند که در این میان سهم کشور ژاپن به تنهایی بالغ بر ۸۶ درصد و ارز ش ۳.۵میلیون دلار بوده است.  صادرات جاجیم: در سا ل ۱۳۹۹ برابر با ۳۰۶ تن جاجیم دست باف به ارز ش حدودی یک میلیون دلار از کشور صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل آن حاکی از رشد ۸۵ درصدی در وزن و ۲۱درصدی در ارزش دلاری است. کشورهای «عرا ق، قطر، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان» عمده خریداران جاجیم ایرانی بوده‌اند. عراق با سهم حدود ۵۵ درصدی (بیش از نیمی از ارزش صادرات جاجیم در سال ۹۹) از کل صادرات جاجیم در رتبه نخست خریداران این کالا بوده است.  صادرات گلیم و سوماک: اگرچه صادرات گلیم و سوماک با وزن ۱.۵ هزارتن و با ارز شی بیش از ۶ میلیون دلارصورت گرفته اما کاهش حدود ۲۵درصدی در ارزش دلاری را علیرغم رشد وزنی ۱۰درصدی به دنبال داشته است. این امر توجه به کیفیت تولید و همچنین کیفیت و مرغوبیت مواد اولیه مصرفی برای تهیه این محصول دست باف را دو چندان می‌نماید. کشورهای «عراق، آلمان، قطر و ژاپن» عمده خریداران گلیم و سوماک ایرانی بوده‌اند، که بیش از ۸۷ درصد از ارزش صادرات این کالا را به خود تخصیص داده‌اند. گروه کالایی «صنایع دستی و آثار هنری»: انواع صنایع دستی و آثار هنری در سال ۱۳۹۹، به وزن تقریبی ۱۱هزار تن و با ارزشی بالغ بر ۴۷ میلیون دلار از کشور صادر شده است. لازم به توضیح است که این میزان صادرات تنها حدود ۰.۱۴ درصد از ارزش کل صادرات غیر نفتی سال گذشته را به خود اختصاص داده است. در بین اقلام صنایع دستی و آثار هنری صادر شده «صنایع دستی سنتی مرصع کاری» با وزنی حدود ۸۰۰ کیلوگرم و با ارزشی حدود ۳۲ میلیون دلار، نخستین کالای صادراتی در این گروه کالایی طی سال ۹۹ بوده که به کشور ترکیه صادر شده است. «مجسمه و سایر اشیای تزئینی (به استثنای چینی) از سفال صنایع دستی» نیز دومین کالای صادراتی این گروه با وزن ۷.۷ هزارتن و با ارزش بالغ بر ۱۱ میلیون دﻻر بوده است. مقصد عمده صادراتی این گروه صنایع دستی سفالی، کشورهای «عراق، کویت، امارات متحده عربی، عمان و قطر» بوده است. «ترمه، کوﻻژ، مصنوعات چوبی خاتم کاری شده، کیف کارشده، مصنوعات شیشه‌ای دست ساز و ....» از دیگر صنایع دستی صادر شده در این گروه بوده‌اند. مرغوبیت کاﻻ، نام وآوازه صنایع، بازار فروش وسیع، استعداد و توانایی تولید، ظرافت و زیبایی صنایع دستی ایرانی و نیاز اندک به سرمایه اولیه برای تولید در بازار کنونی و شرایط اقتصادی از عمده‌ترین مزایای رقابتی برای صنعتگران ایرانی جهت گسترش فعالیت خود و کسب سهم بیشتری از بازارهای جهانی است.