سایه سیاست‌های دولت‌ها بر استقلال بانک مرکزی

اباذر براری

منظور از استقلال بانک مرکزی این است که در سیاست‌گذاری تحت تاثیر سیاست‌های خُرد یا کلان دولت قرار نگیرد.بانک مرکزی در تمام کشورهای دنیا متولی سیاست‌گذاری پولی است و یکی از نهادهایی به شمار می‌رود که ارزش‌گذاری و نرخ برابری را تقریبا در شاخص‌های کلان تعیین و تعریف می‌کند، بنابراین تقریبا استقلال این نهاد در همه جا و مخصوصا کشورهایی که به سمت اقتصادهای بازار گرایش دارد، به رسمیت شناخته شده و مهم است. منظور از استقلال بانک مرکزی این است که در سیاست‌گذاری تحت تاثیر سیاست‌های خُرد یا کلان دولت قرار نگیرد. به این معنا که شاخص‌گذاری صرفا متاثر از دیدگاه‌های علمی باشد که اثرگذاراست. در حالی که برای دولت این امکان وجود دارد به خاطر سیاست‌های مقطعی، بودجه‌ای یا جزیی از ابزارهای پولی به شیوه‌های متفاوت استفاده کند که این مساله آسیب‌رسان خواهد بود و در بلندمدت اقتصاد کلان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.  زمانی که از استقلال بانک مرکزی صحبت به میان می‌آید، نگاه و دیدگاه‌مان این است که ابزارهای مورد استفاده و روش‌هایی که به کار گرفته می‌شود، مبتنی بر منافع ملی و نگاه بلندمدت باشد، بنابراین دید مقطعی و دولت محور در این خصوص جایگاهی ندارد. درباره گام برداشتن دولت آینده در مسیر استقلال بانک مرکزی واقعیت این است، در طی این سال‌ها بانک مرکزی یک نهاد ابزاری در اختیار دولت بوده است، دولت‌ها از بانک مرکزی این استفاده را بردند که ضعف‌های سیاست‌گذاری خود را پوشش دهند و از آن بهره ببرند. بنابراین این امکان وجود دارد که در شعارهای انتخاباتی مساله فوق مطرح شود، اما اینکه لذت مدیریت سیاست‌گذار پولی را از خود جدا کنند و تن به استقلال دهند، بسیار بعید به نظر می‌رسد.شخصیت فردی هم که در راس قرار می‌گیرد، بسیار مهم است زیرا زمانی که بانک مرکزی از نظر نهادی مستقل می‌شود، باید فردی در آن جایگاه قرار گیرد که توان و اراده لازم برای مقاومت داشته باشد و دیدگاه‌های علمی خود را بر ملاحظات سیاسی و وعده‌های دولت مقدم بداند و تحت تاثیر آن قرار نگیرد.  تبعات و محسنات این موضوع قطعا بسیار مهم خواهد بود. بسیاری از ایراداتی که در سیاست‌گذاری پولی کشور طی سال‌های ۹۷ به این طرف با آن مواجه بودیم، تحت تاثیر همین سیاست‌گذاری غلط بوده است. بدیهی است که ثبات اقتصادی به خصوص استحکام سیاست‌گذاری پولی تبعاتی به دنبال دارد که به‌طور حتم مردم با آن مواجه خواهند بود و نوسان تورم که تحت‌ تاثیر عمدتا سیاست‌های پولی قرار دارد از جاهایی منشأ می‌گیرد که مردم آثار آن را در زندگی روزمره می‌بینند.