تغییر تدریجی کارکرد چک و در راه بودن پول خصوصی

علی سعدوندی| کارشناس اقتصادی|

با تغییر قوانین چک و ایجاد امکان ثبت چک‌ها، در واقع دارنده توان خلق پول خواهد داشت و مفهوم «پول خصوصی» عینیت خواهد یافت و چک‌ها می‌توانند به عنوان پول شناخته شوند. پول یک سری ویژگی‌ها و کارکردها در اقتصاد دارد، اظهار داشت: مثلا ذخیره ارزش و ابزار مبادله در واقع از کارکردهای پول در جامعه است. حال هر ابزار و کالایی و هر چیزی که این کارکردها را داشته باشد، می‌توانیم به عنوان پول در نظر بگیریم. در این کارکردها نیامده است که انتشار‌دهنده پول آیا دولت باشد یا بخش خصوصی؟ در ابتدای کار هم که پول به وجود آمده دولت نبوده، بلکه این افراد بودند که با یکدیگر مبادله داشتند و از یک کالایی به عنوان واسط استفاده می‌کردند. مثلا یک زمانی از نمک یا طلا به عنوان ابزار واسط و مبادله استفاده کردند و به تدریج نقش‌های دیگر مثل ذخیره ارزش و ابزار سنجش هم به کارکردهای اولیه پول اضافه شده است. در این میان به مرور با توجه به اینکه ممکن بود اعتبار پول زیر سوال برود، نیاز به ورود حاکمیت احساس شد و در حدود چند هزار سال پیش دولت‌ها به ضرب سکه اقدام کردند، که سعی شد تا قدرت حاکمیت در پشت سر آن سکه قرار بگیرد. در دنیای مدرن متوجه شدند که ارزش پشت سکه را می‌توانند به ارزش پشت یک ورق کاغذ منتقل کنند و بعدها به ارزش یک سیستم کامپیوتری که یک سری اعداد در آن جا نوشته شده منتقل شد. ولی چون حاکمیت آن را تضمین می‌کند، کارکردهای پول را ایفا می‌کند. از وقتی که کریپتوکارنسی‌ها آمدند شرایط به گونه‌ای تغییر کرده است. هرچند باید به این نکته توجه داشت که رمزارزها یا کریپتوکارنسی‌ها از نظر کارکردهای پول، هنوز چندان قوی نیستند. یعنی به عنوان ابزار فنی و مبادله خیلی استفاده نمی‌شوند. بلکه بیشتر ذخیره ارزش هستند که آن هم با ریسک قیمتی خیلی بالا همراه است. وی تاکید کرد: اما برداشت بنده این است که به تدریج این قضیه حل خواهد شد و پول را یک فرد می‌تواند به وجود بیاورد. حال بعد از اینجا به مفهومی می‌رسیم که از گذشته وجود داشته و آن را ما تحت عنوان پول نمی‌شناختیم و الان می‌توانیم به آن برگردیم و آن، مفهوم چک است. به گفته این کارشناس بانکداری و اقتصاد، وقتی که فردی یک چک را می‌نویسد، در واقع ایجاد اعتبار می‌کند. در نتیجه این برگه چک می‌تواند به عنوان ابزار مبادله و ابزار حفظ ارزش مورد استفاده قرار بگیرد. منتهی به شرط اینکه فرد اعتبار لازم را نزد پذیرندگان داشته باشد. اگر این ابزار تقویت شود و اطلاعات لازم در اختیار بازار قرار بگیرد، به تدریج خواهید دید که چک به یک پول خصوصی تبدیل می‌شود. هر زمانی که نیاز به اعتبار هست، بر اساس اینکه فرد چه میزان اعتبار نزد جامعه دارد، این فرد می‌تواند چک صادر کند و در جامعه گردش داشته باشد و در نهایت در روز سررسید این چک پرداخت می‌شود و این خلق پول با یک محو پول مواجه می‌شود و از صحنه حذف می‌شود. به این ترتیب اتفاقا تورم هم به خوبی کنترل می‌شود. بنابراین اینکه لازمه پول را فقط دولت بدانیم، چنین چیزی نیست. پول می‌تواند توسط بخش خصوصی به وجود بیاید، انواع و اقسام پول‌ها را می‌توانیم داشته باشیم. هر کسی که دسته چکی در اختیار دارد، می‌تواند به عنوان خالق پول شناخته شود، منتهی به شرط سیستم‌هایی که نظارت عمومی و نظارت دولتی داشته باشند. الان به نظر می‌رسد که قانون چک ما در حرکت به آن سمت است. اگر امکان ثبت چک‌ها وجود داشته باشد و چک حامل خیلی راحت مبادله شود و فقط کافی باشد که مثلا توسط یک اپلیکیشن یک عدد ارسال شود تا مشخص شود مالک جدید آن چک چه کسی است یا اینکه پیامکی ارسال شود، از نظر من خیلی راحت مفهوم پول خصوصی در اقتصاد جا می‌افتد و منافع خیلی زیادی هم خواهد داشت. یکی از این منافع این است که در مبحث بانک، اگر بانکی ورشکست شود، معمولا دولت یا یک نهاد عمومی، سپرده‌ها را تضمین می‌کند. بنابراین سپرده‌های خُرد پرداخت می‌شود، اما از کجا؟ از جیب همه مردم به نوعی پرداخت می‌شود. پس این روند تورم زا 

خواهد بود. اما در چک خصوصی یا پول خصوصی اگر اعتبار آن از بین برود، آن فرد مسوول است و اینگونه نیست که از کل سیستم این اعتبار پرداخت شود. بنابراین خیلی بهتر می‌توان تورم را کنترل کرد و خیلی کاراتر تخصیص منابع صورت می‌گیرد. ما در دنیا چک الکترونیک داریم، ولی اینکه افراد اقدام به انتشار چک همچون کریپتوکارنسی که در حال انجام است و به صورت گسترده پلتفرمی را به وجود بیاورند که امکان انتشار چک‌های مختلف را داشته باشد، باید گفت که هنوز این مساله اتفاق نیفتاده است. هرچند خیلی راحت می‌تواند این مساله تبیین و شکل بگیرد. مفهوم رمزارز نشان داد که پول می‌تواند مستقل از دولت، حاکمیت و بانک‌ها شکل بگیرد و این نکته مهمی است، منتهی باید نهادی بر افشای اطلاعات در این زمینه یا بر ریسک سیستمیک نظارت داشته باشد. همچنین بر مجموع کل اعتباراتی که در اقتصاد ایجاد می‌شود نظارت داشته باشد، ولی نباید به صورت جزئی وارد شود و بگوید شما چک صادر نکنید، بلکه بازار تشخیص می‌دهد که آن چک را بپذیرد یا خیر.