افزایش قیمت نفت و برجام

حسن مرادی

طی روزهای اخیر و در آستانه حضور ایران در بازار جهانی نفت ، تحولات تازه‌ای در بازار نفت مشاهده می‌شود که به نظر می‌رسد، این متغیرهای جدید نیازمند تحلیل و برنامه‌ریزی ویژه‌ای است. در حال حاضر قیمت نفت به بالای 75دلار افزایش پیدا کرده است و برخی حتی پیش‌بینی می‌کنند که قیمت نفت اعداد و ارقامی بالاتر را نیز شامل شود. 

بسیاری به دنبال رمزگشایی از قیمت آینده نفت و نحوه بازیگری کشورهای مختلف در این بازار هستند. 

اهمیت نوسانات قیمت نفت در اقتصاد جهانی به اندازه‌ای است که صعود و نزول قیمت نفت به تنهایی بسیاری از تحولات آتی صحنه اقتصاد جهانی را روشن می‌کند. به‌طور کلی به نظر می‌رسد که در حال حاضر یک نوع تضاد و تلاقی منافع در بازار نفت مشاهده می‌شود. از یک طرف مصرف‌کنندگانی مانند هندوستان هستند که با توجه به وضعیت اقتصادی که دارند تلاش می‌کنند نفت بیشتری را وارد کنند و برای‌شان مهم است که نفت ارزان‌تری را خریداری کنند. در نقطه مقابل اما اعضای اوپک قر‌ار دارند که اقتصاد آنها تحت تاثیر قیمت درآمدهای نفتی است. 

این دسته از کشورها طبیعتا طرفدار قیمت‌های بالاتر نفتی هستند تا بتوانند توازن بیشتری در اقتصاد خود ایجاد کنند و منابع افزون‌تری برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های خود داشته باشند. 

اعضای اوپک به‌طور مداوم برنامه‌هایی را در دستور کار قرار می‌دهند تا قیمت نفت در نقطه اوج قرار داشته باشد، بنابراین از رویکردهایی که منجر به افزایش عرضه می‌شود، دوری می‌کنند تا قیمت نفت کاهش پیدا نکند. در این میان متغیر تازه‌ای در بازار نفت ظهور کرده که قیمت نفت را در دالان افزایشی قرار داده است. بر اساس گزارش‌هایی که مراکز آماری بین‌المللی ارایه می‌کنند به دلیل روندی که اوپک در کاهش عرضه در پیش گرفته‌اند، ذخایر نفتی کشورهای مختلف کاهش پیدا کرده است. این روند باعث افزایش مضاعف قیمت نفت شده است. 

به گونه‌ای که برخی تحلیلگران حتی پیش‌بینی می‌کنند که قیمت نفت برای دومین بار در تاریخ حیاتش اعداد و ارقام بالای 100دلاری را تجربه کند. 

فرآیندی که بدون تردید آثار عمیقی بر رشد اقتصادی کشورهای مختلف خواهد داشت و شرایط تازه‌ای را در اقتصاد جهانی ایجاد می‌کند. با این توضیحات طبیعی است که لابی‌های قدرتمند در بازار نفت در حال رایزنی با قدرت‌های اثرگذار در بازار نفت هستند تا بازار نفت را از غوطه‌ور شدن به یک شرایط غیرقابل پیش‌بینی خارج کنند. این گروه‌های مذاکره‌کننده تلاش می‌کنند تا از اعضای اوپک بخواهند تا بر تولید خود بیفزایند و قیمت نفت را در مسیر تعدیل و توازن قرار دهند. 

در یک چنین شرایطی گزاره مهم دیگری ممکن است به‌زودی در بازار نفت، منشأ اثرگذاری‌های تازه‌ای شود. در میانه این تلاقی منافع احتمالاتی که در خصوص بازگشت نفت ایران به بازار مطرح می‌شود، عاملی است که می‌تواند تحولات تازه‌ای را بیافریند. 

بر اساس اعلام مقامات دولت و مسوولان وزارت خارجه چنانچه فرض کنیم مذاکرات به نتیجه برسد و ایران به بازار نفت بازگردد، سهمیه‌ای حول و حوش 2 الی 2 و نیم میلیون بشکه در بازار نفت وارد خواهد شد. ناظران با دقت احتمال حضور ایران در بازار نفت را پیگیری می‌کنند، چرا که معتقدند حضور ایران می‌تواند ثبات و آرامش لازم را در بازار نفت ایجاد کند و روند افسارگسیخته قیمت نفت را متوقف کند. 

البته این وضعیت در صورتی بروز خواهد کرد که در وهله نخست ایالات متحده به برجام بازگردد، تحریم‌های اقتصادی را لغو کند و مهم‌تر از آن به تعهداتی که ذیل برجام به عهده بگیرد، پایبند باشد. از سوی دیگر ایران نیز باید تکلیف خود را با FATF روشن کند تا هم روند بازگشت به بازار نفت محقق شود و هم نقل و انتقالات بانکی به‌طور قانون ممکن شود. 

اما در صورتی که برجام بنا به هر دلیلی فرسایشی شود تا امریکا به تعهداتش عمل نکند، بازار نفت دچار تکانه‌های قیمتی افزون‌تری خواهد شد و قیمت نفت احتمالا مرزهای تازه‌ای را در خواهد نوردید. 

بنابراین معتقدم بازگشت ایران به بازار نفت که در اثر احیای برجام عملیاتی خواهد شد، جدای از تبعاتی که در صحنه اقتصاد داخلی به جای خواهد گذاشت عاملی است که می‌تواند، توازن و تعادل را به اقتصاد جهانی نیز بازگرداند.