تاثیر سوانح و حوادث روی «روان»

بهزاد  وحیدنیا

اتفاق در لحظه رخ می‌دهد، اما تاثیری که این اتفاق می‌تواند بر روح و روان انسان بگذارد ممکن است تا مدت زمان زیاد و حتی تا پایان عمر همراه فرد باشد. مطابق آمار مندرج در منابع علمی ۵۰ تا ۹۰ درصد افراد در طول عمر مسائل حاد تنش زا را تجربه می‌کنند و براساس آمارهای جهانی فقط هشت درصد آنها به اختلال پس از سانحه مبتلا می‌شوند. مثلا در یک مورد به خصوص رانندگی، مساله مهم این است که ما سلامت روان راننده را نیز در نظر بگیریم، چه قبل از تصادف و چه بعد از آن. در واقع نباید از نقش وضعیت روان راننده در حین رانندگی غافل شد. سوانح و حوادثی که رخ می‌دهد، اثرات متفاوتی در افراد متفاوت بر جای می‌گذارند. به نظر می‌رسد که ۵۰ تا ۹۰ درصد افراد در طول زندگی مسائل تنش‌زا را تجربه می‌کنند اما براساس آمارهای جهانی فقط هشت درصد آنها به اختلال پس از سانحه مبتلا می‌شوند. اختلال استرس حاد و اختلال استرس پس از سانحه عمده‌ترین و مهم‌ترین اختلالاتی هستند که افراد و خانواده‌های آنها و شاهدین حادثه پس از مواجهه با حوادث با آن روبرو می‌شوند، تاکید کرد: لازم است در بحث بحرانها و  بلایا حمایت‌های روانی و اجتماعی در دستور کار باشد و نیز یک تا سه ماه پس از آن مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت نیاز برای آنها مداخلات روانشناسی پیش بینی شود. به نظر می‌رسد همراه با استرس و اضطراب، افسردگی نیز از سایر اختلالاتی است که امکان دارد افراد در بعد از حوادث با آن مواجه شوند. همچنین اختلال اضطرابی مانند حملات پانیک یا وحشت‌زدگی از آن دسته از اختلالاتی است که امکان دارد بعد از مواجهه با حادثه ناراحت‌کننده و غیرمنتظره تلخ این اتفاق برای افراد رخ دهد. اختلال استرس حاد یکی دیگر از اختلالاتی است که افراد بعد از تجربه سوانح دچار آن می‌شوند و اغلب تا یک ماه پس از حادثه، افرادی که فشارهای روانی بالا را تجربه کرده‌اند، توان تطبیق با تغییر را نداشته‌اند یا حمایت‌های عاطفی یا اجتماعی مناسبی را دریافت نکرده‌اند ممکن است با اختلال استرس حاد مواجه شوند. در هر صورت به نظر می‌رسد که مداخلات روانشناختی در بحران‌ها و بلایای طبیعی و انسان ساخت یکی از وجوهی است که هم دولت‌ها باید به آن بپردازند و هم مردم نسبت به آن حساس شوند. بر این اساس هرچقدر افراد از نزدیک شاهد اتفاقات باشند یا ارتباط عاطفی عمیق‌تری با افرادی که در حادثه حضور داشته‌اند، برقرار کنند، بیشتر احتمال دارد تا هیجانات منفی و فشارهای روانی حادتری را تجربه کنند. این افراد نیاز به رسیدگی سریع دارند، توجه نکردن به حالات روحی و روانی آنها و رها کردن‌شان می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. این افراد نیاز به درمان و مشاوره دارند و باید رسیدگی به وضعیت آنها بلافاصله بعد از حادثه شروع شود. به همین دلیل سازمان بهزیستی علاوه بر برنامه‌های مدون حائز اهمیت در سلامت روانی و بهزیستی عمومی جامعه؛ تیم‌های مداخلات روانی و اجتماعی را در بلایای طبیعی و انسان ساخت در کنار خود دارد که به عنوان تیم‌های «محب» شناخته می‌شوند و در صورتی که افرادی دچار حادثه شوند یا تجربه تلخی از شرایط غیرمنتظره و ناگوار داشته باشند تیم‌های محب متشکل از روانشناس و مددکار، فعال و در محل مستقر می‌شوند. تیم‌های محب در ابتدا با مردم ارتباط موثری برقرار می‌کنند و امدادهای اولیه روانشناختی را به افراد درگیر ارایه می‌کنند. همچنین در مواقعی که فرد شرایط حادتری دارد، بحث غربالگری مطرح می‌شود و باید مداخلات ویژه‌ای برای آنها صورت گیرد و این امکان وجود دارد که بعد از غربالگری به مداخلات تخصصی نیاز باشد و همه این موارد جزو آن دسته خدماتی است که باید دولت‌ها آن را در اختیار مردم قرار دهند.