پاسخ به ملت و تاریخ

ظریف: امیدوارم آنچه تاکنون به دست آمده در ابتدای دولت سیزدهم تکمیل شود

زهرا سلیمانی|«پاسخ به مردم و تاریخ»این عبارات شاید عنوان مناسبی باشد برای گزارشی که روز گذشته توسط محمد جواد ظریف به مجلس ارایه شده است. گزارشی از سلسله گزارش‌های برجامی وزارت امور خارجه که این بار در آخرین هفته‌های عمر دولت دوازدهم توسط معمار اصلی برجام راهی بهارستانی شد که این روزها به کانون اصلی فعالیت‌های مخالفان برجام بدل شده است. مخالفانی که از زمان آغاز مذاکرات برجامی تلاش تلاش خود را به کار گرفتند تا برجام را «مایه ننگ»؛ «خسارت بار»، «فاجعه ملی»و...عنوان کنند، اما گزارش مستند ظریف نشان می‌دهد این سند مهم بین المللی نه تنها واجد یک چنین ویژگی نبوده است، بلکه توانسته دستاوردهای غیر قابل انکاری را برای اقتصاد، سیاست، توان ملی و...ایجاد کند. بیست و دومین و آخرین گزارش ظریف به مجلس در خصوص برجام، اما در عین حال بدل به مهم‌ترین گزارشی شد که از زمان امضای برجام از سال 95 تا به امروز به نمایندگان ملت ارایه شده است. گزارشی در 213 صفحه که در آن اعداد و ارقام و نمودارهای مهمی از مقایسه تطبیقی وضعیت اقتصادی ایران قبل و بعد از امضای برجام وجود دارد و تصویری شفاف و واقعی از مهم‌ترین دستاوردهای برآمده از برجام دربخش‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، ارتباطی، دیپلماسی و... در آن گنجانده شده است. در حوزه مسائل اقتصادی موضوعاتی چون، تاثیر برجام بر صادرات نفتی، رشد تولید ناخالص داخلی، مهار تورم، اثر اجرای برجام بر افزایش روابط بانکی و بهبود مناسبات ارتباطی با بانک‌های خارجی، رشد صادرات غیر نفتی و...بخشی از محتوای این سند مهم را تشکیل می‌دهند. بر اساس این گزارش صادرات نفت کشورمان بعد از اجرایی شدن برجام در سال94 جهش قابل توجهی داشته است. هرچند با شروع تحریم‌ها بعد از خروج ترامپ از برجام و شیوع کرونا این درآمدها طی 2 سال گذشته در دالان کاهشی قرار گرفته است.در حوزه توسعه صادرات غیر نفتی نیز بعد از اجرای برجام خیزشی قابل توجه آغاز شد. در این گزارش به این نکته اشاره شده است که در صورت تداوم برجام آمارهای رشد صادرات غیر نفتی در پایان سال 99 به عدد قابل توجه 4.6درصد می‌رسید. بخش مهم دیگری که در این گزارش با سند و مدرک به آن اشاره شده، ظرفیت‌هایی است که در بخش رشد تولید ناخالص داخلی بعد از اجرای برجام ایجاد شده است. ظریف به این نکته اشاره می‌کند در صورت تداوم برجام اقتصاد ایران طی سال‌های 97، 98 و99به ترتیب از رشدهای مثبت 4دهم درصد، 4.9درصد و 4.7 درصد برخوردار می‌شد. در خصوص مهار تورم نیز در این گزارش تاکید شده که بعد از اجرای برجام اثرات محسوسی در کاهش نرخ تورم ایجاد شد که بعد از خروج ترامپ از برجام، دوباره تکانه‌های تورمی اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار دادند. در یکی از مهم‌ترین بخش‌های این گزارش ظریف با استفاده از آمارهای مستند به مردم نشان می‌دهد که بر خلاف ادعای مخالفان داخلی، برجام کمک شایان توجهی به توسعه صنعت هسته‌ای در کشورمان کرده است. در این گزارش برای نخستین بار مشخصات 16ساتریفیوژ ایرانی منتشر شده که در ایام پسا برجامی ساخته شده‌اند.

  دستاوردهای سیاسی برجام

وزیر امور خارجه ایران با دسته بندی دستاوردهای کلی برجام در ابعاد جهانی، منطقه‌ای و داخلی تلاش می‌کند تا هر کدام از این دستاوردها را برای افکار عمومی روشن سازد. ظریف در فرازهای ابتدایی این سند افکار عمومی ایرانیان را متوجه شرایطی می‌کند که قبل از آغاز مذاکرات حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، ارتباطی و...کشورمان را تحت الشعاع قرار داده بود. او با یادآوری این واقعیت که ایران حد فاصل سال‌های 84 تا 92 به دلیل اتخاذ سیاستهای اشتباه ذیل قطعنامه‌های متعدد شورای امنیت سازمان ملل متحد و فصل هفتم قرار گرفته بود به این نکته اشاره می‌کند: «از منظر سازمان ملل متحد، این نخستین نمونه در تاریخ شورای امنیت بود که کشوری که هدف قطعنامه‌های متعدد شورای امنیت ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بود، بدون حتی یک لحظه اجرای قطعنامه‌های الزام آور تحت آن فصل و بدون جنگ و درگیری بتواند از موضعِ مذاکراتی برابر پروندە خود را از دایرە تبعات فصل هفتم خارج سازد.» اتمسفر مثبتی که وزیر امور خارجه کشورمان معتقد است در اثر اجرای برجام ایجاد شد و پروژه امنیتی سازی پرونده ایران که رژیم صهیونیستی دهه‌های بر روی آن سرمایه‌گذاری کرده بود را با شکست مواجه ساخت. در ابعاد منطقه‌ای نیز رویارویی آمریکا و رژیم صهیونیستی و شکست پروژه 40میلیون دلاری ایپک در کنگره آمریکا یکی از نمونه‌هایی است که می‌توان آن را ذیل دستاوردهای برجام تعریف کرد. در ابعاد داخلی نیز رشد اعتماد به نفس عمومی مردم در اثر به رسمیت شناخته شدن حق ایران در بهره مندی از دانش هسته‌ای مورد اشاره قرار گرفته است که باعث تقویت مشارکت عمومی در کشور شد. 

  و اما اقتصاد

در حوزه مسائل اقتصادی، ظریف ابتدا به سراغ مهم‌ترین گزاره اقتصادی کشورمان که طی بیش از نیم قرن گذشته شاکله کلی فعل و انفعالات اقتصادی کشور را شکل داده می‌رود. ظریف با ارجاع به گزارشی که 26دی ماه 95 به مجلس دهم ارایه کرده است، به این واقعیت اشاره می‌کند که صادرات نفت خام ایران در نیمه نخست سال 92 به حجم نازل حدود 970 هزار بشکه‌ای در روز رسیده بود. اما این پایان کار نبود، آمریکا در جریان تحریم‌ها جدول زمان بندی را طراحی کرده بود بر اساس آن، قرار بود صادرات نفت ایران طی 1 سال بعد از تاریخ مذکور، نزدیک به صفر شود. موضوعی که اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان معتقدند در صورت وقوع اقتصاد و معیشت ایرانیان را وارد دوره‌ای دهشتناک از تکانه‌های پی در پی اقتصادی و معیشتی کرده و مشکلات ریشه داری را بر سر راه توسعه کشور ایجاد می‌کرد. ظریف با ترسیم نمودارهای مستند نشان می‌دهد که حدفاصل سال‌های 2015 تا 2017 میلادی میزان صادرات نفت کشورمان از رقم 960هزار بشکه‌ای در هر روز به حدود 2میلیون و 400هزار بشکه در هر روز رسیده است. ضمن اینکه با در این نمودارها مشخص شده در صورت تداوم تحریم‌های آمریکا که بر اساس ان صادرات نفت کشورمان هر 6ماه می‌بایست 20درصد از ظرفیت کلی خود را کاهش دهد در صورت عدم امضای برجام، صادرات نفت کشورمان در ژانویه سال 2017 به صفر می‌رسید. از سوی دیگر در این نمودارها مشخص شده که قیمت نفت نیز همزمان با امضای برجام رشد بی سابقه‌ای را تجربه کرده و از 54دلار در سال 2015 به بالای 115دلار در ژانویه 2017 رسیده است. موضوعی که باعث شده ایران در بازه زمانی این دو سال درآمدهای قابل توجهی را از صادرات نفتی خود کسب کند. یکی دیگر از مشکلاتی که ایران همواره در سال‌های تحریم با آن روبه رو بود، عدم امکان صادرات نفت به کشورهای اروپایی بود. در گزارشی وزارت خارجه خطاب به مجلس آمده است: « بعد از امضای برجام در سال 95، هر روز بیش از 600 هزار بشکه نفت خام از طریق شرکتهای معتبر اروپایی به این قاره صادر شده است که بیانگر عدم وجود مانع در صدور این محصول به اتحادیه اروپا است.»مهم‌تر از صادرات نفت به اروپا اما سهولتی است که اقتصاد ایران در خصوص جابه‌جایی درآمد حاصل از صادرات خود در سیستم بانکی به آن روبه رو شده است. در ادامه گزارش در این خصوص تاکید شده: 

« عواید حاصل از فروش نفت به اروپا بدون مشکل عمده‌ای از طریق شبکه بانکی بین المللی دریافت می‌شود. طی نُه ماهه نخست سال 95، حدود 29 میلیارد دلار نفت به فروش رفته و در زمینه نقل و انتقال وجوه حاصله مشکلی وجود نداشته است. بخشی از رشد اقتصاد کشور طی یک سال گذشته ناشی از همین امر است. بر اساس اعلام گمرک ایران، صادرات محصولات پتروشیمی طی نُه ماهه نخست سال95، در مقایسه با نُه ماهه نخست سال94، با حدود 10 میلیارد دلار، افزایشی معادل 28 درصد داشته است. صادرات میعانات گازی در همین مدت، در مقایسه با مدت مشابه در سال قبل، از رشد 97 درصدی برخوردار بوده و به بیش از 5 میلیارد دلار رسیده است. صادرات گاز طبیعی نیز طی نُه ماهه نخست سال 95، در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته، بیش از 50 درصد افزایش یافته و ارزش صادرات آن حدود 2 میلیارد دلار بوده است.» جدا از این دستاوردها مشارکت شرکت‌های بزرگ نفتی در پروژه‌های مرتبط با صنعت نفت کورمان ظرفیت دیگری است که ظریف معتقد است بعد از اجرای برجام برای اقتصاد ایران ایجاد شده است. او در این خصوص در گزارش ارایه شده شرح می‌دهد: «در این مدت، (حدفاصل سال‌های 95 و 96) 17 تفاهمنامه مهم با شرکتهای معتبر نفتی جهان امضاء شده است. در سه ماهه اخیر (آبان، آذر و دی ماه 95) تفاهمنامه مهمی به ارزش 8/4 میلیارد دلار با یک شرکت معتبر اروپایی و با مشارکت یک شرکت بزرگ آسیایی برای توسعه یکی از فازهای پارس جنوبی منعقد شده است. علاوه بر این، قرارداد همکاری جهت توسعه یکی از میادین نفت ی کشور میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت شلومبرگر (بزرگترین شرکت حفاری نفت ی جهان)، 3 تفاهمنامه مهم با یک شرکت معتبر اروپایی با هدف توسعه 2 میدان نفتی و یک میدان گازی، منعقد شده است. همچنین، 2 تفاهمنامه در خصوص مطالعه دو میدان نفتی میان ایران و شرکت گازپروم روسیه منعقد شده است.»روند ورود تجهیرات و ماشین آلات مورد نیاز کشور برای توسعه زیرساختهای صنعت نفت، گاز، مشتقات و زیرمجموعه‌های آنان دستاورد دیگری است که به اعتقاد ظریف بعد از امضای برجام عملیاتی شده است. حل مشکلات تحریمی در حوزه کشتیرانی، بیمه و...مسائل دیگری است که باعث شد روند توسعه صنعت نفت و صادرات نفتی کشور با سرعت قابل توجهی پیگیری شود.

  برجام و روابط بانکی 

یکی دیگر از دستاوردهای مهمی که ظریف در جریان این گزارش تلاش کرده است تا ابعاد و زوایای گوناگون آن را برای مردم و رسانه‌ها تشریح کند، ظرفیت‌هایی است که در بخش‌های پولی و مالی کشور بعد از اجرای برجام ایجاد شد. از سوی دیگر نیز دارایی‌های مسدود شده در بسیاری از کشورها بعد از برجام به حسب بانک مرکزی انتقال داده شدند. در گزارشی که دستگاه دیپلماسی در تاریخ 26دی ماه 95 ارایه کرده، آمده است: «بنا به اعلام بانک مرکزی، پس از اجرای برجام، بالغ بر 9/9 میلیارد دلار از وجوه مسدود شده بانک مرکزی ناشی از مطالبات نفتی، در کشورهای امارات، انگلستان، هند، یونان، ایتالیا و نروژ آزاد شده است. علاوه بر آن، در فاصله برنامه اقدام مشترک (توافق موقت ژنو در سوم آذر 92) تا انعقاد برجام حدود 12 میلیارد دلار از وجوه مسدودی بانک مرکزی به صورت اقساط ماهانه از کشورهای ژاپن، کره و هند، دریافت شده است. شرایط به گونه‌ای است که تخصیص ارز در «مرکز مبادلات بانک مرکزی» تقریبا به روز رسیده و نوبت‌های چهارماهه قبل از برجام از میان رفته است. حساب‌های بانک مرکزی ایران نزد دیگر بانک‌های مرکزی به خصوص در اروپا، یک به یک در حال بازگشایی و فعالیت مجدد است. هم اکنون حساب بانک مرکزی در اتریش، ایتالیا، ژاپن، سوییس، بلژیک، اسپانیا، هند، کره جنوبی، چین، ترکیه و روسیه، فعال بوده و مذاکرات با سایر کشورها در حال انجام است. بانک‌های کوچک و متوسط خارجی همکاری با نظام بانکی ایران را آغاز کرده‌اند و بانک‌های بزرگتر نیز در حال ورود به این عرصه هستند. شعب بانک‌های داخلی در خارج از کشور فعال شده و نقش عمده‌ای در مبادلات مالی ایفاء می‌کنند. »اتصال به سوئیفت و بهبود مناسبات ارتباطی با نهادهای مالی و بانک‌های معتبر جهانی دیگر دستاوردی است که بعد از اجرای برجام در اتمسفر اقتصادی کشورمان نهادینه شد. در نمودار ارایه شده در این گزارش به این نکته تاکید شده بعد از پایان دولت اصلاحات در سال 84 و در شرایطی که دولت اصلاحات، ساختار بانکی را با بیش از 600 ارتباط فعال با بانک‌های بزرگ جهانی تحویل دولت احمدی‌نژاد داده بود، اما این روند ارتباطی با ساختارهای مالی جهانی حدفاصل سال‌های 85 تا 92 به کمتر از 10بانک رسیده است که در واقع نوعی فاجعه در ساختارهای مالی است. این روند بعد از امضای برجام دوباره در مسیر بهبود قرار گرفته است به گونه‌ای که در سال 94 ارتباطات مالی با بانک‌ها و کارگزاران بانکی به بیش از 220بانک افزایش پیدا کرد. روندی که بعد از خروج ترامپ از برجام و عدم پیوستن به FATFدوباره در دالان نزولی قرار گرفته است. در گزارش سال 95 خطاب به مجلس آمده است: «بعد از اجرای برجام در سال 95، تعداد 12 حساب بانکی در آلمان، ایتالیا، ژاپن، ترکیه، امارات، سوییس، چین، و نیز در شعب خارجی سه بانک ایرانی، برای واریز وجوه حاصل از صادرات محمولات نفتی، فعال شده است. اخیرا دویچه بانک آلمان نیز انتقال مبالغ نفتی ایران، و بانک آر بی اس انگلستان نیز نقل و انتقال وجوه برای شرکت نفت ایران و نیکو را آغاز کرده است. با موسسات مالی کشورهای مختلف مذاکره شده و در مجموع بیش از 60 میلیارد دلار آمادگی عقد قرارداد وجود دارد. با تمامی موسسات عمده بیمه صادرات نظیر هرمس آلمان، ساچه ایتالیا، کوفاس فرانسه و ...اختلافات مالی گذشته (ناشی از تحریمها)، که یکی از موانع اصلی ارتقای روابط اقتصادی میان ایران و کشورهای اروپایی محسوب میشد، حل وفصل شده و ارتباطات کاری مجدداً برقرار شده است.»گزارشی که نشان می‌دهد ارتباط ایران با ساختارهای مالی جهانی کاملا برقرار شده و اتمسفر لازم برای رشد در این خصوص ایجاد شده است.دریافت وام و جذب سرمایه‌های هارجی دیگر دستاوردی مهمی است که در حوزه‌های پولی و مالی نصیب کشور شده است. با توجه به این واقعیت که ایران برای نوسازی زیرساختهای خود و تحقق توسعه نیازمند سرمایه‌گذاری‌های پایدار است، این بخش از دستاوردها قدم بلندی در مسیر توسعه کشور محسوب می‌شود.

  تاثیر اقتصادی خروج آمریکا از برجام

در کنار بحث دستاوردهای برجام، ظریف در جریان این گزارش تلاش می‌کند با تشریح مصایبی که بعد از خروج ترامپ از برجام ایجاد شده از طریق برهان خلف نمایندگان، مردم و رسانه‌ها را متوجه اهمیت امضای برجام کند. در گزارش ظریف در این خصوص تاکید شده: «جنگ تمام عیار اقتصادی دولت آمریکا علیه مردم ایران دولت آمریکا پس از خروج از برجام و وضع مجدد تحریمها به شکلی بی مانند و با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های خود و با اختصاص دادن تعداد بی‌سابقه‌ای از پرسنل متخصص در چند وزارتخانه این کشور -  از جمله وزارت امور خارجه و خزانه داری -  به مساله ایران، در جهت رعایت حداکثری تحریمها از سوی همگان کوشید و در این راه حتی از مراجعه حضوری نمایندگان خود به تک تک اشخاص و شرکتهایی که 

 سابقه همکاری با ایران را داشتند و تهدید و ارعاب آنان کوتاهی نکرد. »در ادامه این گزارش تاکید شده: «انسداد مسیرهای ارتباطی بخش‌های مالی، اعمال محدودیت شدید بر انتقال و پرداخت بین المللی پول علیه اتباع و شرکتهای ایرانی، اعمال محدودیت شدید بر سرمایه‌گذاری مالی و بازار بیمه بین المللی علیه اتباع و شرکتهای ایرانی و مسدود شدن اموال و منابع مالی اتباع و شرکت‌های ایرانی در خارج از کشور در نقل و انتقالات پولی و مالی حتی در حوزه غذا و دارو علیرغم تبلیغات و ادعاهای دولت آمریکا انسداد ایجاد کرد. کاهش شدید صادرات نفت و فرآورده و فرار سرمایه از حوزه انرژی از مهم‌ترین عواقب فشارهای غیرقانونی آمریکا بر بخش انرژی کشور بود. لغو قراردادهای خرید هواپیماهای مسافربری، ایجاد موانع جدی در برابر فعالیت ناوگان خطوط هوایی ایرانی در خارج از کشور، خروج شرکتهای بین المللی کشتیرانی از ایران و اعمال محدودیت شدید در برابر فعالیت ناوگان دریایی و بنادر ایران از مهم‌ترین آثار جنگ اقتصادی آمریکا در حوزه حمل و نقل است. خروج شرکت‌های بین المللی خودروسازی از ایران، افزایش قیمت خودرو و عقب‌ماندن روند برنامه‌ریزی شدە توسعه کمی و کیفی صنعت خودروسازی داخلی از مهم‌ترین عواقب تحریمهای آمریکا علیه بخش خودرو به شمار می‌رود.»در واقع ترامپ تلاش کرده تا تمام دستاوردهایی که بعد از امضای برجام در بخش‌هایی چون صادرات نفت، توسعه مناسبات ارتباطی با نهادهای مالی جهانی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و...ایجاد شده بود را با بن بست مواجه کند. در واقع ترامپ از طریق فشار حداکثری تلاش می‌کرد ایران را پای میز مذاکره‌ای بنشاند که او تدارک دیده بود. 

ظریف به این نکته اشاره می‌کند که از زمان خروج آمریکا از برجام ایران بیش از 116میلیارد دلار از درآمدهای نفتی محقق شده خود را از دست داده است. خروج آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های شدید علیه کشور باعث توقف روند رشد اقتصاد کشور شد. منفی شدن رشد اقتصاد کشور، کاهش بسیار شدید ارزش پول ملی، افزایش شدید تورم، کاهش شدید روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی و خروج سرمایه از ایران، خسارات جدی به اقتصاد کشور و کیفیت زندگی در ایران از منظر شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی شد.

  برجام در مسیر احیای دوباره

یکی از بخش‌های مهم این گزارش اما تلاش‌هایی است که ظریف برای احیای برجام در دستور کار قرار می‌دهد. ظریف با شفاف سازی شرایط اقتصادی تلاش می‌کند تصویری از داشته‌های ایران در صورت احیای برجان نیز ارایه کند. در بند ۱۳ این گزارش درباره مذاکرات وین برای احیای برجام آمده است: «از ابتدای سال ۱۴۰۰ دولت جمهوری اسلامی ایران وارد مذاکراتی سخت و نفس گیر با کشورهای عضو کمیسیون مشترک برجام و از طریق آنان به صورت غیر مستقیم با آمریکا شد مبنای این مذاکرات که تاکنون ۶ دور آن برگزار شده است دقیقا منطبق با سیاست قطعی نظام توسط مقام معظم رهبری در اول فروردین ۱۴۰۰ اعلام شده است که ایشان فرمودند آمریکایی‌ها باید تمامی تحریم‌ها را لغو کند و ما راستی آزمایی خواهیم کرد و سپس به برجام بر می‌گردیم و این یک سیاست قطعی است.»

همچنین در ادامه گزارش آمده است: خروجی این مذاکرات، مصوبه کمیسیون مشترک برجام خواهد بود که پیوست رفع تحریم‌ها، اقدامات هسته‌ای و طرح اجرایی چگونگی اجرا از جمله راستی آزمایی را دارد. این مصوبه بدون حضور آمریکا خواهد بود و متعاقب انجام تعهدات رفع تحریم‌ها و با کمیسیون مشترک آمریکا به عنوان عضو برجام باز خواهد داشت.

بر اساس چارچوبی که تاکنون در مذاکرات وین به دست آمده است در صورت حصول توافق و بازگشت آمریکا به برجام همه تحریم‌هایی که طبق برجام رفع شده بودند مجدداً رفع خواهند شد. علاوه بر این، کلیه تحریم‌های ترامپ که در صورت استمرار عضویت آمریکا در برجام نمی‌توانستند و به بهانه‌های دیگر رفع شوند، آنها هم رفع می‌شوند. بر این اساس طرف مقابل عنوان می‌کند که در نتیجه بازگشت به برجام تمامی تحریم‌های ذکر شده در برجام به شمول بخشی موضوعی و یا شخصی و نیز کلیه تحریم‌های وضع شده بعدی که مانع انتفاع ایران از آثار لغو تحریم‌های برجامی می‌شوند رفع خواهند شد.

در نتیجه آثار این تحریم رفع تحریم به صورت خواهد بود که کلیه اشخاص غیر آمریکایی برای اقدام و فعالیت در حوزه‌های زیر با موانع تحریمی آمریکا روبه‌رو نخواهند بود؛ 

نخست) رفع تحریم‌های مالی و بانکی: 

بر اثر رفع این تحریم‌ها انجام عملیات مالی و بانکی با دولت ایران، بانک مرکزی ایران، موسسات مالی ایرانی و سایر اشخاص ایرانی شامل اعطای وام نقل و انتقال حساب بانکی شامل افتتاح حساب ایجاد روابط کارگزاری و پرداخت از طریق حساب بین بانکی در موسسات مالی غیرآمریکایی، ‌سرمایه‌گذاری، خرید و فروش اوراق بهادار، ضمانت نامه خرید و فروش ارزهای خارجی شامل نقل و انتقال مرتبط با ریال، صدور اعتبارات اسنادی و معاملات بازارهای آتی کالا و اختیار ارایه خدمات پیام رسانی تخصصی مالی (سوئیفت) و تسهیل دسترسی مستقیم یا غیرمستقیم به آنها، خرید یا تحصیل اسکناس آمریکایی توسط دولت ایران و خرید پذیره نویسی یا ارایه خدمات مربوط به صدور اوراق قرضه دولت ایران مقدور می‌شود.

دوم) رفع تحریم‌های مربوط به نفت گاز و پتروشیمی: 

بر اثر رفع این تحریم‌ها خرید تحصیل فروش حمل و نقل یا بازاریابی نفت و فرآورده‌های نفتی شامل فراورده‌های پالایش شده نفتی فرآورده‌های پتروشیمی یا گاز طبیعی شامل گاز طبیعی مایع به یا از ایران کمک سرمایه‌گذاری از جمله از طریق مشارکت در خدمات و فناوری که می‌تواند در رابطه با بخش انرژی ایران و توسعه منابع نفتی آن یا تولید داخلی فرآورده‌های نفتی پالایش و فرآورده‌های پتروشیمی مورد استفاده قرار بگیرند یا فعالیت در بخش انرژی ایران شامل شرکت ملی نفت ایران شرکت بازرگانی نفت ایران، نیکو، شرکت ملی نفتکش ایران و شرکت نفت ایران مقدور می‌شود.

رفع تحریم‌های مربوط به بیمه بر اثر رفع این تحریم‌ها ارایه خدمات مربوط به صدور بیمه نامه بیمه یا بیمه اتکایی در رابطه با فعالیت‌های سازگار با برجام شامل خدمات مربوط به صدور بیمه نامه، بیمه یا بیمه اتکایی در رابطه با فعالیت‌های بخش انرژی کشتیرانی و کشتی سازی ایران برای شرکت ملی نفت ایران شرکت ملی نفتکش ایران و یا برای کشتی‌هایی که نفت خام گاز طبیعی گاز طبیعی مایع نفت و فراورده‌های پتروشیمی از یا به ایران هم می‌کنند مقدور می‌شود.

سوم) رفع تحریم‌های مربوط به کشتیرانی کشتی سازی و بنادر: 

بر اثر رفع این تحریم‌ها تملک اداره کنترل یا بیمه کشتی‌های مورد استفاده برای نقل و انتقال نفت خام فرآورده‌های نفتی شامل فرآورده‌های پالایش شده، فرآورده‌های پتروشیمی و یا گاز طبیعی شامل گاز طبیعی مایع، ‌از یا به ایران اداره بنادر در ایران همکاری با بخش‌های کشتیرانی و کشتی سازی ایران، عاملیت اداره بندر در ایران، خدمات بندری از قبیل سوخت‌رسانی و بازبینی طبقه‌بندی و تامین مالی و فروش و اجاره و ارایه کشتی به ایران از جمله خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران شرکت ملی نفتکش ایران شرکت خطوط کشتیرانی جنوب و شرکت‌های تابعه آنها مقدور می‌شود.

چهارم) به تحریم‌های مربوط به بخش خودروسازی: 

بر اثر رفع این تحریم‌ها اجرا یا تسهیل عملیات نقل و انتقال مالی یا سایر معاملات مربوط فروش عرضه یا انتقال کالا و خدمات مورد استفاده در ارتباط و بخش خودروسازی ایران مقدور می‌شود.

پنجم) رفع تحریم‌های مربوط به نرم‌افزار و فلزات (تحریم برجامی): 

رفع این تحریم‌ها فروش یا انتقال گرافیت فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم، فولاد، زغال‌سنگ و نرم افزار برای یکپارچه سازی فرآیندهای صنعتی در رابطه با “به یا از “ ایران به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در رابطه با فعالیت‌های سازگار با برجام و فروش عرضه یا انتقال چنین موادی به بخش‌های انرژی، پتروشیمی، کشتیرانی و کشتی سازی ایران و بنادر ایران یا انجام یا تسهیل عملیات نقل و انتقال مالی یا ارایه خدمات برای اقدامات مذکور شامل بیمه و حمل و نقل مقدور خواهد شد.

ششم) رفع تحریم‌های مربوط به بخش‌های آهن فولاد آلومینیوم و مس (تحریم ترامپ): 

بر اثر رفع این تحریم‌ها فعالیت اشخاص غیرآمریکایی که در بخش‌های آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران حضور پیدا می‌کنند مالکیت کنترل و فعالیت هر نهادی که بخشی از صنایع آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران است، مشارکت در فروش عرضه یا انتقال کالا یا خدمات مورد استفاده در رابطه با بخش‌های آهن فولاد آلومینیوم و مس به ایران خرید، اکتساب، فروش، انتقال یا بازاریابی بخش‌های آهن، محصولات آهنی، فولاد، محصولات فولادی، آلومینیوم و محصولات آلومینیومی، مس و محصولات مسی از ایران یا ارایه خدمات تبعی در حوزه‌های فوق‌الذکر و همچنین فعالیت موسسات مالی خارجی تراکنش‌های مالی جهت فروش عرضه یا انتقال کالا و خدمات مورد استفاده مرتبط و بخش‌های آهن فولاد آلومینیوم و مس به ایران را انجام یا تسهیل می‌نمایند. همچنین خرید، اکتساب، فروش، انتقال یا بازاریابی بخش‌های آهن، محصولات آهنی، فولاد، محصولات فولادی، آلومینیوم و محصولات آلومینیومی، مس و محصولات مسی مقدور می‌شود.

هفتم) رفع تحریم‌های بخش‌های ساخت وساز، معدن، تولید، منسوجات و بخش مالی: 

در اثر رفع این تحریمها، فعالیت اشخاص غیرآمریکایی که در بخش‌های عمران، معدن، تولید، منسوجات و مالی در اقتصاد ایران حضور پیدا می‌کنند؛ مشارکت در فروش، عرضه، یا انتقال کالا و یا خدمات مورد استفاده در رابطه با بخش‌هایی از اقتصاد ایران، به یا از ایران؛ یا ارایه خدمات تبعی در حوزه‌های فوق الذکر؛ و فعالیت موسسات مالی خارجی که تراکنش‌های مالی جهت فروش، عرضه، یا انتقال کالا و خدمات مورد استفاده مرتبط بخش‌های تصریح شده از اقتصاد ایران به یا از ایران را انجام یا تسهیل می‌نمایند، مقدور می‌شود.

هشتم) حوزه هواپیمایی: 

بر اثر بازگشت آمریکا به برجام، امکان فروش، اجاره یا انتقال هواپیماهای مسافربری تجاری، خدمات جانبی و لوازم یدکی، نرم افزارهای مرتبط با آن و تعمیر و نگهداری و بازبینی‌های ایمنی و ضمانت‌های مربوط نیز ولو برای اشخاص آمریکایی مقدور خواهد شد.

نهم) صادرات فرش و اقلام خوراکی: 

امکان صادرات فرش و اقلام خوراکی از ایران به آمریکا مقدور خواهد شد.

بدین ترتیب و بنابراین نتایج تمامی تحریم‌های موضوعی علیه اقتصاد ایران شامل تحریم‌های قبل از برجام (مالی و بانکی، بیمه، انرژی و پتروشیمی، کشتیرانی، کشتی سازی و بخش بنادر، طلا و فلزات گرانبها، نرم افزار، صنعت خودرو، فروش هواپیما و خدمات مربوطه، و واردات فرش و مواد غذایی از ایران (و تحریم‌های بعد از برجام، زمان ترامپ) صنایع فلزات ایران، صنایع معدنی، عمران، صنایع نساجی، تولید) رفع خواهند شد.

ظریف همچنین تاکید می‌کند: در صورتی که در وین توافق حاصل شود، آمریکا اجرای قوانین کنگره به شرح زیر را متوقف می‌کند و لذا این تحریم‌ها فاقد آثار اجرایی خواهند بود: قانون مجوز دفاعی سال (۲۰۱۲م)؛ قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه (۲۰۱۲م)؛ قانون آزادی ایران و مبارزه با اشاعه (۲۰۱۲ م) 

با عبور از این دستاوردها، شفافیت‌ها و هنجارها و ناهنجارها باید دید صدای ظریف که دیروز در تالار بهارستان طنین‌انداز شد تا چه اندازه می‌تواند قلب مخالفان برجام را برای پیگری این سند مهم بین المللی نرم کند. چهره‌های مخالفی که در طول 5سال اخیر مدام در آتش برجام هراسی دمیده‌اند و قول پایان دادن به آن را بارها مطرح کرده‌اند. تا بعد چه پیش آید

  نامه ظریف به رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره برجام و مذاکرات وین

محمدجواد ظریف در این گزارش خطاب به جلال‌زاده رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نوشته است: از آنجایی که تبصره نخست قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» مقرر می‌دارد: «وزیر امور خارجه موظف است روند اجرای توافقنامه را هر سه ماه یک بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد»، اینک در آستانه ششمین سالگرد انعقاد برجام، بیست ودومین و آخرین گزارش سه‌ ماهه از سوی اینجانب به عنوان وزیر امور خارجه و مسوول هیأت مذاکرات برجام به نمایندگان ارجمند ملت دلاور ایران در مجلس محترم شورای اسلامی تقدیم می‌شود.

در این گزارش مهم‌ترین دستاوردها و چالش‌های اجرای برجام طی شش سال گذشته و آخرین نتایج شش دور مذاکرات وین –که تبلور شکست فشار حداکثری دولت آمریکا در برابر مقاومت مردم ایران است – ارایه می‌شود. این مذاکرات در آخرین هفته‌های کاری دولت دوازدهم به چارچوب یک توافق محتمل برای رفع تحریم‌های غیرقانونی ایالت متحده آمریکا نزدیک شده و امیدوارم آن‌چه تاکنون امکان تحقق آن فراهم شده و در بخش سیزدهم این گزارش (مد ظله العالی) آمده است، در ابتدای دولت سیزدهم، به یاری خداوند منّان و با هدایت مقام معظم رهبری، مدیریت ر ئیس جمهور منتخب و حمایت مجلس شورای اسلامی با دستیابی به تمامی حقوق ملت بزرگ ایران تکمیل شود و موجب خرسندی و رضایت مردم عزیز ایران گردد. 

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه: 

مطالبات فرابرجامی ارتباطی به برجام ندارد 

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه روزگذشته به پرسش‌های مطرح شده از سوی رسانه‌ها درخصوص موضوعات سیاست خارجی پاسخ داد. سعید خطیب‌زاده، در پاسخ به سوالی درخصوص آخرین وضعیت مذاکرات وین گفت: روز دوشنبه یک گزارش مفصل و جامع درخصوص آخرین وضعیت اجرای برجام شامل جزییات توافقات و موانع گفت‌وگوهای جاری در وین منتشر شد. این گزارش بیست و دومین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه است که براساس تکلیف قانونی، تقدیم مجلس شورای اسلامی شد. با عنایت به اینکه این گزارش آخرین گزارش وزارت خارجه در پایان دولت دوازدهم است سعی شده یک نگاه جامع به اجرای برجام و مسیر پیش رو داشته باشد. به همه عزیزان خبرنگار و اهل نظر توصیه می‌کنم این گزارش را مطالعه کنند. این گزارش سعی کرده یک ارزیابی منصفانه و کارشناسانه داشته و پیشنهاداتی هم برای ادامه مسیر ارایه کند. اگر بخواهم کوتاه اشاره‌ای داشته باشم، باتوجه به پیشرفت‌های حاصله می‌توان این ارزیابی را ارایه کرد که به پایان مذاکرات وین نزدیک شده‌ایم. برخی موضوعات حل ‌نشده کماکان باقی است مکررا اعلام شده به محض اجرای کامل توافق هسته‌ای و راستی‌آزمایی آن، جمهوری اسلامی ایران نیز اجرای کامل تعهدات خود را از سر خواهد گرفت. از نظر جمهوری اسلامی ایران، پیشرفت مذاکرات در وین، از این منظر خوب بوده که هم متون بسیار زیادی آماده شده و هم بخش‌هایی که تکمیل نشده است، دارای وضعیت مشخص شده‌ای است که اختلافات را به‌ طور مشخص نشان می‌دهد و این موضوع به تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا متوجه شوند در چه مرحله‌ای از تصمیم‌گیری قرار دارند. 

خطیب‌زاده افزود: مواضع ما از ابتدای مذاکرات هیچ‌گونه تغییری نکرده است و خواهان رفع تحریم‌ها و همین‌طور راستی‌آزمایی آنها و سپس ازسرگیری اجرای تعهدات از سوی کشورمان هستیم. از سوی دیگر امریکا به عنوان ناقض برجام باید تضمین‌های لازم را بدهد. ما در مذاکرات وین، چارچوب منافع ملی، صرفا اهداف مشخص شده از سوی مسوولان عالیه نظام را دنبال می‌کنیم. 

سخنگوی وزارت خارجه درخصوص پیش‌بینی زمان دستیابی به توافق نیز گفت: به‌ طور حتم برای دولت‌های دوازدهم و سیزدهم آنچه اهمیت دارد دستیابی به منافع عالیه مردم است و زمان در اینجا اهمیت ثانوی دارد. بدیهی است هرچه این مهم، سریع‌تر به نتیجه برسد آثار رفع تحریم‌ها زودتر در کشور نمایان می‌شود. 

سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوالی درخصوص برخی اخبار منتشر شده پیرامون ارزیابی دولت بایدن از تغییر سیاست‌های تحریم اقتصادی در قبال ایران نیز اظهار داشت: شکست سیاست فشار حداکثری مدت‌هاست که بر صاحب‌نظران روشن شده است. این سیاست به هیچ یک از اهداف خود نرسیده است، ضمن آنکه غیرقانونی بودن توسل و اعمال تحریم‌های یکجانبه و عدم کارایی این ابزار در عرصه بین‌المللی موضوعی اجماعی است. طی چهار دهه گذشته، دولت‌های مختلف امریکا، مجموعه تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران وضع و اجرا کرده‌اند، اما حقیقت آن است که حتی بنا به اعتراف مقامات امریکایی، این کشور در دستیابی به اهداف تحریمی خود ناموفق بوده و تاکنون راه به جایی نبرده است. 

خطیب‌زاده تصریح کرد که در مجموع، ارزیابی و قضاوت در مورد تغییر سیاست تحریمی امریکا منوط به مشاهده و راستی‌آزمایی عملی این ادعاها خواهد بود.

خطیب‌زاده با اشاره به اظهارات «رابرت مالی» نماینده ویژه امریکا در امور ایران درخصوص آزادی زندانیان امریکایی گفت: موضوع آزادی زندانیان ایرانی در امریکا و برخی کشورهای غربی دیگر که به بهانه‌های واهی عملا به گروگان گرفته شده‌اند به عنوان موضوعی با اولویت بالا همواره در دستور کار قرار داشته است. وزیر امور خارجه از مدت‌ها پیش طرح مبادله همه زندانیان ایرانی و امریکایی با یکدیگر را مطرح کردند. دولت بایدن نیز از روزهای ابتدایی روی کار آمدن، این موضوع را مورد توجه قرار داد. مذاکرات در این زمینه در جریان است و در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات، متعاقبا اطلاع‌رسانی خواهد شد.