افت تولید و تجارت محصولات کشاورزی تا ۲۰۳۰

تعادل |

براساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، چشم‌انداز کشاورزی تا سال 2030 نشانگر این است که طی دهه آینده تولید محصولات کشاورزی جهانی، به‌طور متوسط، سالانه 1.4 درصد افزایش یابد که نسبت به رشد تولید دهه گذشته (1.7 درصد سالانه) کمتر خواهد بود. همچنین طی دهه آینده، تجارت محصولات کشاورزی برای اکثر کالاها ادامه خواهد یافت؛ اگرچه به دلیل کاهش رشد تقاضا در چین و سایر اقتصادهای در حال ظهور و کاهش تقاضای جهانی برای بیو سوخت ‌ها، سرعت رشد کمتری نسبت به دهه گذشته خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود که متوسط رشد سالانه حجم تجارت کالاهای موردبررسی در گزارش چشم‌انداز، به‌طور متوسط، 1.3 درصد باشد که در مقایسه با رشد 3 درصد دهه قبل، کمتر است. پیش ‌بینی‌‌ها حاکی از کندی رشد تجارت در اکثر کالاهای کشاورزی است.به نظر می‌رسد بخش کشاورزی و مواد غذایی، در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی، مقاومت بالایی را در برابر همه‌گیری جهانی کووید-19 داشته؛ اما تأثیرات مخرب افت درآمد و تورم در قیمت مواد غذایی مصرفی باعث شده دسترسی به رژیم‌های غذایی سالم برای بسیاری از مردم دشوارتر شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود، به استثنای شکر خام، متوسط رشد سالانه قیمت اکثر کالاهای کشاورزی و دامی طی دهه ۲۰۲۱ الی ۲۰۳۰، منفی باشد که بیشترین افت مزبور در رابطه با قیمت برنج، انواع گوشت به خصوص گوشت گاو و ماکیان است.

     چشم‌انداز دسترسی جهانی به غذا

گزارش «چشم‌انداز کشاورزی 2030-2021» که از سوی OECD  و FAO تهیه شده، ارزیابی جامعی از چشم‌انداز10 ساله بازار کالاهای کشاورزی را در سطح جهانی ارایه کرده که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده است. در این گزارش و براساس پیش‌بینی‌ها انتظار می‌رود پس از رکود اقتصادی اولیه ناشی از شوک کووید-19، بهبود اقتصادی گسترده‌ای از سال 2021 اتفاق بیفتد. با این حال، از آنجایی که انتظار نمی‌رود تولید ناخالص داخلی از دست رفته طی همه‌گیری به‌طور کامل بهبود یابد، پیش‌بینی می‌شود سطح تولید ناخالص داخلی جهانی در سال 2030 کمتر از پیش‌بینی‌های انجام شده در پیش از همه‌گیری برای سال مزبور، باشد. براساس پیش‌بینی‌ها، در ادامه روال کسب و کار معمول، دستیابی به اهداف توسعه پایدار برای جهانی بدون گرسنگی تا سال 2030، بسیار چالش برانگیز خواهد بود.

چالش‌های ریشه کن کردن گرسنگی در میان کشورها متفاوت هستند. براساس چشم‌انداز، انتظار می‌رود متوسط دسترسی جهانی غذا به ازای هر نفر طی 10 سال آینده 4 درصد رشد کند و در سال 2030 به کمی بیشتر از 3025 کیلوکالری در روز برسد. پیش‌بینی می‌شود مصرف‌کنندگان در کشورهای با درآمد متوسط، مصرف مواد غذایی خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند؛ این در حالی است که رژیم‌های غذایی در کشورهای کم درآمد تا حد زیادی بدون تغییر باقی می‌ماند. پیش‌بینی می‌شود در جنوب صحرای آفریقا، که طی سال‌های 2017 تا2019، حدود ۲۲۴.۳میلیون نفر از مردم این منطقه دچار سوء تغذیه شده بودند، سرانه دسترسی روزانه به کالری آنها، طی دهه آینده تنها 5.2درصد رشد کند و در سال 2030 به 2500 کیلوکالری برسد.

     چشم‌انداز خوراک دام 

و تولید محصولات دامی

پیش‌بینی می‌شود رشد پایین تولید دام همراه با بهبود کارایی تغذیه حیوانات در کشورهای با درآمد بالا و برخی از اقتصادهای در حال ظهور منجر به رشد کندتر تقاضای خوراک دام و طیور نسبت به دهه گذشته شود. در مقابل، چندین کشور با درآمد کم و متوسط، طی دهه آینده، رشدگسترده تقاضای خوراک دام و طیور را تجربه خواهند کرد، زیرا بخش تولید دام و طیور آنها گسترش می‌یابد. توسعه تولید دام و طیور در چین، به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده خوراک دام و طیور در جهان، برای توسعه بازارهای جهانی خوراک حیوانات حائز اهمیت است. به دنبال شیوع بیماری تب خوکی آفریقا، چین در سال 2020 شروع به بازسازی گله خوک‌های این کشور کرد که تصور می‌شود تأثیر کوچکی بر میانگین مصرف خوراک در هر واحد محصول دامی داشته است.

سرمایه‌گذاری بخش عمومی و خصوصی در افزایش بهره وری، نقش مهمی دارد. پیش‌بینی می‌شود طی دهه آینده، تولید محصولات کشاورزی جهان سالانه ۱.۴ درصد افزایش یابد که رشد مزبور عمدتاً از محل افزایش تولید در اقتصادهای نوظهور و کشورهای کم درآمد تامین خواهد شد. دسترسی گسترده به مواد اولیه و همچنین سرمایه‌گذاری‌های افزایش‌دهنده بهره وری در فناوری، زیرساخت‌ها و آموزش‌های کشاورزی محرک‌های مهم توسعه کشاورزی محسوب می‌شوند. اولویت‌بندی بخش کشاورزی و هدفمندکردن صحیح هزینه‌های عمومی و خصوصی، برای بهبود بهره وری کشاورزی، به ویژه برای کشورهایی که منابع عمومی محدود و وابستگی اقتصادی زیادی به بخش کشاورزی دارند، مهم هستند.

 سرمایه‌گذاری در بهبود عملکرد و بهبود مدیریت مزرعه، موجب رشد تولید محصولات جهانی می‌شود. با فرض تداوم انتقال به سمت سیستم‌های تولیدی مبتنی بر افزایش بازدهی طی دهه آینده، 87 درصد رشد تولید محصولات زراعی جهانی پیش‌بینی شده از طریق بهبود راندمان، 7 درصد از محل افزایش شدت استفاده از نهاده در تولید محصول و تنها 6 درصد از افزایش سطح زیرکشت حاصل می‌شود. انتظار می‌رود شکاف عملکرد تولید منطقه‌ای طی دهه آینده کاهش یابد، زیرا پیش‌بینی می‌شود از طریق سازگاری بهتر بذرها و بهبود مدیریت محصولات، راندمان در هکتار محصولات زراعی اصلی در هند و جنوب صحرای آفریقا افزایش یابد. مشابه روند تولید محصولات زراعی، سهم بزرگی از 14 درصد رشد پیش‌بینی شده در تولیدات دامی و ماهی‌ها از بهبود بهره وری حاصل خواهد شد. با این حال انتظار می‌رود بزرگ شدن گله‌ها به‌طور قابل توجهی به رشد تولید دام در اقتصادهای نوظهور و کشورهای کم درآمد کمک کند. بهبود بهره وری در بخش دام عمدتاً از طریق به کارگیری روش‌های تغذیه متمرکزتر، بهبود ژنتیک و روش‌های بهتر مدیریت گله حاصل خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود در سال 2027آبزی پروری از تولید شیلات سبقت بگیرد و این روش سهم 52 درصد از کل تولید ماهی تا سال 2030 را تشکیل دهد.

     چشم‌انداز تجارت محصولات کشاورزی

تجارت به ویژه برای کشورهای مواجه با محدودیت منابع که وابستگی زیادی به واردات کالاهای اساسی و با ارزش غذایی دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سطح جهانی، انتظار می‌رود سهم کالری وارداتی از کل مصرف در حدود 20 درصد تثبیت شود، اگرچه تفاوت‌های بین منطقه‌ای هم وجود دارد. به عنوان مثال، پیش‌بینی می‌شود سهم کالری وارداتی از کل مصرف در منطقه خاور نزدیک و آفریقای شمالی به 64 درصد برسد. در عین حال صادرات به نوبه خود در توسعه تولید محصولات کشاورزی در بسیاری از کشورها و مناطق نقش مهمی دارد. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030، حدود 34 درصد از محصولات کشاورزی در امریکای لاتین و کاراییب صادر شود. با توجه به افزایش عدم تعادل منطقه ‌ای، استفاده از سیاست‌های محدودکننده تجارت (به عنوان مثال محدودیت‌های صادرات و واردات) می‌تواند اثرات مخربی بر امنیت غذایی و تغذیه جهانی و معیشت کشاورزان داشته باشد.

قیمت‌های بین‌المللی اکثر کالاهای اساسی در نیمه دوم سال 2020 افزایش یافت که به دلیل تقاضای قوی چین و محدودیت در رشد تولید جهانی بود. در نتیجه تحولات مزبور، انتظار می‌رود در نیمه نخست بازه زمانی چشم‌انداز، تعدیلی در قیمت‌ها صورت گیرد. متعاقب آن، پیش‌بینی می‌شود که عوامل اصلی بازار منجر به کاهش اندکی در قیمت حقیقی اقلام شود که ناشی از بهبود بهره وری و کند شدن رشد تقاضا است. کاهش قیمت‌های حقیقی 

می‌ تواند درآمدکشاورزان، به ویژه مالکان خرد و خانواده‌هایی که نمی‌توانند با بهبود بهره وری، هزینه‌های خود را به اندازه کافی کاهش دهند، را تحت فشار قرار دهد. طی دهه آینده، تنوع آب و هوایی، آفات و بیماری‌های حیوانات و گیاهان، تغییر قیمت نهاده‌ها، تحولات اقتصادی کلان و سایر عدم قطعیت‌ها باعث تغییر در قیمت‌های مورد انتظار خواهند شد.

     تولید 

پیش‌بینی می‌شود طی دهه آینده تولید محصولات کشاورزی جهانی، به‌طور متوسط، سالانه ۴.۱ درصد افزایش یابد که نسبت به رشد تولید دهه گذشته (۱.۷ درصد سالانه) کمتر خواهد بود. این پیش‌بینی‌ها با این فرض صورت گرفته که اقدامات مربوط به فاصله اجتماعی برای مهار همه‌گیری کووید-19 در سال 2021 به پایان خواهد رسید. همچنین به‌طور ویژه، فرض بر این است که کشورها محدودیت‌های جابه‌جایی و سفر را طولانی‌تر نخواهند کرد؛ زیرا این محدودیت‌ها دسترسی به نیروی کار موردنیاز در بخش کشاورزی را کمتر کرده و در نهایت منجر به افزایش هزینه‌های تولیددر برخی کشورها یا اجرای پروتکل‌های سختگیرانه بهداشتی شده که تأثیر منفی شدیدی بر کلیه فعالیت‌های کشاورزی داشته است. انتظار می‌رود که رشد تولید محصولات کشاورزی عمدتا در اقتصادهای نوظهور و کشورهای کم درآمد رخ دهد و از طریق سرمایه‌گذاری‌های افزایش‌دهنده بهره وری در زیرساخت های کشاورزی و تحقیقً و توسعه، دسترسی گسترده‌تر به نهاده‌های کشاورزی و بهبود مهارت‌های مدیریتی در این مناطق صورت گیرد. عامل اصلی دیگر رشد تولید، سرمایه‌گذاری‌ها برای تجهیز منابع تولید (به عنوان مثال زمین و آبیاری) خواهد بود. از سوی دیگر، انتظار می‌رود رشد تولید در امریکای شمالی و اروپای غربی در منطقه اروپا و آسیای میانه کندتر باشد، که بیشتر به دلیل محدودیت‌های اعمال شده ناشی از سیاست‌های زیست محیطی است.

همچنین پیش‌بینی می‌شود در سال 2030، همچنان بخش قابل توجهی از محصولات کشاورزی جهان در کشور چین تولید شود. تولید این کشور در سال 2030 در مقایسه با متوسط تولید 20-2018 برابر با ۲۲.۵ درصد افزایش خواهد یافت. براساس آمارها، انتظار می‌رود تولید برنج در سال 2030 نسبت به متوسط سال‌های 2018 تا 2020 حدود 11 درصد بیشتر شود و این افزایش تنها مربوط به کشورهای در حال توسعه است که عمده تولید برنج در جهان به آنها اختصاص دارد. همچنین پیش‌بینی می‌شود تولید گندم در جهان با رشد ۱۱.۵ درصدی همراه باشد که حدو د ۵.۲ واحد درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه و ۶.۲ واحد درصد آن نیز به مربوط به کشورهای توسعه یافته خواهد بود. براساس پیش‌بینی‌ها، تولید ذرت نیز طی این مدت رشد حدود 14 درصدی را تجربه خواهد کرد که حدود 5 واحد درصد از این رشد مربوط به کشورهای توسعه یافته و 9 واحد درصد دیگر آن نیز به کشورهای در حال توسعه اختصاص دارد. در عین حال، انتظار می‌رود روغن‌های گیاهی، طی این مدت، رشد 16 درصدی را تجربه کنند که عمده این رشد تولید از سمت کشورهای در حال توسعه خواهد بود. تولید شکر نیز طبق پیش‌بینی‌ها، ۱۵.۶درصد رشد خواهد کرد که عمدتاً ناشی از رشد تولید در کشورهای در حال توسعه خواهد بود. طبق پیش‌بینی‌ها، تولید پنیر و کره طی این مدت به ترتیب رشدهای 15 درصد و 23 درصد را تجربه خواهد کرد. انتظار می‌رود عمده رشد تولید پنیر مربوط به کشورهای توسعه یافته و عمده رشد تولید کره مربوط به کشورهای در حال توسعه باشد.

     مصرف

 درآمد سرانه پیش‌بینی شده در گزارش چشم‌انداز کشاورزی 30-2021، نسبت به پیش‌بینی‌های انجام شده پیش از بحران کووید-19، کمتر است. پیش‌بینی می‌شود این امر بر روی تقاضا در خانوارهای کم درآمد تأثیر بگذارد و تأثیراتی در مصرف غذا و ترکیب رژیم‌های غذایی طی دهه آینده داشته باشد.همچنین همه‌گیری باعث تغییر گرایش از سمت خدمات غذایی و رستوران‌ها به غذا خوردن در خانه شده است. فرض بر این است که با بهبود اقتصادی و برداشته شدن اقدامات کنترلی، این تغییر رفتاری به رویه قبلی خود برگردد. اگرچه فروض گزارش چشم انداز حاکی از بهبود اقتصادی گسترده از سال 2021 است، اما سرعت واقعی بهبود تا حد زیادی به موفقیت اقدامات کنترل ملی همه‌گیری به عنوان مثال کمپین‌های واکسیناسیون و سیاست‌های حمایت از بهبود مشاغل و تقاضای مصرفکننده بستگی دارد.

 تقاضای کالاهای کشاورزی شامل مصارف غذایی و غیرغذایی است. برای بیشتر کالاهای کشاورزی، تقاضای جهانی برای استفاده از مواد غذایی، مولفه کلیدی تقاضای کلی است. با این حال، استفاده‌های غیرغذایی، به‌طور عمده خوراک دام و سوخت، برای کالاهای گوناگون، مهم است و طی دهه‌های گذشته رشد سریعتری نسبت به استفاده از مواد غذایی داشته است. طبق پیش‌بینی‌ها، طی ده سال آینده، سهم استفاده‌های گوناگون کالاها به‌طور چشمگیری تغییر نخواهد کرد، زیرا هیچ تغییر عمده‌ای در مصرف پیش‌بینی نمی‌شود. مواد غذایی به عنوان کاربرد اصلی برای برنج، گندم، حبوبات، ریشه‌ها و شکر و همچنین برای تمام محصولات حیوانی باقی خواهد ماند.

براساس پیش‌بینی‌های انجام شده، انتظار می‌رود در سال 2030 مصرف گندم در جهان، ۱۱.۵ درصد رشد داشته باشد که حدود ۰.۸ واحد درصدآن مربوط به کشورهای توسعه یافته و ۱۰.۸ درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه خواهد بود. در عین حال، رشد پیش‌بینی شده برای مصرف برنج نیز 12 درصد است که عمده آن ناشی از رشد تولید این محصول در کشورهای در حال توسعه است. پیش‌بینی می‌شود مصرف شکر طی این مدت حدود 16 درصد رشد کند که ۱۵.۶ واحد درصد آن مربوط به رشد مصرف کشورهای در حال توسعه خواهد بود. در میان گوشت‌ها، انتظار می‌رود طی دهه آینده، مصرف گوشت گاو و گوساله رشد 6 درصدی، گوشت گوسفند رشد 16 درصدی وگوشت مرغ رشد 18 درصدی را تجربه کند. عمده رشد مصرف این محصولات از سوی کشورهای در حال توسعه خواهد بود. همچنین براساس پیش‌بینی‌ها، سرانه مصرف گوشت در جهان نیز با رشد ۲.۳ درصدی همراه خواهد بود. این رشد برای کشورهای توسعه یافته ۲.۷ درصد و برای کشورهای در حال توسعه ۵.۲ درصد پیشبینی می‌شود.طبق انتظارات، مصرف کره و پنیر به ترتیب رشدهای 23 درصد و 15 درصد را تجربه خواهد کرد. عمده رشد مصرف کره در کشورهای در حال توسعه و عمده رشد مصرف پنیر مربوط به کشورهای توسعه یافته است.

     تجارت

طی دهه آینده، تجارت محصولات کشاورزی برای اکثر کالاها ادامه خواهد یافت؛ اگرچه به دلیل کاهش رشد تقاضا در چین و سایر اقتصادهای در حال ظهور و کاهش تقاضای جهانی برای بیو سوخت‌ها، سرعت رشد کمتری نسبت به دهه گذشته خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود که متوسط رشد سالانه حجم تجارت کالاهای موردبررسی در گزارش چشم‌انداز، به‌طور متوسط، 3.1 درصد باشد که در مقایسه با رشد 3 درصد دهه قبل، کمتر است. پیش‌بینی‌ها حاکی از کندی رشد تجارت در اکثر کالاهای کشاورزی است. در این میان، به نظر می‌رسد حجم تجارت ذرت و لوبیای سویا کاهش قابل توجهی را در دهه آتی تجربه کند. صادرات پنبه نیز بر اساس پیش‌بینی‌ها افزایش خواهد یافت. 

     قیمت

پیش‌بینی می‌شود که طی دهه آینده، قیمت‌های حقیقی اکثر اقلام کشاورزی کاهش یابد. قیمت کالاهای کشاورزی از دهه 1960 روند کلی کاهشی را دنبال می‌کند.این نتیجه بهبود بهره وری در کشاورزی و صنایع وابسته بوده و باعث کاهش هزینه‌های تولید کالاهای اصلی غذایی شده است. انقلاب سبز طی دهه 1960 و ظهور فناوری‌های جدید طی دهه 1990، منجر به افزایش قابل توجه راندمان تولید در کشورهای بزرگ تولیدکننده محصولات کشاورزی شده است. با وجود رشد تقاضای مواد غذایی ناشی از رشد جمعیت و درآمد در سطح جهان، هزینه‌های تولید به طرز چشمگیری کاهش یافته است. در این میان، بروز برخی انحرافات از روند کلی، مانند جهش قیمت طی بحران نفت در دهه 1970 یا تعدادی از نوسان قیمت‌ها طی سال‌های

 14-2007، موقتی بوده و تغییری در روند نزولی قیمت طی بلندمدت ایجاد نکرده است. براساس پیش‌بینی‌ها، انتظار می‌رود از سال 2021 تا 2030، متوسط قیمت غلات با کاهش همراه باشد. این کاهش قیمت برای برنج بیشتر از سایر محصولات خواهد بود که به‌طور متوسط سالانه 2 درصد پیش‌بینی شده است. در میان دانه‌های روغنی، افت قیمت لوبیای سویا و مواد غذایی پروتئینی به‌طور متوسط سالانه ۰.۹ درصد خواهد بود. طی این مدت قیمت گوشت خوک نسبت به سایر گوشت‌ها بیشترین افت را تجربه خواهد کرد (متوسط سالانه ۲.۱ درصد.) افت سالانه قیمت گوشت قرمز و ماکیان طی این مدت به ترتیب ۱.۴ درصد و 1.1 درصد پیش‌بینی می‌شود. در عین حال، اگرچه انتظار میرود قیمت شکر خام متوسط رشد سالانه ۰.۳ درصدی را تجربه کند، اما شکر سفید تغییر قیمتی را تجربه نخواهد کرد.