سپر تورمی به نام بازار سرمایه

همایون دارابی

برخی دارایی‌ها سپر تورم محسوب می‌شوند. به این معنی که متناسب با تورم ارزش آنها بالا می‌رود. دارایی‌هایی مانند سهام، ساختمان، زمین، طلا و... در این دسته دارایی‌ها قرار می‌گیرند؛ اما برخی دیگر از دارایی‌ها مانند اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و... متناسب با تورم افزایش پیدا نمی‌کنند. براین اساس می‌توان گفت که بازار سرمایه به دلیل داشتن سهام به عنوان دارایی اصلی می‌تواند سپر تورمی باشد، زیرا افراد با خرید سهام در زمان تورم در واقع دارایی خود را بیمه می‌کنند. این موضوع در بررسی آمار سال‌های گذشته قابل‌مشاهده است که بازدهی سهام نسبت به تورم و حتی طلا و ارز بیشتر بوده است. براین اساس می‌توان گفت بازار سرمایه اغلب متناسب با تورم رشد کرده است.

در کنار رشد اغلب شرکت‌های بورسی در این مدت، آن دسته از شرکت‌هایی که درگیر قیمت‌گذاری دولتی بوده‌اند، همچنان دچار مشکل در این بازار هستند. در همین راستا رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، به‌تازگی با اقدامی شجاعانه طی نامه‌ای به  شورای رقابت خواستار شفاف‌سازی در رابطه با قیمت‌گذاری در خصوص نرخ خودرو و صنعت نیروگاهی شد. صنایع نیروگاه‌سازی، خودروسازی و تا حدودی صنایع غذایی و نیز صنایع پالایشی تحت نفوذ شدید دولت هستند و متأسفانه به‌طور دستوری قیمت‌گذاری می‌شوند. به همین دلیل شرکت‌های زیرمجموعه این صنایع تاکنون مجالی برای رشد کافی نسبت به دیگر صنایع نداشتند. همان‌طور که اشاره شد در بخشی که شرکت‌ها تابع نظرات اقتصاد متمرکز دولتی هستند مانند نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، خودروسازی، صنایع غذایی و دارویی آثار قیمت‌گذاری دستوری قابل‌لمس است به‌طوری‌که حتی تورم در صنایع غذایی نیز به همین موضوع بازمی‌گردد.

اکنون بازار سرمایه در نقطه‌ای است که می‌توان کارکرد دو بازار آزاد (رقابتی) و همچنین قیمت‌گذاری دستوری و اقتصاد دولتی را به‌طور متمرکز در آن مشاهده کرد. همانطور که اشاره شد، بخشی از صنایع که تابع تحولات بازار بوده و به آنها اجازه داده‌شده تا شرکت‌ها به‌طور آزادانه فعالیت داشته باشند به رشد قابل‌توجهی رسیده‌اند؛ به‌طوری‌که اکنون صنعت فولاد و صنعت فلزات رنگین در حال تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین صادرکننده جهان هستند. همچنین، در خصوص مواد پتروشیمی امیدواری‌های زیادی برای توسعه و جبران عقب‌ماندگی‌ها وجود دارد. عملکرد سازمان بورس در تقویت بخش آزاد اقتصاد و رها کردن شرکت‌هایی که در اختیار قیمت‌گذاری دولتی هستند کمک بزرگی به بازار سرمایه و بهبود عملکرد آن داشته است و اکنون با این اقدام شاهد رشد قابل‌توجه شرکت‌های بورسی هستیم.

بنا بر آمار موجود، سود خالص بیشتر شرکت‌های بورسی طی دو سال اخیر، نسبت به سال ۹۸ با رشد قابل‌توجهی روبرو بوده است. در این میان، حتی بانک‌ها و موسسات اعتباری که در سال ۹۸ با زیان همراه بودند به سوددهی رسیده‌اند. به دنبال اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و افزایش ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه، جایگاه این بازار در اقتصاد کشور بیش از گذشته ارتقا پیدا کرد. به‌طوری‌که با میزبانی بازار سهام از بزرگ‌ترین واحدهای تولیدی، می‌توان گفت اکنون بیشتر شرکت‌های موجود در لیست ۵۰۰ شرکت برتر ایران در این بازار حضور دارند.

شرکت‌های حاضر در بورس، بهترین شرکت‌های اقتصاد ایران هستند و در این مدت با روندی رو به رشد از طرح‌های توسعه‌ای گرفته تا افزایش تولید روبرو بودند؛ در کنار این موضوع، همراه شدن افزایش قیمت دلار و افزایش قیمت‌ها در بازارهای جهانی سبب شد تا بعد از یک سال رکودی ۱۳۹۸ رشد قابل‌توجهی در این  بازار تجربه شود. در این بازار، بیشتر معامله مواد خام مانند نفت و مشتقات نفتی، مس، سنگ‌آهن، فولاد، روی و... به چشم می‌خورد. این کالاها در دو سال اخیر با وضعیت بهتری در بازارهای جهانی روبرو بوده‌اند؛ البته در نظر داشته باشید که پاندمی کرونا نیز درروند افزایش قیمت‌ها موضوع اثرگذاری بوده است.