پیش‌شرط عرضه خودرو در بورس کالا
رییس سازمان بورس با تأکید بر اینکه شرط سازمان بورس برای عرضه خودرو در بورس کالا، حذف قیمت‌گذاری دستوری خودرو است، تصریح کرد: در غیر این صورت، باوجود قیمت‌گذاری دستوری، عرضه خودرو در بورس کالا هیچ معنایی نخواهد داشت. به نظر می‌رسد برای عرضه خودرو در بورس کالا پیش‌شرط‌ها و مقرراتی وضع می‌شود که به معنای تداوم همان سیاست قیمت‌گذاری دستوری است؛ با چنین شرایطی، اجازه عرضه خودرو در بورس کالا را نخواهیم داد.
به گفته رییس سازمان بورس موضع این سازمان در برابر قیمت‌گذاری خودرو کاملاً مشخص است. دهقان‌دهنوی در این باره اظهار کرد: قیمت‌گذاری دستوری خودرو نه رفاهی برای مصرف‌کنندگان خودرو به همراه داشته و نه منفعتی برای تولیدکنندگان؛ از افزایش قیمت‌ها جلوگیری نشده و فقط موجب تخریب ساختار مالی شرکت‌های خودروساز و چپاول منافع سهامداران شده است؛ بنابراین، از اساس و به‌صورت همیشگی با قیمت‌گذاری دستوری خودرو مخالف هستیم.
وی افزود: به نظر می‌رسد عده‌ای که قیمت‌گذاری دستوری خودرو را وضع کردند، خودشان هم به نادرست بودن این سیاست پی برده‌اند، ولی در تله خودساخته‌ای گرفتارشده‌اند که راه فراری از آن ندارند. یکی از راهکارهای پیشنهادی برای عبور از این شرایط، عرضه خودرو از طریق بورس کالا بود؛ نکته اینجاست که در شرایط عادی، خودرو کالای مناسبی برای عرضه در بورس نیست. در بورس معمولاً کالاهایی عرضه می‌شود که هم همگن هستند و هم‌حجم زیادی دارند که خودرو چنین شرایطی ندارد.
رییس سازمان بورس تصریح کرد: ترجیح اول سازمان بورس این است که مشکل قیمت‌گذاری دستوری خودرو درجایی غیر از بورس برطرف شود و عرضه در بورس کالا صورت نگیرد؛ اما اگر برای رفع مشکل قیمت‌گذاری دستوری، راهی به‌جز عرضه خودرو در بورس کالا وجود نداشته باشد، این موضوع را خواهیم پذیرفت. این مقام مسوول همچنین بابیان اینکه سهام عدالت، سهامی بوده که سال‌ها قبل در خارج از بازار سرمایه به اشخاص تخصیص‌یافته است، اظهار کرد: در حال حاضر سهامداران عدالت، مالک این سهام هستند؛ ولی فروش این سهام مشروط به آن است که صدمه‌ای به بازار سرمایه وارد نشود. ازآنجاکه حجم سهام عدالت زیاد است، اگر به‌صورت خرد در بازار عرضه شود، این امکان وجود دارد که با افزایش عرضه‌ها در بازار سرمایه، تعادل بازار به هم بخورد. ازاین‌رو، فروش سهام عدالت به‌صورت بلوکی انجام خواهد شد.
«ابزارسازی» بازوی رقابتی بازار سرمایه با بازارهای موازی
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه «ابزارسازی» را یکی از مهم‌ترین قسمت‌های بازار سرمایه و مزیت رقابتی برای این بازار دانست. دهقان‌دهنوی با تأکید بر اینکه سایر بازارها چنین سرعت عملی برای ابزارسازی ندارند، اظهار کرد: ابزارهای متعددی در بازار سرمایه تعریف‌شده و مورداستفاده قرارگرفته است؛ اما برخی از این ابزارها، عمق لازم برای معاملات این بازار را ندارند؛ بنابراین تلاش می‌شود که عمق بازارهای مربوط به ابزارهای مشتقه از طریق حضور نهادهای مالی متخصص و ترغیب مشتریان برای آنکه بر اساس نیازهای خود وارد بازار ابزارهای مشتقه شوند، افزایش یابد.
به گفته رییس سازمان بورس، بخش عمده مشتریان بازار ابزارهای مشتقه، افرادی هستند که به دنبال پوشش ریسک‌های خود هستند و شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه‌ها باید بتوانند بخش خصوصی را به سمت این بازار هدایت کنند تا از بازار ابزارهای مشتقه برای پوشش ریسک‌های خود استفاده کنند. دهقان‌دهنوی در این باره تصریح کرد: در حال حاضر در این حوزه کمبودهایی وجود دارد؛ بنابراین اولویت اول آن است که عمق ابزارهای مشتقه فعلی بازار را افزایش دهیم و در مرحله بعد، برای تعریف ابزارهای مشتقه جدید بر اساس نیازها اقدام کنیم؛ او در گفت‌وگو با بورس‌نیوز تأکید کرد: تعریف یک ابزار مشتقه جدید فقط به این دلیل که در بورس‌های جهانی چنین ابزاری مورداستفاده قرار می‌گیرد، لزوماً به معنی موفقیت آن ابزار در بازار سرمایه ما نخواهد بود؛ اما اگر نیازسنجی شود و بر اساس نیازها، ابزار جدید تعریف شود به موفقیت آن ابزار و آن نهاد مالی کمک خواهد شد.
انتشار اوراق اجاره دیگر اولویت نیست
دهقان‌دهنوی در رابطه با روند اجرایی طرح اوراق اجاره سهام گفت: چند ماه قبل که بازار سرمایه شیب نزولی داشت و با مشکل کمبود تقاضا مواجه بود، طرح انتشار اوراق اجاره سهام مطرح شد که بعضی شرکت‌ها و هلدینگ‌های بازار هم درخواست‌های خود را ارایه کردند. در این میان برخی از این شرکت‌ها مجوز مربوطه را دریافت و اوراق هم منتشر و عرضه کردند که هم در آن مقطع، از بازار سرمایه حمایت شد و هم از محل انتشار این اوراق، بازدهی مناسبی کسب کردند. بعضی از شرکت‌ها نیز، در آن مقطع پیگیر ارایه مدارک و درخواست خود نبودند، اما در حال حاضر به دنبال مجوز انتشار اوراق اجاره سهام هستند. وی افزود: ولی نکته اینجاست که موضوع انتشار اوراق اجاره سهام، در شرایطی که بازار سرمایه دیگر با کمبود تقاضا مواجه نیست، در اولویت برنامه‌های سازمان بورس قرار ندارد؛ اگر درخواست انتشار اوراق به همراه طرح توجیهی مناسبی ارایه شود و برای سازمان بورس مسجل شود که هلدینگ‌ها به‌منظور نگهداری بلندمدت سهام، قصد انتشار اوراق دارند، این درخواست را موردبررسی قرار خواهیم داد؛ اما برای خریدوفروش‌های کوتاه‌مدت سهام، استفاده از این ابزار را فعلاً محدود خواهیم کرد.
اصلاح قوانین بازدارنده
رییس سازمان بورس در ادامه یکی از محورهای بسیار مهم عملکرد بازار سرمایه را بحث قوانین و مقررات بازدارنده دانست و گفت: اگر قصد داریم نظارت موثری داشته باشیم، باید نحوه برخورد با تخلفات و همچنین احکامی که برای مجازات متخلفان تعیین می‌شود، آنقدر بازدارنده باشد که سایر افرادی که احتمالاً قصد انجام تخلفی را دارند، متوجه شوند که این تخلف پرهزینه خواهد بود. وی افزود: منظور این نیست که مجازات‌ها غیرعادلانه بشود اما به هر حال باید در حدی بازدارندگی داشته باشد که از بروز تخلفات جلوگیری کند و انگیزه تخلف را از بین ببرد. این موضوع نیازمند اصلاحاتی در قوانین و مقررات خواهد بود که در حال پیگیری و بررسی آن هستیم تا بتوانیم مجازات‌ها و جرایم مربوط به تخلفات در بازار سرمایه را تقویت کنیم.
توسعه سیستم‌ها
دهقان‌دهنوی ادامه داد: محور موردبررسی دیگر، توسعه سیستم‌های فناوری اطلاعات است. به‌هرحال، بازار سرمایه رشد کرده و تعداد فعالان این بازار بسیار زیاد شده و امکان مدیریت و نظارت بر تمام معاملات توسط انسان وجود ندارد. در حال حاضر هم سیستم‌ها در بحث نظارت بر بازار، کمک زیادی به ما می‌کنند و قسمت قابل‌توجهی از نظارتی که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صورت می‌گیرد، توسط سیستم‌ها صورت می‌پذیرد؛ اما هرچقدر بتوان این سیستم‌ها را توسعه داد و تقویت کرد، تشخیص جرایم و تخلفات تقویت خواهد شد. این دو محور به‌شدت در سازمان در حال بررسی و پیگیری است.
وی اضافه کرد: سومین محور، محور نیروی انسانی است؛ رشد بازار سرمایه در سال‌های ۹۸ و ۹۹، فراتر از انتظارات و برنامه‌ریزی‌های قبل بود و در دو سال اخیر هم حضور مردم و هم تعداد معاملات و هم‌حجم معاملات به‌شدت افزایش پیداکرده است؛ بنابراین ساختارهای سازمان بورس و همچنین حوزه نیروی انسانی در سازمان بورس هم باید توسعه پیدا کند. این حرکت، حرکت مستمری است؛ اقدامات قابل‌توجهی نیز تاکنون صورت گرفته که اثربخش هم بوده است؛ اما نکته قابل‌توجه این است که روند قضایی بررسی و پیگیری پرونده‌های تخلفاتی معمولاً زمان‌بر است و ممکن است چند ماه طول بکشد تا پرونده تخلفاتی شناسایی‌شده، از منظر قضایی تعیین تکلیف شود. دهقان‌دهنوی تأکید کرد: نکته حائز اهمیت این است که به‌هرحال هیچ نظارتی به‌طور کامل صرفاً از طرف ناظر ممکن نیست. به همین دلیل، به عنوان کانال دیگر نظارتی، بخش دیده‌بان بازار سرمایه را مورد تمرکز و توجه قرار داده‌ایم و همه فعالان بازار سرمایه، مدیران نهادهای مالی و حقوقی بازار، معامله‌گران و… امکان ارایه گزارش تخلفات صورت گرفته در بازار سرمایه را به دیده‌بان بازار دارند. هر تخلفی که توسط این افراد به دیده‌بان بازار گزارش شود، موردبررسی قرار خواهد گرفت و به‌این‌ترتیب نظارت قوی‌تری بر بازار سرمایه خواهیم داشت.
نظارت سازمان بر عملکرد بورس و فرابورس
رییس سازمان بورس همچنین با اشاره به انتقادات از شرایط بازگشایی و توقف نمادها گفت: این موضوع از وظایف شرکت‌های بورس و فرابورس است که توسط سازمان بورس بر آن نظارت می‌شود؛ بنابراین اگر تخلفی در هر یک از نهادهای مالی تحت نظارت سازمان بورس، چه بورس‌ها و چه ناشرانی که سهام آنها در بازار سرمایه عرضه می‌شود صورت بگیرد، فعالان بازار سرمایه امکان ارایه گزارش تخلف به دیده‌بان بازار را دارند و به‌علاوه می‌توانند اقدام به طرح شکایت کنند. این حق قانونی برای همه فعالان بازار سرمایه محفوظ است. دهقان‌دهنوی افزود: اما به نظر می‌رسد بخشی از گلایه‌های سهامداران بابت سلیقه‌ای بودن رفتار ناظران در بازگشایی یا ابطال معاملات یا توقف نمادها چندان وارد نیست. نکته اینجاست که بازگشایی‌ها یا ابطال معاملات می‌تواند موجب رضایت خاطر بخشی از سهامداران و نارضایتی بخش دیگری از آنها شود. در حقیقت امکان جلب رضایت همه فعالان بازار وجود ندارد و همواره ممکن است گروهی در چنین شرایطی معترض و گله‌مند باشند.
او تأکید کرد: ما نمی‌گوییم ناظران هیچگاه رفتار سلیقه‌ای ندارند اما نکته حائز اهمیت اینجاست که ناظر، شخص مورد اعتماد سازمان بورس اوراق بهادار است و در حال مدیریت معاملات بازار است؛ در این حوزه دو نکته باید موردتوجه ما به عنوان نهاد ناظر باشد: نکته اول، ضرورت افزایش شفافیت در حوزه مقررات بازار سرمایه است. هرچه جزییات مقررات شفاف‌تر باشد، از رفتارهای سلیقه‌ای هم جلوگیری شده و محدود به شرایط بسیار خاص خواهد شد. نکته دوم اینجاست که اگر در شرایط بسیار خاص، ناظر ناچار به رفتار سلیقه‌ای شد، این رفتار در چارچوب اصول و مقررات بازار سرمایه باشد و در آن رعایت انصاف شده باشد. به‌هرحال تمرکز برافزایش شفافیت جزییات مقررات از گلایه‌ها و اعتراضات خواهد کاست، اما بعید است که به شرایطی برسیم که در بازگشایی‌ها یا ابطال معاملات هیچ انتقاد و اعتراضی وجود نداشته باشد.
عرضه‌های اولیه دولت ملزم به بازارگردانی شدند
دهقان دهنوی یا اعلام «همزمان با نخستین حضور وزیر جدید اقتصاد در جلسه شورای عالی بورس، مصوب شد تا از این پس، سهامی که توسط دولت در بورس عرضه می‌شود توسط صندوق توسعه بازار بازارگردانی شود»افزود: امروز در جلسه شورای عالی بورس که با حضور وزیر جدید اقتصاد برگزار شد مصوب شد تا از این پس طبق این مصوبه، سهامی که در مکانیسم عرضه اولیه توسط دولت در بورس عرضه می‌شود، توسط صندوق توسعه بازار بازارگردانی شود.
وی گفت: پیش از این، این عرضه‌ها بازارگردان نداشتند اما در این جلسه تصویب شد تا ضمن اختصاص سهمیه‌ای از عرضه‌های اولیه دولت به صندوق توسعه بازار، این صندوق متعهد شود که تا یکسال تعهدات بازارگردانی سهام عرضه اولیه دولت را برعهده بگیرد. این مسوول ادامه داد: جلسه روز سه‌شنبه اولین جلسه‌ای بود که با حضور وزیر جدید اقتصاد برگزار شد و در جریان آن ضمن معارفه اعضای شورا و بیان دغدغه آنها در مورد بازار سرمایه، طبق روال جلسات شورای عالی بورس، گزارشی نیز از وضعیت بازار ارایه و نظرات اعضای شورا در خصوص آن بیان شد.
