متنوع‌سازی شرکای راهبردی
جعفر قادری
در خصوص پیمان شانگهای همان طور که مستحضرید یکی از ایراداتی که همواره ساختار تصمیم‌سازی کشور با آن روبه‌رو بود، این بود که همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار می‌داد. این رویکرد باعث شده بود تا ایران نتواند از مجموعه ظرفیت‌هایی که دارد، بهره‌مند شود. این در حالی است که یکی از اصول پذیرفته شده در مناسبات ارتباطی بین‌المللی آن است که کشورها تنوع بیشتری در شرکای ارتباطی خود ایجاد کنند. پیوستن ایران به پیمان منطقه‌ای شانگهای واجد ویژگی‌های خاصی است که فضای تازه‌ای را پیش روی اقتصاد، امنیت و مناسبات ارتباطی بیرونی ایران ایجاد می‌کند. عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای هم در حوزه کشورهای جنوب شرقی آسیا و هم در آسیای میانه و هم در خصوص کشورهای همسایه ظرفیت‌های تازه‌ای را ایجاد می‌کند. این امر به ایران کمک می‌کند که هم از یک طرف اهمیت تحریم‌ها را از میان ببرد و هم اینکه ظرفیت‌های تازه‌ای را برای خنثی‌سازی برجام در اختیار ایران قرار می‌دهد. اگر ایران در افق پیش رو توانست برجام را به سرانجام برساند آن را پیگیری خواهد کرد. در غیر این صورت اما ایران از طریق ایجاد این ظرفیت ارتباطی می‌تواند در خصوص بی‌اثر ساختن تحریم‌ها قدم‌های بلندی بردارد. با توجه به اهمیتی که ایده جاده - کمربند در چشم‌انداز آینده دارد، قرار گرفتن این در این پیمان اقتصادی و امنیتی، ایران را در این ایده واجد ویژگی‌های مطلوبی خواهد کرد. از سوی دیگر این پیمان در مناسبات ارتباطی ایران در منطقه اثرات فراوانی خواهد داشت. ایران باید هر چه سریع‌تر موانع داخلی را بر طرف کند و تلاش کند ظرفیت‌های برآمده از این عضویت را در راستای منافع ملی خود به کار بگیرد. به هر حال قرار گرفتن در جمع کشورهای نه‌گانه شانگهای و بهره‌مندی از بازار آنها و توسعه تجارت و صادرات با آنها اثرات فراوانی برای اقتصاد ایران ایجاد می‌کند. از این طریق کشورهای غربی متوجه خواهند شد که تحریم‌ها مانند قبل بر ساختار اقتصادی کشورمان فشار ایجاد نمی‌کند و از اهرم از دست آنها تا حد زیادی خارج خواهد شد. ایران باید از حفره‌هایی که در فضای بین‌المللی میان بازیگران مختلف وجود دارد، استفاده و تلاش کند به عنوان یک نقطه کانونی در این مناسبات جایگاه خود را تضمین کند. از یک طرف کشورهای اصلی دارای انرژی در این سازمان حضور دارند و از سوی دیگر نیز کشورهای اصلی مصرف‌کننده انرژی در این سازمان حاضر هستند. با توجه به ظرفیت‌های بالایی که ایران در زمینه انرژی از آن برخوردار است، عضویت در این سازمان می‌تواند ایران را به عنوان یکی از اعضای اثرگذار این سازمان معرفی کند. البته عضویت در این سازمان نخستین گام از مسیر بلندی است که طی ماه‌ها و سال‌های آینده باید پیموده شود. ایران باید سرفصل‌های ارتباطی مناسبی با هر کدام از اعضای عضور شانگهای تهیه کند و این سرفصل‌ها را عملیاتی کند. از سوی دیگر باید سیاست‌های منطقه‌ای خود را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که نهایت ارتباطات با همسایگان در آن شکل بگیرد. در کل تصور می‌کنم این عضویت اثرات مطلوب فراوانی در حوزه اقتصادی و راهبردی به جای خواهد گذاشت و ظرفیت‌های تازه‌ای برای ایران ایجاد می‌کند.
