آیا آب خاکستری محیط زیست را سبز میکند؟
حدود ۷۰ درصد فاضلاب تولیدی در ساختمانهای مسکونی و اداری را آب خاکستری تشکیل میدهد که محصول شستوشوی لباس، استحمام، روشویی و ظرفشویی است که میتوان با مدیریت صحیح آن را دوباره به چرخه مصرف بازگرداند. آب خاکستری پس از تصفیه، میتواند بسته به نوع و میزان تصفیه اعمال شده، برای مصارف غیرشرب، آبیاری سطحی و زیرزمینی، لباسشویی و سرویس بهداشتی، مورد استفاده مجدد قرار گیرد. در چند سال گذشته استفاده از آب خاکستری در برخی کشورها توسعه خوبی داشته است، مثلا در ژاپن، تعداد موارد استفاده از سیستمهای بازچرخانی آب خاکستری در ساختمانها رو به افزایش است؛ بهطوریکه این تعداد از ۱۸ مورد در سال ۱۹۶۹ به ۱۰۴ مورد در سال ۲۰۱۰ رسیده است، در این میان میتوان به پروژهای در توکیو اشاره کرد که با هدف استفاده مجدد از آب خاکستری اجرا شد بر این اساس از تولید سالانه ۳۴۵ هزار متر مکعب پساب تصفیه شده از یک مجمتع، ۲۳۰ هزار متر مکعب آن برای آبیاری فضای سبز و سرویسهای بهداشتی مورد استفاده قرار گرفت. برخی کشورهای عربی نیز به این سمت در حال حرکت هستند.
نواقص قوانین بازچرخانی و استفاده از آبهای خاکستری
عباس اکبرزاده عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب در این باره گفت: مهمترین مزیت استفاده از آب خاکستری در واحدهای مسکونی کاهش میزان برداشت آب از رودخانهها و سفرههای آب زیرزمینی است، کاهش مصرف انرژی و آلودگیهای شیمیایی ناشی از فرآیند تصفیه، کاهش نیاز به احداث تصفیهخانههای متمرکز و شبکههای جمعآوری فاضلاب، کاهش نیاز به استفاده از سپیتیک تانکها، شارژ آبهای زیرزمینی و احیای مواد مغذی از دیگر پیامدهای مثبت در این زمینه است. او با اشاره به نواقص قوانین بازچرخانی و استفاده از آبهای خاکستری در کشور اظهار داشت: با توجه به اینکه ارتقای بهره وری از آب، محور اصلی توسعه کشور است و هزینه تولید آب شرب بهداشتی حدود سه برابر هزینهای است که از مشترکان دریافت میشود، باید آییننامهها، قوانین و استانداردهایی برای این بخش در نظرگرفته شود که این امر مستلزم همافزایی متخصصان برای بررسی تمام جنبههای آن است. اکبرزاده گفت: دو نقشه راه ملی و یک طرح کلان ملی درباره پساب تهیه شده است که یکی از خروجیهای آن استفاده از منابع آب غیر متعارف مانند آبهای خاکستری، تصفیه پساب، نمک زدایی، استحصال آب باران، تبدیل کردن رطوبت هوا به آب، استفاده مجدد از زه آب است که اکنون هم پژوهش و هم کارهای اجرایی در این بخش به این سمت متمایل است.
توسعه زیر سایه آب
مدیر مرکز تحقیقات آب و فاضلاب افزود: اکنون هم یک نقشه راه در زمینه آبهای نامعتارف استخراج شده و هم پژوهشهای کشور به این سمت هدایت شدهاند. در واقع با توجه به کم آبی موجود، افکار عمومی نیز بر روی این مساله متمرکز شده است و دیگر از چالش عبور کرده و به ابر چالش رسیده است، هیچ زیرساخت توسعهای در کشور نمیتواند توسعه یابد مگر اینکه از قبل مساله آب آن حل شده باشد که همان توسعه بر مبنای آب است. او درباره اینکه آیا بخشی از این مشکل به نحوه مصرف ما بر میگردد؟ گفت: این مساله تا حدی وجود دارد اما نباید همیشه انگشت اتهام به سمت مردم باشد، یک زمانی فکر میکردم ما که اسم خودمان را متخصص آب گذاشتیم چه کمکی به مردم کردیم، اینکه درس دادیم یا پژوهش کردیم خوب است اما چه تاثیری روی مردم گذاشته؟ مثلا زمانی عدهای میگفتند برای اینکه در فلاش تانکها آب کمتری مصرف شود شیشه نوشابه را در آن قرار دهید تا حجم منبع تا حدی کاهش یابد، باید دید چه تعدادی این کار را کردند؟ در حالی که باید پایهای کار کرد، سال ۱۳۹۵ اولین استاندارد در این زمینه تدوین شد که مردم خودبهخود و بدون اینکه بدانند به سمت کاهش مصرف آب هدایت شدند، تا قبل از اینکه استانداردهای بهینه مصرف کردن آب در خانه را تدوین کنیم میدیدم که فلش تانکها بزرگ بودند و در هر بار ۱۵ تا ۱۸ لیتر آب از آن خارج میشد الان دیگر چنین فلاش تانکهای بزرگی دیده نمیشود چون بر اساس این استاندارد فلاش تانکها ساخته میشوند.
اصلاح ساختارها
اکبرزاده افزود: یعنی نباید همه جا مردم را هدف قرار داد، وقتی استاندارد ساخت فلاش تانک را درست کنید و حجم آن کم شود دیگر با هر بار تخلیه مثلا ۶ لیتر آب تخلیه میشود نه ۱۸ لیتر، بعد هم وقتی این استاندارد درست شود خودبخود سرویسها هم طوری طراحی میشود که با این حجم آب پاک شود یعنی مصرف آب در فلاش تانک کمتر از نصف شد، آبی که با کیفیت شرب است و ما آن را دور میریزیم. او تاکید کرد: بنابراین بهتر است که برویم سراغ استانداردهایی که مردم را بدون اینکه خودشان بدانند به سمت درست مصرف کردن هدایت کنیم، همچنین کارخانههای شیرآلات دیگر نمیتوانند بدون توجه به میزان خروجی آب از شیر، شیر آب تولید کنند در حالی که قبلا اینطور نبود، صنعتی که مهر استاندارد سازمان ملی استاندارد را دارد باید حتما شیر یا سردوشی تولید کند که میزان خروجی آب آن استاندارد باشد که در مدیریت مصرف کارا است و اثرگذاری ملی دارد.