پاتک دریایی

گروه راه و شهرسازی|

زیاده‌خواهی جمهوری آذربایجان از سویی منجر به ایجاد مشکلات متعددی برای رانندگان کامیون‌های ایرانی شده و از سوی دیگر، به یک بحران مرزی دامن زده است. از همین رو، طی روزهای گذشته، ارتش جمهوری اسلامی ایران در مرزهای شمال شرقی مانورهایی را برای تقویت مرز ایران و ارمنستان و هشدار به همسایه شمالی برگزار کرد. بی‌گمان، این مساله ابعاد نظامی، سیاسی و استراتژیک متعددی دارد و دستگاه‌های ذی ربط تلاش خواهند کرد تا اهداف کشورهایی همچون آذربایجان و ترکیه در زمینه حذف مرز ایران و ارمنستان و در پی آن قطع ارتباط ترانزیتی ایران با روسیه و اروپا از مسیر ارمنستان تحقق نیابد. در این حال، کشور پهناور ایران از امکانات فنی دیگری برای پیش بردن امور ترانزیتی خود بهره‌مند است. یکی از این امکانات، تردد دریایی به روسیه است.

در همین رابطه، حمیدرضا آبایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان اظهار کرد: مقاصد کامیون‌های حامل کالاهای صادراتی اصولا روسیه است و تعداد کمی از کامیون‌ها مقصد نهایی ارمنستان و آذربایجان را دارند. بنابراین با توجه به مشکلاتی که آذربایجان برای کامیون‌های ایرانی به وجود آورده بهترین حالت این است که تمام کامیون‌هایی که در مرز قره‌باغ و مرز آستارا مانده‌اند و برای رسیدن به روسیه یا ارمنستان مجبور به تردد از آذربایجان هستند، از راه دریا و با کشتی‌های رو رو به‌طور مستقیم به روسیه بروند.

به گزاراش ایلنا، با بداخلاقی‌های آذربایجان در مرز قره‌باغ با کامیون‌های ایرانی و توهم این کشور برای حذف ایران از کریدورهای ترانزیتی منطقه و از صرفه افتادن کریدور جنوب- شمال با محوریت ایران؛ به امید پشتیبانی پاکستان و ترکیه، کشورمان هم نقشه حذف آذربایجان از مسیر ترانزیتی به روسیه و کشورهای مشترک‌المنافع را بر روی میز دارد. یکی از گزینه‌ها برای حذف آذربایجان به جز راه‌اندازی مسیر زمینی مستقل به ارمنستان که تنها ساخت 5 کیلومتر از آن باقی مانده، فعال‌سازی بنادر شمال کشور است که به گفته مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان، بندر انزلی این ظرفیت را دارد که با پذیرش کشتی‌ها رو رو کامیون‌های حامل بار صادراتی را به‌طور مستقیم به روسیه حمل کند و به زودی بندر آستارا هم به این ظرفیت و امکان دست پیدا می‌کند.  

     فرصت فعال‌سازی بنادر شمالی 

آبایی درباره امکان استفاده از ظرفیت‌های مسیر دریایی برای جایگزین شدن مسیر زمینی به آذربایجان اظهار داشت: موضوع بسیار مهم در استفاده از حمل‌ونقل دریایی موجود بودن زیرساخت‌ها است. در استفاده از مزیت مسیر و حمل و نقل دریایی، زیرساخت‌ها تعیین‌کننده هستند. 

وی ادامه داد: همچنین در زیرساخت‌های حمل و نقل دریایی، بنادر حرف اول را می‌زنند و بسیار تاثیرگذار هستند. موضوع مهم این است که بنادر امکان پذیرش کشتی‌هایی که بتوانند به حمل و نقل جاده‌ای‌ پذیرش دهند (کشتی‌های رو رو) را داشته باشند و این زیرساخت در بنادر تامین باشد که در این حوزه هماهنگی‌های خوبی در بنادر انزلی و آستارا انجام شده است. 

مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان با بیان اینکه در بندر انزلی توانستیم 12 نوبت کشتی رو رو را پذیرش دهیم، گفت: هر چند در پذیرش کشتی رو‌رو در بندر انزلی موفق بودیم اما متاسفانه در ورود و تجمع کامیون‌های حامل کالا به مقاصد کشورهای مشترک المنافع مانند روسیه و قزاقستان و حتی ازبکستان و قرقیزستان، نتوانستیم هماهنگی‌های بین دستگاهی را انجام دهیم. 

وی با تاکید بر اینکه بندر انزلی آماده پذیرش کشتی رو رو است و به‌زودی در بندر آستارا هم کشتی رو رو می‌تواند پهلو بگیرد، ادامه داد: پذیرش کشتی رو رو برای حمل کامیون‌های حامل بار و رساندن آن به مقصد روسیه نیاز به لایروبی و ایجاد عمق مناسب است اما موضوع مهم‌تر بحث زمان‌بندی است به این معنا که مدت زمان ماندگاری کامیون در بنادر و ورود و خروج کشتی در بنادر مشخص باشد. 

آبایی افزود: این اقدام باید با هماهنگی تمام دستگاه‌ها از جمله ستاد مبارزه با قاچاق کالا، گمرک، استاندارد، بیمه، شرکت پخش و پالایش فراورده‌های نفتی و... انجام شود تا بتوان یک بازه زمانی مشخص برای ماندگاری کامیون‌هاو پهلوگیری کشتی رو رو در نظر گرفت. 

مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان با بیان اینکه بندر انزلی تجربه جایگزین شدن مسیر جاده‌ای در مقطعی که مرز ترکمنستان بسته شده بود را دارد، گفت: زمانی که مرز ترکمنستان بسته شده بود بندر انزلی به سرعت توانست وارد این حوزه شود و تمام کامیون‌های ایرانی در مرز ترکمنستان متوقف مانده بودند و حتی کامیون‌های خارجی و ترانزیت ترکیه به سمت بندر انزلی آمدند و از مسیر دریا به روسیه رسیدند. 

وی تاکید کرد: هر چند درمدت زمان کوتاه توانستیم بندر انزلی را جایگزین مسیر جاده‌ای ترکمنستان کنیم اما ناهماهنگی‌هایی که وجود داشت مانع از ادامه این روند شد برای مثال ناهماهنگی‌هایی بین دستگاه‌ها وجود داشت و در ترخیص کشتی‌های رو رو حامل کامیون‌های دارای بار با مشکل مواجه شدیم یا مشکلاتی برای سوخت این کشتی‌ها مطرح کردند در حالی که دولت می‌توانست در مدت زمان کوتاه مصوبه‌ای برای رفع این مشکل‌ها از جمله میزان حمل سوخت کشتی‌ها ابلاغ کند. به هر حال با این مشکلات موجود در نهایت با باز شدن مرز ترکمنستان کامیون‌ها وصاحبان بار عطایش را به لقایش بخشیدند. 

آبایی با تاکید بر اینکه امروز با توجه به رفتار کشور آذربایجان فرصت بسیار خوبی است که کامیون‌ها از مسیر دریا خود را به روسیه برسانند و بنادر انزلی و آستارا آمادگی دور زدن آذربایجان را دارند، اظهار داشت: مقاصد کامیون‌های حامل کالاهای صادراتی اصولا روسیه است و تعداد کمی از کامیون‌ها مقصد نهایی ارمنستان و آذربایجان را دارند. بنابراین با توجه به مشکلاتی که آذربایجان برای کامیون‌های ایرانی به وجود آورده بهترین حالت این است که تمام کامیون‌هایی که در مرز قره‌باغ و مرز آستارا مانده‌اند و برای رسیدن به روسیه یا ارمنستان مجبور به تردد از آذربایجان هستند، از راه دریا و با کشتی‌های رو رو به‌طور مستقیم به روسیه بروند.

     انتقال مستقیم کامیون‌ها به بندر اولیا

مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان با اشاره به موانع عبور کشتی‌های رو رو حامل کامیون‌ها از بنادر شمالی کشور به سمت بنادر روسیه گفت: سردی هوا و عمق آب‌خور ممکن است که مشکلاتی برای تردد کشتی‌ها رو رو ایجاد کنند اما با هماهنگی‌های انجام شده، کشتی‌های رو رو در بندر اولیای روسیه پهلو می‌گیرند و تخلیه می‌شوند که با مشکل یخ‌زدگی مسیر آستاراخان هم مواجه نباشند.

وی با بیان اینکه این ظرفیت در دو بندر انزلی و آستارا وجود دارد، ادامه داد: بندر آستارا هم به زودی امکان پذیرش کشتی‌های رو رو را پیدا می‌کند و اگر بازار مشخص (بار مشخص و زمان مشخص برای ورود و خروج کشتی‌ها و کامیون‌ها) به وجود‌آید می‌توانیم از این بندر هم به جای مسیر زمینی به آذربایجان استفاده کنیم. 

مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان افزود: البته در حال حاضر مرز آستارا باز و روان است و مشکلات متوجه مرز قره‌باغ است و امکان هجوم کامیون‌ها از سمت قره‌باغ به مرز آستارا وجود دارد اما توان مرز آستارا در حد پذیرش این تعداد کامیون نیست و هم‌اکنون هم با انباشت کامیون در مرز آستارا مواجه هستم بنابراین‌بار باید به مرز دریایی آستارا و انزلی هدایت شود.

    لایروبی بندر آستارا به 85 درصد رسید

آبایی درباره آمادگی بندر آستارا برای پذیرش کشتی‌ها رو رو اظهار داشت: مشکل اصلی بندر آستارا، بحث لایروبی بود تا عمق مناسب برای پذیرش کشتی رو رو را پیدا کند که خوشبختانه لایروبی در حال انجام است و تا به امروز 85 درصد کار انجام شده و بزودی با بهتر شدن شرایط جوی و کاهش امواج به عمق 5.5 متر می‌رسیم.

وی با اشاره استقبال صاحبان بار از در استفاده از مسیر دریایی از طریق بنادر شمالی با توجه به هزینه‌ها و زمان تجمیع بار اظهار کرد: واقعیت این است که سرجمع تردد ترکیبی جاده و دریا بسیار بهتر از مسیر جاده‌ای است چراکه در مسیر زمینی با تعدد مرز‌ها، اتلاف زمان، مصرف بالای سوخت و... مواجه هستند و این عوامل هزینه‌ها را بالا می‌برد اما موضوع مهم این است که در حمل ونقل دریایی باید به حد مشخصی از حجم بار برسیم تا حمل از طریق دریا صرفه داشته باشد، در صورتی که حمل جاده‌ای با یک کامیون هم قابل انجام است. بنابراین واقیعت ماجرا این است که همواره از نبود فورواردرهایی که بتوانند در حمل و نقل چند وجهی ایفای نقش کنند، ضربه خوردیم.

مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان ادامه داد: اگر فورواردهای جاده‌ای و دریای به فورواردرهای ترانزیتی تبدیل شوند و در حمل و نقل چند وجهی حضصور پیدا کنند، می‌توانیم مدت زمان وهزینه‌ها را نسبت به حمل و نقل جاده‌ای کاهش دهیم.