سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه

احسان عسکری

صندوق‌های با درآمد ثابت یکی از ابزارهای سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر نسبت به صندوق‌های سهامی و مختلط در بازار سرمایه تلقی می‌شوند که ماهیت کاملاً متفاوتی نسبت به سپرده‌های بانکی دارند. این صندوق‌ها مطابق مقررات سازمان ‌‌‌بورس و اوراق بهادار ملزم هستند بخشی از دارایی‌های تحت مدیریت خود را به خرید سهام تخصیص دهند. همچنین نصاب سهامی که این صندوق‌ها مکلف به رعایت آن هستند در شرایط مختلف متغیر است. در حال حاضر این صندوق‌ها مکلف هستند تا پایان سال ۱۴۰۰ حداقل ۱۵ و حداکثر ۲۵‌درصد سهام در اختیار داشته باشند. تخصیص بخشی از منابع صندوق با درآمد ثابت به سهام می‌تواند بازدهی صندوق‌ها را همسو با نوسان بازار سهام دچار نوسان کند، بنابراین مدیر صندوق همواره‌ درصدد است با استفاده از ابزارهای در دسترس نسبت به کاهش این نوسان‌‌‌ها اقدام کند. بهترین این ابزارها استفاده از سازوکار ذخیره ارزش سهام است که بازدهی سهم موجود در صندوق را تا حد زیادی هموار می‌‌‌سازد و سرمایه‌گذارانی که اقدام به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها می‌کنند، کمتر شاهد نوسان در بازدهی خواهند بود. در حال حاضر صندوق‌های با درآمد ثابت مجاز به سرمایه‌گذاری حداکثر ۴۰‌درصد از دارایی‌های خود در سپرده‌های بانکی و گواهی سپرده بانکی هستند و مابقی منابع را باید به خرید اوراق با درآمد ثابت دولتی و شرکتی و شهرداری‌ها تخصیص دهند. با توجه به سود مصوب بانکی ۱۸‌درصد سالانه و نرخ بازار اوراق دولتی و شرکتی حدود ۱۹ تا ۲۱‌درصد سالانه می‌توان با  چشم‌‌‌پوشی از بازدهی بخش سهام این صندوق‌ها، بازدهی بین ۱۹ تا ۲۰‌درصد سالانه را برای صندوق‌ها متصور بود.

در این شرایط درصورتی‌که بازدهی بازار سهام مثبت باشد و این نرخ افزایش یابد چنانچه وضعیت بازار سهام مثبت نباشد، نرخ بازدهی صندوق کاهش خواهد یافت. مزیت سازوکار ذخیره ارزش سهام آن است که در صورت منفی بودن بازار سهام، بازدهی صندوق در سطح منطقی و قابل قبولی حفظ خواهد شد؛ البته نکته حائز اهمیت آن است که برخلاف سپرده‌های بانکی که به‌صورت ماه‌شمار و به حداقل مانده یک ماه به سپرده‌گذاران سود پرداخت می‌کنند، صندوق‌های با درآمد ثابت به سرمایه‌گذاران سود روزشمار داده و شرط ماندگاری نیز تعریف نمی‌شود.

بنابراین سرمایه‌گذاران با کمترین مبالغ قادر به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها و دریافت سود روزشمار هستند و سیستم بانکی به سپرده‌های کوتاه‌مدت، به‌صورت ماه شمار سود ۱۰‌درصد پرداخت می‌کند؛ درحالی که این صندوق‌ها به‌تمامی سرمایه‌گذاران سود روزشمار حدود ۱۸ تا ۲۱‌درصد پرداخت می‌کنند؛ در نتیجه نباید انتظار بازدهی بسیار فراتر از این را از صندوق‌های با درآمد ثابت داشت. چنانچه سرمایه‌گذاران بازدهی مورد انتظار بیشتری را از سرمایه‌گذاری خود انتظار دارند، لازم است ریسک بالاتری را از طریق سایر سرمایه‌گذاری‌‌‌ها بپذیرند.

سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار سرمایه موجب می‌شود سرمایه‌گذاران در معرض نوسان‌های شدید قیمتی ناشی از عرضه و تقاضا در تابلوی معاملات قرار بگیرند که الزاماً به بازدهی بالاتری منتهی نخواهد شد؛ درحالی که سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری علاوه بر فراهم کردن بازدهی متناسب با ریسک، نقد شوندگی را نیز برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد. 

موضوع مدیریت ریسک نقدشوندگی یکی از مزیت‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. این صندوق‌ها با بهره‌مندی از نیروهای انسانی باتجربه و کارآمد، به‌طور پیوسته بازار سرمایه را رصد و پرتفوی بهینه را برای صندوق‌ها چینش می‌کنند؛ درحالی که سرمایه‌گذاری مستقیم نیازمند صرف زمان کامل و بهره‌مندی از بالاترین دانش سرمایه‌گذاری است.