فرونشست زمین به حریم فرودگاه‌ها رسید
گروه راه و شهرسازی|از تابستان سال 95 که زمین خیابان پیامبر تهران در پی سانحه انفجار خطوط لوله گاز دچار «فروریزش» شد و پس از آن، حوادث مشابهی پی‌درپی در تهران به دلیل گودبرداری برای احداث مترو، ترکیدگی لوله آب و ... رخ داد، مساله سستی زمین در تهران و سایر شهرها به رسانه‌ها راه پیدا کرد. اما مساله فراتر از «فروریزش» بود و هست. مساله نشست زمین در کلان‌شهر‌هایی همچون تهران و اصفهان است که به ترتیب در صدر بیشترین فرونشست سالانه در کشور قرار دارند. فرونشستی که از کاخ صاحبقرانیه در شمال تهران تا جنوب غربی تهران (سالانه 36 سانتی‌متر) امتداد دارد و زلزله خاموش نام گرفته است. از همین رو، طی سال‌های گذشته مطالعاتی متعددی در این زمینه صورت گرفته است. یکی از مطالعات از سوی اتاق بازرگانی تهران صورت گرفته بود. بر اساس آن مطالعه، 25 کیلومتر مربع از جنوب تهران که بستربسیاری از خطوط انتقال گاز، نفت، جاده و ریل است، تحت تاثیر فرونشست سالانه زمین قرار دارد. در پی این گزارش، مشاهدات کارشناسان از فرونشست در دشت ورامین، نگرانی‌ها زیادی در ارتباط با فرونشست زمین در محدود ریل راه‌آهن تهران- مشهد به عنوان پر ترددترین خط ریلی ایجاد کرد. در همین حال، حدود دو هفته قبل، ویدیوی تکان‌دهنده‌ای از تخلیه شهرک نیرو هوایی در سال 97 منتشر شد. شهرکی که 6 هزار ساکن آن، با مشاهده آثار فرونشست زمین همچو ترک خوردن خیابان‌های شهرک و ترک برداشتن یا ریزش دیوارها مجبور به ترک این شهرک شده بودند. در فیلمی دیگر، آثار فرونشست زمین تا نزدیکی فرودگاه اصفهان نیز رد یابی شده بود و به نظر می‌رسد که این فرودگاه در معرض خطر جدی فرونشست قرار دارد. حالا اما مسوولان وزارت راه و شهرسازی به‌طور رسمی نسبت به پدیده فرونشست در شهرها و دشت‌ها ایران هشدار داده است اما در عین حال، درباره نتایج به دست آمده از بررسی زمین 10 فرودگاه برتر کشور، اعلام کرده که وضعیت فرودگاه بحرانی نیستند اما برای کند کردن فرونشست در حریم این فرودگاه‌ها، باید برداشت آب‌های زیرزمینی در حریم فرودگاه‌های یادشده متوقف شود.
فرونشست در مرحله هشدار
آنگونه که محمد شکرچی‌زاده رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفته، فرونشست زمین در کشور به مرحله هشدار رسید. به گفته او، با توجه به اینکه یک سوم دشت‌های کشور تحت‌تاثیر فرونشست زمین قرار دارند، حل این مشکل یا کند کردن روند آن باید در برنامه‌ها و سیاست‌های دولتمردان قرار بگیرد.
شکرچی‌زاده تغییر الگوهای کشاورزی و همچنین تغییر در برداشت از آب‌های زیرزمینی را راهکارهایی برای حل معضل فرونشست و روشی برای کند کردن این مشکل عنوان کرد و افزود: وزارت راه و شهرسازی به دلیل حوزه مسوولیت گسترده خود و انجام پروژه‌های مختلف در فضای سرزمینی، بیشتر از سایر دستگاه‌ها، تحت‌تاثیر فرونشست زمین قرار دارد و به‌طور ویژه تاثیر فرونشست در فرودگاه‌ها و خطوط راه‌آهن قابل مطالعه و ارزیابی است.
به گفته وی، انجام مطالعات فرونشست به شکل ویژه در ۱۰ فرودگاه اصفهان، مشهد، تبریز، اردبیل، یزد، ایلام، شیراز، کرمان، کرمانشاه و بم از سال ۹۸ به کارفرمایی شرکت فرودگاه‌ها در دستور کار مرکز قرار گرفت. بررسی نتایج فرونشست در ۱۰ فرودگاه به سرانجام رسید و گزارش آن هفته گذشته به کارفرما تحویل شد.
فرونشست در کمین فرودگاه‌ها
بر اساس بررسی‌های مرکز تحقیقات، هم‌اکنون وضعیت اغلب این فرودگاه‌ها نگران‌کننده نیست. اما از آنجایی که محدوده فرونشستی رو به گسترش است می‌تواند به فضای فرودگاهی نزدیک بشود. بنابراین با اینکه فرودگاه‌ها در شرایط بحرانی نیستند و استفاده از آنها مخاطره‌ای را به همراه نخواهد داشت اما لازم است برای فرودگاه‌ها حریم‌هایی را قائل شویم. برداشت آب‌های زیرزمینی و کشاورزی در حریم فرودگاهی باید مدیریت هوشمندانه باشد تا بتوان موضوع فرونشست را حتی الامکان به تاخیر انداخت یا روند آن را کند کرد.
منع برداشت آب در حریم فرودگاه‌ها
شکرچی‌زاده از تدوین و تنظیم درخواستی برای مدیریت برداشت آب‌های زیرزمینی و کشاورزی در حریم فرودگاهی خبر داد و افزود: مقرر شد تا شرکت فرودگاه‌ها با همراهی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، درخواستی را تهیه و تنظیم و به وزیر راه ارایه بدهد و درخواست با تصویب در هیات وزیران و سازمان مدیریت بحران کشور عملیاتی و اجریی شود. بر اساس مصوبه هیات وزیران، سازمان آب و وزارت نیرو، محدودیت‌هایی را برای برداشت آب‌های زیرزمینی در پهنه فرودگاه‌ها و در حریم فرودگاه‌ها انجام خواهند داد. الزام هنوز ایجاد نشده است و در تلاش هستیم تا با تصویب هیات وزیران و همکاری سازمان مدیریت بحران اینکار به الزام برسد. با توجه به برداشت‌های بی‌رویه، این معضل مشکلات جدی را ایجاد خواهد کرد.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به اینکه در مجموع شرایط فرونشست برای ۱۰ فرودگاه مطالعه شده، بحرانی نیست، تاکید کرد: وضعیت فرونشست به گونه‌ای است که در فرودگاه‌ها، ظرفیت و استعداد اینکه در آینده مشکل جدی ایجاد شود، وجود دارد.
توصیه فنی برای راه‌آهن تهران- مشهد
وی از انجام مطالعه در تعداد دیگری از فرودگاه‌های کشور خبر داد و گفت: مرکز تحقیقات، هم‌اکنون مطالعاتی برای راه‌آهن تهران- مشهد انجام شده و توصیه‌هایی برای کاهش مخاطرات فرونشست در خطوط راه‌آهن برای شرکت راه‌آهن ارسال شده است. همچنین، برای تعدادی دیگر از خطوط راه‌آهن در حال اجرای مطالعاتی با شرکت راه‌آهن هستیم و تعامل خوبی در این زمینه وجود دارد. وی تاکید کرد: شرکت راه‌آهن نیز به کاهش مخاطرات فرونشست در خطوط ریلی توجه دارد و امیدواریم با تعامل ایجاد شده مشکلات حل شوند. شکرچی‌زاده تصریح کرد: برای طراحی جدید خطوط راه‌آهن توصیه‌هایی داریم که حتی الامکان در مناطقی باشد که در زون کم فرونشست باشد.
هیچ فرودگاهی شرایط نگران‌کننده ندارد
در همین حال، سیاوش امیرمکری، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران گفت: فرودگاه‌های بررسی شده توسط مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی، به هیچ‌وجه شرایط نگران‌کننده‌ای از نظر فرونشست زمین ندارد.
امیرمکری در گفت‌وگو با فارس اظهار کرد: بر اساس توافق صورت گرفته بین شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران با مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی در زمینه فرونشست زمین در 10 فرودگاه کشور در استان‌های مختلف، تحقیقات انجام می‌شود.
مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران ادامه داد: حدود دو سال پیش، پیش‌بینی کارشناسان این بود که شاید چنین پدیده‌ای در فرودگاه‌های کشورمان اتفاق افتاده باشد یا در حال رخ دادن باشد، به همین دلیل با مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی، قراردادی منعقد شده تا آنها به بررسی وضعیت 10 فرودگاه کشور از نظر فرونشست زمین اقدام کنند. وی افزود: در گزارش نهایی این مرکز، مشخص شده است در مناطقی که فرودگاه‌ها واقع شده‌اند، به هیچ‌وجه شرایط نگران‌کننده‌ای از نظر فرونشست زمین وجود ندارد. سرپرست سازمان هواپیمایی کشوری همچنین با اشاره به اهمیت فرودگاه بین‌المللی مهرآباد به عنوان پرترافیک‌ترین فرودگاه کشور و همچنین پروژه بهسازی باند 29 چپ این فرودگاه به عنوان مهم‌ترین پروژه سال 1400 صنعت فرودگاهی افزود: درباره فرودگاه مهرآباد هم باید به موضوع فرونشست زمین دقت شود و پیش‌بینی‌های لازم در این باره صورت بگیرد.
