حذف سوداگران از چرخه صادرات

تعادل |

 همزمان با روز ملی صادرات جمعی از صادرکنندگان با رییس‌جمهور دیدار کردند. در این نشست، ابراهیم رییسی، ضمن تاکید بر حمایت عملی از صادرات، حرکت از خام فروشی به صادرات محوری را از مسائل مهم دولت برای حمایت از صادرات عنوان کرد. رییس دولت همچنین با بیان اینکه ما به تجارت اعتماد داریم اما خود تاجران درخواست کرد که اجازه ندهند با این حرفه با صدور کارت بازرگانی به دست کسانی که هیچ نسبتی با تجارت و بازرگانی ندارند، دچار آسیب شود. درمقابل صادرکنندگان نیز به تشریح دیدگاه‌ها و مشکلات حوزه صادرات پرداختند و ابراز امیدواری کردند تغییر نگرشی که با روی کار آمدن دولت سیزدهم در عرصه تولید و صادرات احساس می‌شود، منجر به جهش صادراتی شود. « تاکید بر ثبات در قوانین و عدم تغییر آنها، لزوم جلوگیری از برخورد قهری با صادرکنندگان، تاکید برای جلوگیری از سوءاستفاده از کارت‌های بازرگانی، توجه به مزیت‌های جدید کشور به ویژه در عرصه نانو و بیوفناوری، لزوم ثبات در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی دولت، پرهیز از بدبینی به صادرکنندگان، لزوم توجه به موضوع تجارت حتی فراتر و بالاتر از تولید، کمک به صادرکنندگان برای بالفعل کردن ظرفیت‌های صادراتی به کشورهای همسایه، تلاش برای بالفعل کردن ظرفیت‌های سوآپ، توجه به صنایع کوچک و پایین دستی »، از جمله موضوعات مطرح شده در این نشست بود. یکی از مباحث مهم دیگر این نشست، تسهیل صادرات و رفع مقررات دست و پاگیر در صادرات بود؛ که به گفته وزارت صمت درهمین مدت ۲ ماهه از آغاز کار دولت جدید، ۲۵ تا ۲۶ مورد از مقررات زائد را شناسایی شده، از جمله «بازگشت مالیات بر ارزش افزوده در صادرات» که برطرف شد.

     سیاست‌های صادراتی دولت سیزدهم 

به مناسب روز ملی صادرات، سید ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور روز پنجشنبه در جلسه‌ای با جمعی از صادرکنندگان موفق کشور دیدار و گفت‌وگو کرد و در این جلسه یکی از سیاست‌های دولت را توسعه صادرات به ویژه با کشور‌های همسایه و منطقه عنوان کرد.

در این دیدار که رییس دفتر رییس‌جمهور، وزیر صمت، رییس کل بانک مرکزی، رییس اتاق ایران، رییس سازمان توسعه تجارت و معاون اقتصادی وزارت امور خارجه حضور داشتند، هجده نفر از صادرکنندگان نیز در سخنانی به تشریح دیدگاه‌ها و مشکلات حوزه صادرات پرداختند و ابراز امیدواری کردند تغییر نگرشی که با روی کار آمدن دولت سیزدهم در عرصه تولید و صادرات احساس می‌شود، منجر به جهش صادراتی شود. صادرکنندگان و فعالان اقتصادی حاضر در جلسه آغاز فعالیت‌های انتخاباتی سیدابراهیم رییسی از حضور در اتاق بازرگانی را پیام مثبت و باعث ترمیم امید و اعتماد جامعه اقتصادی کشور دانستند و گفتند امیدوارند این نگرش مثبت در طول حیات دولت ادامه یابد و تقویت شود. در همین حال، رییس‌جمهور با تبریک فرارسیدن این روز به همه صادرکنندگان و تولیدکنندگان گفت: برگزاری این جلسه در روز ملی صادرات پیام گویای حمایت دولت از همه صادرکنندگان و فعالان اقتصادی است.

رییسی گفت: از وزیر صمت و همه مسوولان در دولت می‌خواهم به گونه‌ای عمل کنند که صادرکنندگان در عمل آثار حمایت دولت را ببینند و وقتی سال بعد گرد هم آمدیم، بتوانیم اتفاقات مثبتی را که در عرصه صادرات کشور رخ داده، با هم مرور کنیم.

رییسی با تاکید بر اینکه باید تلاش کنیم این احساس در همه کشور نهادینه شود که در حال پیشرفت هستیم، گفت: سهم امروز ایران در تجارت منطقه و جهان متناسب با توان و ظرفیت‌های اقتصادی و تولیدی کشور نیست؛ چرا که در کشور‌های مختلف و به ویژه در میان همسایگان تقاضا برای خرید کالا و استفاده از خدمات فنی و مهندسی ایرانی بسیار بالاست. رییس‌جمهور گفت: توسعه تجارت با همسایگان و موفقیت دیپلماسی اقتصادی در گرو حمایت از فعالیت‌های تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور است و ساز و کاری که در وزارت امور خارجه عملیاتی شده، می‌تواند این مسیر را تسهیل کند.

رییسی، عضویت دایم ایران در سازمان همکاری شانگ‌های را فرصت خوبی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری با کشور‌های منطقه دانست و گفت: صادرکنندگان باید از فرصت اتصال ایران به زیرساخت‌های اقتصادی آسیا به نحو احسن استفاده کنند. رییس دولت با تاکید بر اینکه باور داریم ثبات در تصمیم‌گیری‌ها و پرهیز از اتخاذ تصمیمات لحظه‌ای یکی از مهم‌ترین پیش نیاز‌ها برای موفقیت تولید و صادرات است، گفت: ثبات در تصمیمات می‌تواند به فعالان اقتصادی قدرت پیش‌بینی و برنامه‌ریزی دهد و خلل در این ثبات، باعث مختل شدن روند سرمایه‌گذاری و تولید می‌شود.  او تاکید کرد: باید با صادرات محصولات باکیفیت به ابراز تمایل کشور‌های مختلف برای گسترش مناسبات اقتصادی با ایران پاسخ دهیم. همچنین باید از خام‌فروشی فاصله بگیریم و به صادرات محصولات شرکت‌های پایین دستی و کوچک و محصولات با ارزش افزوده بالا توجه بیشتری کنیم. رییسی با تاکید بر ضرورت بازنگری و تقویت توان و ظرفیت بخش حمل و نقل زمینی، ریلی، دریایی و هوایی کشور گفت: صنعت حمل و نقل توانمند، یکی از مهم‌ترین ابزار‌ها و نیازمندی‌های توسعه صادرات است و به نظرم باید کمیته‌ای با حضور فعالان این بخش و با محوریت وزارت راه و دستگاه‌های مرتبط همچون گمرک برای بازنگری و تقویت این بخش تشکیل شود. رییس دولت بر اهمیت بازگشت ارز صادراتی به کشور تاکید کرد و گفت: بازگشت ارز صادراتی باید با دقت رصد و مدیریت شود و با متخلفان نیز به نحو مقتضی برخورد شود، اما چه در جایگاه رییس قوه قضاییه و چه در جایگاه رییس‌جمهور اعتقاد جدی داشته و دارم که صادرکننده نباید به سهولت متهم تلقی شود. او همچنین با تاکید بر ضرورت بازنگری در دستورالعمل‌هایی که در مسیر توسعه صادرات مانع‌تراشی می‌کنند، گفت: دولت عمیقاً به فعالان عرصه تجارت اعتماد دارد و در کنار آن از تاجران و فعالان این عرصه انتظار دارد در زمینه صیانت از سلامت عرصه تجارت پیشگام باشند و اجازه ندهند اشخاص غیرمرتبط با دریافت و استفاده از کارت بازرگانی به اعتبار بازرگانان و تجار خدشه وارد کنند.

او با ابراز خرسندی از ارتقای توانمندی‌های ایران در ساخت و صادرات دارو گفت: در صادرات دارو و البته صادرات دیگر محصولات به‌طور طبیعی تامین نیاز کشور اولویت دارد، اما پس از تامین نیاز داخلی نباید هیچ مانعی برای صادرات دارو و دیگر محصولات وجود داشته باشد. رییس‌جمهور در واکنش به طرح موضوع ایجاد وزارت صادرات، با بیان اینکه به نظرم مشکل در کمبود ساختار و تشکیلات اداری نیست، گفت: ساختار‌های اداری متعددی در کشور وجود دارد که باید فعال شود و از سوی دیگر تاکید به همکارانم در دولت این بوده که معطل ساختارسازی نشوند و کار‌ها را پیش ببرند و در جریان پیشبرد امور ناکارآمدی‌ها را اصلاح کنند.

     حذف مقررات زائد کلید خورد 

وزیر صمت هم درباه نتایج این نشست گفت: یکی از مباحث مطروحه در این نشست، تسهیل صادرات و رفع مقررات دست و پاگیر در صادرات بود؛ البته وزارت صمت در این مدت ۲ ماهه از آغاز کار دولت جدید، ۲۵ تا ۲۶ مورد از مقررات زائد را شناسایی کرده از جمله بازگشت مالیات بر ارزش افزوده در صادرات بود که برطرف شد. سید رضا فاطمی امین گفت: رییس‌جمهور به صورت ویژه دستور داد تا مقررات صادرات بازنگری شود تا جاهایی که موانع صادراتی داریم، حل و فصل شود. او همچنین بیان کرد: رییس‌جمهور دستور داد تا برای تسهیل حمل و نقل در تجارت خارجی کار ویژه‌ای با مشارکت وزارت راه انجام شود. فاطمی امین از دیگر تأکیدات رییس‌جمهور را ممانعت از خام فروشی عنوان و اظهار کرد: ما صادرات قابل توجهی داریم اما بخشی از آن در فلزات و پتروشیمی به صورت خام فروشی است؛ هر چند که میزان صادرات سنگ آهن کم شده و فولاد صادر می‌کنیم اما صادرات فولاد خام به نوعی خام فروشی محسوب می‌شود؛ لذا رییس‌جمهور تأکید داشت با تکمیل زنجیره‌های پایین دستی که اشتغال و ارزش افزوده ایجاد می‌کند، از خام فروشی جلوگیری شود. بنابه اظهارات او، تجارت بین‌المللی که بخشی از آن صادرات است برای کشور بسیار حائز اهمیت است و تنها ابعاد اقتصادی ندارد؛ بلکه ابعاد سیاسی، فرهنگی و امنیتی دارد؛ ما باید ترکیب صادرات را اصلاح کنیم؛ حدود ۴۰ میلیارد دلار امسال صادرات داریم که ترکیب آن هر چند نفتی نیست اما بخشی از آن کالاهای  نیم ساخته است؛ در سال‌های آینده هم مبلغ صادرات را افزایش خواهیم داد هم به سمت اصلاح ترکیب آن خواهیم رفت. وزیر صمت گفت: رییس‌جمهور تأکید دارد که باید ارز صادراتی به کشور بازگردد؛ چون ما هنوز سطح عرضه و تقاضای ارز در کشورمان به گونه‌ای است که ما مجبوریم از صادرکنندگان بخواهیم تا ارز را به کشور بازگردانند ولی رییس‌جمهور دستور داد تا این موضوع تسهیل شود و اگر صادرکننده‌ای مشکلی داشت، مجرم شناسایی نشود با بانک مرکزی هم این موضوع را پیگیری کرده‌ایم و امیدواریم تا اواسط سال آینده، وضعیت بسیار مناسبی در ارز داریم. وی ادامه داد: هدف صادراتی ما این است که در ۶ ماه دوم امسال ۵ میلیارد دلار بیش از مدت مشابه سال قبل افزایش صادرات داشته باشیم که این اتفاق در حال رخ دادن است و سال آینده ۴۵ میلیارد دلار صادرات داریم که با نیاز ارزی کشور تراز است و در یک وضعیت متوازن ارزی قرار می‌گیریم اما باید به سمت صادرات محصولات دانش بنیان و کالای ساخته شده برویم نه اینکه  خام فروشی کنیم.

     مشکلات صادرکنندگان چیست؟ 

در همین حال، غلامحسین شافعی در پیامی به مناسبت روز ملی صادرات، به برخی مشکلات داخلی پیش روی صادرکنندگان اشاره کرد و از دولت خواست مقدمات برطرف شدن این مشکلات را فراهم کند. در پیام رییس اتاق بازرگانی ایران آمده است: روز ملی صادرات، یادآور بالاترین سطح از کوشش برای حفظ کیان برونگرایی اقتصاد ایران است که به ویژه در سال‌های اعمال تحریم‌های ظالمانه، اهمیتی دوچندان دارد. صادرات به عنوان مهم‌ترین مولفه برای توسعه تعاملات تجارت بین‌الملل، نقش پیشران را در اقتصادی ایفا می‌کند که قرار است مطابق با فرمایشات مقام معظم رهبری، درون‌زا باشد و برونگرا. رسیدن به این دو مفهوم و هدف والا از مسیر توسعه صادرات میسر خواهد بود.  او ادامه داده است: معرفی و عرضه کالا و خدمات ایران به کشورهای جهان در دنیایی که رقبای تجاری با بالاترین حمایت‌ها از سوی دولت‌ها وارد میدان شده‌اند، بسیار دشوار شده است. با این وجود صادرکنندگان با همت جهادگونه در شرایط دشوار تحریم موفق شده‌اند پرچم صادرات را بالا نگه دارند و از این طریق به مانند بازوی اجرایی دولت در ارزآوری و حرکت دادن به چرخ اقتصاد، عمل کنند. در شرایطی که دولت برای فروش نفت با محدودیت جدی مواجه است و در بازگرداندن ارز حاصل از صادرات آن نیز موانعی پیش پای خود دارد، صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی و خدمات در بخش خصوصی موفق شده‌اند از سد محدودیت‌های داخلی و خارجی عبور کنند. شافعی با اشاره به برخی محدودیت‌های داخلی ایجاد شده در مسیر توسعه صادرات، تصریح کرده: وقتی از محدودیت‌های داخلی سخن به میان می‌آید، باید با کمال تاسف از سیاست‌های خلق‌الساعه و انبوه بخشنامه‌هایی سخن گفت که فعالان اقتصادی را در پیچ تحریم داخلی گرفتار کرده است. انتظار بی‌جایی نیست که برای فعالان اقتصادی در شرایط تحریم فرش قرمز پهن شود و موانع موجود با سرعت از پیش پای آنها برداشته شود اما نه‌تنها چنین اتفاقی رخ نداده، بلکه سخت‌گیری‌ها و مانع‌تراشی‌ها ادامه یافته است تا کار برای بخش خصوصی در کارزار تحریم‌ها، دشوارتر شده باشد. به تمامی این موانع داخلی و خارجی باید مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا را هم اضافه کرد. محدودیت‌های بین‌المللی ناشی از این همه‌گیری را می‌توان سومین مانع بزرگ پیش پای صادرکنندگان دانست. رییس اتاق بازرگانی ایران خطاب به مسوولان دولتی گفته است: با این وصف ضرورت حمایت دولت و نیز حذف فرایندها و مقررات غیر تخصصی، بیش از پیش ضروری می‌نماید تا صادرکندگان واقعی کشور که در جنگ اقتصاد بین‌الملل مشغول کارزار هستند از توان عملیاتی کافی برای رقابت برخوردار باشند. همچنین توسعه تعاملات سیاسی با کشورهای منطقه و پیوستن به معاهدات بین‌المللی با در نظر گرفتن منافع همه‌جانبه کشور، موضوع مهم و جدی است که انتظار می‌رود دولتمردان با درک حساسیت‌های کنونی با سرعت بیشتر برای استفاده از ظرفیت‌های آنها، مدبرانه برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری نموده تا فرصت‌سازی بیشتری برای افزایش سهم در بازارهای جهانی را میسر کند.

     نقطه ضعف‌های صادراتی کجاست؟ 

از سوی دیگر، نایب‌رییس اتاق ایران هم با حضور در یک برنامه تلویزیونی از مشکلات صادرکنندگان گفت. حسین سلاح ورزی بیان کرد: متأسفانه در سال‌های گذشته به بحث تجارت بین‌المللی توجه کافی نداشتیم در حالی که در جهان، حجم تجارت خارجی رو به افزایش است. او ادامه داد: سهم ایران در تجارت بین‌المللی در سال ۱۳۹۵ حدود ۳ دهم درصد تجارت بین‌المللی در سطح جهان بود که این سهم در سال ۱۳۹۹ به دو دهم درصد یعنی حدود ۳۰ درصد کاهش یافت. بنابر آمار اعلامی او، ارزش دلاری حجم تجارت خارجی ما در سال ۱۳۹۹ نسبت سال ۱۳۹۸، سیزده درصد کاهش یافت و از ۸۵ میلیارد دلار به ۷۳ و هشت دهم میلیارد دلار کاهش یافته است. سلاح ورزی افزود: ضعف‌های اساسی در بخش‌های مختلف داشتیم و در زمینه زیرساخت‌های بازرگانی از جمله لجستیک، ترانزیت، بیمه و بازاریابی کاری نکردیم و هنوز راهبرد تجاری مدرن نداریم. او افزود: مناطق آزاد تجاری را راه‌اندازی کردیم که هدف آن کمک به توسعه تجارت خارجی بود، اما آمارها نشان می‌دهد در عمل، نتوانستند در این راستا نقشی را ایفا کنند. نایب‌رییس اتاق ایران گفت: اولین کشوری هستیم که صادر‌کنندگان را با روش‌های مختلف، تعزیر و تنبیه می‌کنیم و این در دنیا سابقه ندارد. 

     حکمرانی مقررات دست‌وپاگیر گمرکی

در همین حال، معاون فنی گمرک نیز در اظهاراتی عنوان کرده که قوانین محدودکننده، دست و پاگیر و خلق‌الساعه‌ای بر رویه صادرات کشور حکمرانی می‌کند که این رویه را با ایستایی‌های مختلف مواجه کرده و انگیزه را از صادرکنندگان می‌گیرد. به گزارش صداوسیما، مهرداد جمال ارونقی گفته است: این موضوع در روز صادرات مورد تأکید ریاست‌جمهوری هم قرار گرفته و دستورات لازم در این خصوص از سوی ایشان صادر شد. بنابه اظهارات این مقام گمرکی، درباره صادرات، معمولاً روزانه یک بخشنامه صادر و به گمرک ابلاغ می‌شود که بیشتر این بخشنامه‌ها محدودکننده یا ممنوع‌کننده صادرات هستند و صادرکننده را در برنامه‌ریزی برای صادرات با مشکل مواجه کرده و باعث می‌شود صادرکنندگان نتوانند در موعد مقرر کالاهای صادراتی خود را به خریدار تحویل دهند و مشتری‌های خارجی خود را به مرور زمان از دست بدهند. معاون فنی گمرک همچنین اظهار کرده: مقرراتی که طی سالیان گذشته به گمرک ابلاغ گردید باعث شد بیشتر اظهارنامه‌های صادراتی در مسیر قرمز قرار گرفته و مشمول کنترل‌های فیزیکی مضاعف شد که در هر حال ایستایی‌هایی را در امر صادرات به وجود آورد. 

روز ملی صادرات

غلامحسین شافعی در پیامی به مناسبت روز ملی صادرات، به برخی مشکلات داخلی پیش روی صادرکنندگان اشاره کرد و از دولت خواست مقدمات برطرف شدن این مشکلات را فراهم کند. در پیام رییس اتاق بازرگانی ایران آمده است: روز ملی صادرات، یادآور بالاترین سطح از کوشش برای حفظ کیان برونگرایی اقتصاد ایران است که به ویژه در سال‌های اعمال تحریم‌های ظالمانه، اهمیتی دوچندان دارد. صادرات به عنوان مهم‌ترین مولفه برای توسعه تعاملات تجارت بین‌الملل، نقش پیشران را در اقتصادی ایفا می‌کند که قرار است مطابق با فرمایشات مقام معظم رهبری، درون‌زا باشد و برونگرا. رسیدن به این دو مفهوم و هدف والا از مسیر توسعه صادرات میسر خواهد بود. معرفی و عرضه کالا و خدمات ایران به کشورهای جهان در دنیایی که رقبای تجاری با بالاترین حمایت‌ها از سوی دولت‌ها وارد میدان شده‌اند، بسیار دشوار شده است. با این وجود صادرکنندگان با همت جهادگونه در شرایط دشوار تحریم موفق شده‌اند پرچم صادرات را بالا نگه دارند و از این طریق به مانند بازوی اجرایی دولت در ارزآوری و حرکت دادن به چرخ اقتصاد، عمل کنند. در شرایطی که دولت برای فروش نفت با محدودیت جدی مواجه است و در بازگرداندن ارز حاصل از صادرات آن نیز موانعی پیش پای خود دارد، صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی و خدمات در بخش خصوصی موفق شده‌اند از سد محدودیت‌های داخلی و خارجی عبور کنند.