افزایش آمار مبتلایان کرونا در دنیا با «دلتا پلاس»
گلی ماندگار|
هشدار آمدن پیک ششم کرونا از شهریور ماه و هنگامی که هنوز به قله پیک پنجم نرسیده بودیم شروع شد؛ هشدارهایی مبنی بر اینکه در صورت سهل انگاری و عادی انگاری اتفاق‌های ناگوارتری رخ خواهد داد و آمار بستری و فوت در اثر ابتلا به کرونا دوچندان خواهد شد. این هشدارها در کنار امتناع برخی افراد از تزریق واکسن، واکنش رییس‌جمهوری را هم برانگیخت و اول آبان ماه در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، با تاکید بر اینکه نباید غافلگیری در موج پنجم کرونا تکرار شود متذکر شد: در مسیر مقابله با کرونا، مساله اقناع افکار عمومی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
پیک‌های قبلی کرونا را چگونه بدرقه کردیم؟
در مورد پیک‌های کرونا همین بس که هر یک با شدت و حدت خودنمایی کردند اما مواردی همچون واکسیناسیون، تعطیلی سراسری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی از جمله موانعی بودند که در پایان این پیک‌ها را بدرقه کردند. ویروسی که در پیک اول که از اسفند ۹۸ تا اردیبهشت ۹۹ شروع و خاتمه یافت در مقابل استفاده خوب مردم از ماسک و رعایت شیوه‌های بهداشتی شکست خورد و اندکی عقب‌نشینی کرد. اما همین امر سبب شد تا به گمان از بین رفتن کرونا، فضاهای عمومی باز و قرنطینه پایان یابد و زندگی به روال عادی بازگردد که به ناگهان پیک دوم در خردادماه ۹۹ مردم را محاصره کرد و دوباره موارد ابتلا و بستری دوچندان شد اما همچنان میزان فوتی‌ها دو رقمی بود که زنگ هشدار مسوولان به صدا درآمد که اگر مراقب نباشیم با ورود به فصل سرما پیک سوم خطرناک‌تر بروز و ظهور می‌کند.
با تمام هشدارها، پیک سوم در آبان ۹۹ همزمان با تغییر رنگ برگ‌ها با سرعت سرایت بالا بازگشت و آمار فوتی‌ها را سه رقمی کرد؛ پیکی که باعث شدت گرفتن رعایت شیوه نامه بهداشتی و تعطیلی دوهفته‌ای شهرها و اماکن عمومی شد و اندک اندک در حال عبور از آن بودیم که پیک چهارم با ویروس انگلیسی از فروردین ماه وارد کشور شد.
ویروسی با قدرت سرایت و انتشار به مراتب بسیار بالاتر از پیک‌های قبلی بار دیگر آمار فوتی‌ها را سه رقمی و مبتلایان به‌خصوص در میان اعضای خانواده را دو چندان کرد و رنگ شهرها را به قرمزی کشاند. دست و پنجه نرم کردن در مقابل ویروس انگلیسی طولی نینجامید که نوع دلتای کرونا با پیک پنجم از ابتدای تیرماه ۱۴۰۰ از جنوب آغاز و در کشور شیوع پیدا کرد و شاهد افزایش آمار بستری‌ها و فوتی‌ها بودیم تا آنجا که این پیک را رکورددار بیشترین آمار ابتلا و فوتی‌های روزانه بر اثر کرونا عنوان می‌کنند.
چنانچه بر اساس آمار ستاد مقابله با کرونا، تلفات کرونا در کشور ۲۸ مرداد ماه از مرز یکصد هزار نفر عبور کرد و سه شنبه دوم شهریور ماه با ۷۰۹ مورد مرگ، رکورد تلفات روزانه طی ۱۹ ماه گذشته شکست.
موضوعی که سبب شد واکسیناسیون علیه کرونا شدت بگیرد و با عملکرد شبانه روزی وزارت بهداشت در واکسیناسیون، تاکنون ۵۱ میلیون و ۴۵۵ هزار و ۲۹۱ نفر دُز اول، ۳۰ میلیون و ۹۵۰ هزار و ۴۸۰ نفر دُز دوم و ۶۷ هزار و ۵۰۰ نفر، دُز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۸۲ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۲۷۱ دُز رسید و تغییر رنگ شهرها از قرمز به آبی و زرد و کاهش آمار بستری و فوتی بر اثر ابتلا به کرونا از به قله پیک پنجم رسیدن حکایت دارد.
چه کنیم تا پیک ششم ما را غافلگیر نکند؟
این پرسش که چه کنیم تا پیک ششم ما را غافلگیر نکند؟ موضوعی است که دکتر حسین قناعتی سرپرست دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با رسانه‌ها، درباره آن اظهار داشت: طرح‌های مقابله با کرونا با بهره‌گیری از تجربیات حدود دو سال گذشته در حال اجراست که واکسیناسیون از پایه‌های کار در کنار رعایت شیوه نامه‌ها است. سرپرست دانشگاه علوم پزشکی تهران با هشدار در خصوص آغاز پیک ششم کرونا گفت: شدت پیک جدید به رعایت شیوه نامه‌ها از سوی مردم بستگی دارد.
قناعتی تاکید کرد: مردم باید توجه کنند که طبق تجاربی که در پیک‌های قبلی داشتیم، ابتدا آمار ابتلا افزایش می‌یابد، سپس تعداد بستری‌ها و در نهایت مرگ و میر اوج می‌گیرد و برای مقابله با آن همگی باید کمک کنند.
او ابراز امیدواری کرد که با واکسیناسیون علیه کرونا، آمار مرگ و میر در پیک ششم در مقایسه با سایر پیک‌های قبلی کاهش یابد. حمیدرضا جماعتی دبیر کمیته علمی کشوری کرونا هم توضیح داد: واکسیناسیون، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، انجام تست‌های غربالگری و بیماریابی به موقع سه پایه اساسی است که ما را از پیک ششم بیماری کرونا دور نگه می‌دارد.
او افزود: موضوعات اول و دوم از اهمیت بیشتری برخوردار است که در اجرایی شدن آنها هم مسوولان و هم مردم نقش دارند. افزایش تست‌های غربالگری بیماری کرونا هم می‌تواند در قالب هوشمندسازی در آینده به نحو مطلوب به اجرا درآید. هرچند واکسیناسیون با سرعت زیاد در حال انجام است، اما در کنار آن مردم باید همچنان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. جماعتی تصریح کرد: اصول بهداشتی از سوی اصناف و همچنین در مراکز پر ازدحام و شلوغ از جمله حمل و نقل عمومی باید به دقت رعایت شود. اما اگر مردم پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نکنند و تست‌های غربالگری از بیماران انجام نشود، لغو دورکاری می‌تواند به ایجاد موج ششم کمک کند.
جمع‌بندی هشدارهای مسوولان نشان می‌دهد بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری فیزیکی و استفاده از ماسک در اماکن شلوغ، خبری از کاهش چرخه انتقال ویروس یا فروکش شدت و حدت کرونا نخواهد بود و باید منتظر شکل‌گیری پیک ششم در میانه راه پنجمین پیک بود؛ دقیقا اتفاقی که در پیک چهارم رخ داد.
شیوع سویه «دلتا پلاس» در پیک ششم دور از انتظار نیست
از سوی دیگر دبیر انجمن متخصصین عفونی گفت: به احتمال بسیار بالا سویه بعدی که بخواهد در کشور ما پیک دیگری ایجاد کند، دلتا پلاس خواهد بود.
آمیتیس رمضانی درپاسخ به این سوال که آیا کارایی واکسن‌ها می‌تواند در کشورهای مختلف کاهش پیدا کند، گفت: کارایی واکسن‌ها مربوط به تکنولوژی واکسن مربوط می‌شود. برای مثال تکنولوژی سینوفارم ویروس غیرفعال شده است که در آن از یک روش سنتی هشتاد ساله استفاده شده است. اما یکسری از واکسن‌ها تکنولوژی‌های مدرن‌تری دارند. مانند واکسن‌های ساخته شده براساس پروتئین نوترکیب و MRNA. هرچقدر تکنولوژی مدرن‌تر باشد طبعا کارایی واکسن هم بالاتر خواهد بود.
چرخش ویروس باید به حداقل برسد
او افزود: اما از نظر هدفی که ما داریم، تکنولوژی واکسن فرقی نمی‌کند. ما باید افراد را واکسینه کنیم و از نظر پوشش واکسیناسیون در کشور به درصدی برسیم که حداقل چرخش ویروس کند شود. بسته به نوع کارایی واکسن این عدد برای پوشش واکسیناسیون فرق می‌کند و چند عامل وجود دارند که بگوییم چند درصد یک کشور باید واکسینه شود تا آن کشور مشکل پیک‌های ویروسی را نداشته باشد. یکی از این عوامل تکنولوژی واکسن است، دیگر اینکه واریانت در گردش چه واریانتی است. برای مثال واریانت دلتا از هر فردی که آلوده می‌شود، حداقل شش نفر را آلوده می‌کند و واکسنمان هم سینوفارم است که به فرض 60 درصد بر روی دلتا کارایی دارد، بنابراین ما به عددی بیش از 80 تا 85 درصد پوشش واکسیناسیون در کشور نیاز داریم.
سویه‌های مختلف موجب کاهش کارایی واکسن می‌شوند
او افزود: عامل دیگری که به غیر از تکنولوژی واکسن موجب کاهش کارایی واکسن می‌شود، سویه در گردش است. همه واکسن‌ها برروی سویه ووهان تاثیر بهتری داشتند اما سویه‌ای که در تمام دنیا غالب است، یعنی دلتا، سطح آنتی بادی در مقابل آن باید بسیار بالا باشد تا بتواند این ویروس را کنترل و خنثی کند. بنابراین کارایی تمام واکسن‌های دنیا در برابر سویه دلتا پایین آمده است و مربوط به یک سویه خاص نیست. آسترازنکا که زمانی 60 تا 70 درصد کارایی داشت، درحال حاضر 50 تا 60 کارایی دارد. به این دلیل که این ویروس جهش‌هایی داشته و این جهش‌ها به آن توانایی داده است که بتواند از واکسن‌ها فرار کند. رمضانی گفت: توانایی‌های ویروس براساس جهش‌هایی است که دارد. این جهش‌های ژنتیکی توانایی‌هایی به ویروس می‌دهد که در رقابت بقیه واریانت‌ها را کنار می‌گذارد و خودش غالب می‌شود و عملا بقیه جهش‌ها خیلی کم می‌شوند یا حذف می‌شوند. دلتا این توانایی را داشت و عملا لامبدا و مو را کنار زد. دلتا پلاس دو جهش بیشتر از دلتا دارد و پتانسیل انتقال آن حتی از دلتا هم بیشتر است. در کشورهایی که توالی‌یابی ویروس منظم‌تر است، دیده شده که موارد ابتلا دلتا پلاس بالا رفته است. این نشان می‌دهد که به احتمال زیاد برای ما هم این موارد پیش خواهد آمد. این جهش در کشور ما هم شناسایی شده اما فعلا موارد آن کم است، اما این احتمال وجود دارد که اگر بازگشایی‌ها بخواهد به همین صورت پشت سر هم صورت بگیرد و محدودیت‌ها کم شود، در آینده مشکل ساز شود. او در پاسخ به این سوال که به چه علت ایران یکی از بالاترین موارد ابتلا در دنیا را دارد، گفت: نمی‌شود گفت مردم ایران کمتر از بقیه مردم دنیا موارد بهداشتی و پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند. در برخی از کشورها رعایت موارد ایمنی و بهداشتی از ما هم پایین‌تر بود، اما نسبت به ما میزان ابتلا کمتری به بیماری داشتند. اینکه این مساله مربوط به ژنتیک می‌شود یا عوامل دیگری هم نقش دارند، هنوز نمی‌توانیم درباره آن اظهارنظر کنیم اما به هرحال کم کردن محدودیت‌ها یکی از عواملی است که همه کشورها را به سمت پیک‌های ویروسی می‌برد.
