آرزوی مردم
مجید اعزازی
1- یک‌شانزدهم از عمر دولت سیزدهم سپری شده و از همین رو است که در محافل رسانه‌ای و کارشناسی، بحث‌ها درباره عملکرد سه ماهه این دولت بالا گرفته است. سوال اساسی و محوری این است که آیا دولت جدید توانسته است، مسائل و مشکلات «مردم» را حل کند؟ یا به عبارت دقیق‌تر، دولت جدید در مسیر درست کاهش مسائل و مشکلات گام برداشته است؟ بی‌گمان، برای پاسخ دقیق و بی‌طرفانه به این سوال باید شاخص‌های اقتصادی از جمله تورم، رشد نقدینگی، رشد اشتغال، رشد اقتصاد، تشکیل سرمایه اجتماعی، بهبود فضای کسب و کار و سایر شاخص‌های عمده اقتصادی را بررسی کرد. متاسفانه تاکنون تغییر جهتی در این شاخص‌ها مشاهده نشده است. البته ناگفته نماند که در این سه ماه، واکسیناسیون گسترده‌ای در کشور انجام شد و تا حد قابل قبولی نگرانی‌ها از تشدید بیماری کرونا را کاهش داد. همچنین در این مدت، 10 سفر استانی از سوی هیات دولت انجام شده است. با این حال، برخی اظهارات مسوولان دولتی سابق حاکی از این است که استارت واردات گسترده واکسن به کشور در دولت قبل زده شده است و همچنین به باور منتقدان، سفرهای استانی نمی‌تواند از کار عامه مردم گره‌گشایی کند. به‌طور مثال، 90 درصد از خواسته‌های مردم در سفرهای استانی، درخواست شغل است که صرفا از طریق رشد مثبت اقتصادی حاصل خواهد آمد. در این میان، برخی انتصاب‌های فامیلی و نامناسب در پست‌های دولتی، حتی منجر به اعتراض برخی از اصولگرایان و حامیان دولت سیزدهم شده است. در پسِ همه این تحولات و رویدادهای ریز و درشت همچنان این سوال باقی است که آیا دولت سیزدهم در مسیر درست کاهش مسائل و مشکلات گام برداشته است؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید طرح‌واره‌ای از مسائل اقتصاد ایران ترسیم و سپس راه‌حل‌های آن جست‌وجو شود.
2- در اوایل دهه 90 اقتصاد ایران تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی قرار گرفت و در همین دهه شاهد تلاطم‌های شدیدی در اقتصاد کشور بودیم. از این رو، همواره طی سال‌های اخیر، یکی از سوال‌های کلیدی این بوده است که تحریم‌ها چه نقش و اثری در اقتصاد ایران داشته‌اند؟ تا چه حد جهش‌های تورمی و رشد «صفر» یا منفی اقتصاد نتیجه تحریم است؟ آیا اقتصاد بدون تحریم، مشکل و مساله‌ای ندارد؟ گروهی از کارشناسان و مسوولان دولتی بر این باورند که برای خروج از تنگناهای موجود اقتصادی باید تحریم‌ها رفع شوند، در مقابل گروهی دیگر که اغلب در دولت سیزدهم پست و مقام دارند، بر این باورند که حل مسائل اقتصادی را نباید به مساله مذاکره و رفع تحریم‌ها گره زد. اما پاسخ اقتصاددانان ترکیبی از این دو رویکرد است، به این معنی که اقتصاد ایران دچار مشکلات ساختاری و ریشه‌ای است، اما این مشکلات با وجود تحریم‌ها تشدید شده است، از این رو ضروری است، همزمان با رفع و لغو تحریم‌ها، اصلاحات گسترده‌ای در ساختارها و سیاست‌های اقتصادی دولت صورت گیرد. در این میان، در تازه‌ترین و صریح‌ترین اظهارنظر، ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور روز سیزدهم آبان سال جاری در میان اجتماع مردم سمنان گفت، «همزمان هم رفع تحریم‌ها و هم خنثی‌سازی تحریم‌ها را دنبال می‌کنیم.»
3- با توجه به چندین دور مذاکره هسته‌ای در اردیبهشت ماه سال جاری، تعیین 8 آذر برای آغاز دور جدیدی از مذاکرات، دیرهنگام ارزیابی می‌شود، ضمن اینکه نتیجه این مذاکرات مشخص نیست و نمی‌توان از حالا پیش‌بینی کرد که ایران با 1+4 به توافق خواهد رسید یا نه؟ بنابراین، سایه تحریم‌ها همچنان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌ها بر سر اقتصاد ایران وجود دارد. در این حال، از منظر «خنثی‌سازی تحریم‌ها» یا به تعبیر اقتصاددانان، اصلاح ساختارها و سیاست‌های اقتصادی نیز اقدام قابل توجهی از سوی دولت صورت نگرفته است، به گونه‌ای که از نظر منتقدان، دولت فاقد سیاست و راهبرد اقتصادی است.
4- شاید اغراق نباشد، اگر گفته شود اغلب مردم ایران، چه کسانی که به رییس دولت سیزدهم رای داده‌اند و چه کسانی که رای نداده‌اند، آرزو دارند که این دولت در کاهش معضلات اقتصادی موفق شود و کشور از حالت بحران‌زده خارج شود. مردم طی سه ماهه اخیر شاهد افت قدرت خرید خود بوده‌اند، تشدید از دست رفتن ظرفیت‌های زیست محیطی، اقلیمی و آب و هوایی را به نظاره نشسته‌اند و نگران سرنوشت و آینده فرزندان خود هستند. در چنین شرایطی چه آرزویی بهتر از بهبود شرایط کشور می‌توان داشت. اما نکته مهم فرصت‌سوزی و از دست رفتن زمان است. مردم انتظار دارند، دولت به جای دامن زدن به حاشیه‌ها و کارهای نمایشی، با بهره‌گیری از یک چهارچوب نظری و فکری منسجم در عرصه‌های مختلف حکمرانی و به ویژه در عرصه‌های اقتصاد و سیاست خارجی بر مشکلات فایق آید.
