چرا بانک‌ها از وام‌گیرنده سود مرکب می‌گیرند؟

بهاالدین حسینی هاشمی 

برخی معتقدند دریافت نرخ سود مرکب از وام‌گیرنده مانند ربا تلقی می‌شود و برخلاف بانکداری اسلامی است اما برخی دیگر نیز این شائبه را رد می‌کنند و می‌گویند درغیر این صورت بانک‌ها ضعیف و زیانده می‌شوند. روش اخذ سود تسهیلات، ربا و در تضاد با بانکداری اسلامی نیست، روش مرکب روش اختراعی یا ابداعی نیست و همان روشی است که بانک‌ها به سپرده‌ها سود می‌دهند.  قبلا سودهای پرداختی برای سپرده‌های نزد بانک روزشمار بود اما در حال حاضر ماه شمار است و به حداقل مانده در یک ماه سود پرداخت می‌شود که مبلغ سود را در همان ماه واریز می‌کنند اما اصولا نرخ سود سالانه است یعنی سود مورد نظر سالانه پرداخت می‌شود. در روش پرداخت سود ماه شمار، به سود سپرده هم سود تعلق می‌گیرد که در مجموع سود مرکب تلقی می‌شود. یعنی اگر فردی ۱۰۰ واحد حساب باز کرد در پایان سال ۱۱۸ واحد نمی‌گیرد ۱۲۰ واحد می‌گیرد که سود مرکب به آن تعلق گرفته است.  بانک‌ها به این ترتیب به سپرده‌ها سود می‌دهند بنابراین باید از وام‌ها و اعتبارهایی هم که اعطا می‌کنند به همین روش سود بگیرند. یعنی قیمت تمام شده پول را با هم تهاتر کنند و درصد اضافه‌ای هم به نام حق الوکاله یا حاشیه سود را نیز وکیل بگیرد.اگر بانک‌ها بخواهند به روش مرکب به سپرده‌ها سود بدهند اما به روش ساده با تسهیلات‌گیرنده حساب کنند، بانک‌ها متضرر خواهند شد که این یک اصل اساسی است و ارتباطی هم با بانکداری اسلامی یا غیراسلامی ندارد.  اگر بخواهند به روش ساده عمل کنند سود عملیاتی بانک‌ها به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و با زیان مواجه می‌شوند به نحوی که در حال حاضر نیز در بانکداری عملیاتی زیانده هستند. به همین دلیل بانک‌ها به سمت بنگاه‌داری شرکت‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی سهام و ... می‌روند تا بتوانند از روش‌های دیگری سود ببرند و سودده باشند.  سیاست پولی و بانکی باید بر مبنای اصول و منطق و عدل مالی و علمی باشد، همه دوست دارند سود کمتری برای تسهیلات بپردازند اما همان‌ها اگر سپرده داشته باشند خواهان سود بیشتر هستند.  برخی معتقدند اخذ سود مرکب از تسهیلات‌گیرنده برخلاف بانکداری اسلامی و ربا محسوب می‌شود، اما ربا به معنای دیگری تعریف می‌شود و با روش مرکب در پرداخت و اخذ سود سپرده و تسهیلات متفاوت است. برخی هم به دور از انصاف مخالف سود وام‌ها هستند.  اگر بناست که سود ساده از وام‌گیرنده اخذ شود باید به سپرده‌گذار هم سود ساده پرداخت شود و سر سال هم محاسبه شود نه به صورت روزانه یا ماهانه. حمایت از تولید ارزشمند و حائز اهمیت است، کسی به سوءاستفاده‌هایی که از این بابت می‌شود توجهی نمی‌کند، تولیدکنندگان با پول سپرده‌گذاران با تورم ۵۰ درصدی حال حاضر، تسهیلات ۱۸ تا ۲۲ درصدی می‌گیرند که همان سود را هم پرداخت نمی‌کنند. یعنی منافع مالکیت سپرده‌گذاران به جیب‌گیرنده‌های تسهیلات می‌رود که خلاف عدل و انصاف و از بانکداری اسلامی هم دور است. تصور کنید فردی با ارز ۱۰ هزار تومانی تسهیلات اخذ کرده است و ماشین آلات وارد کرده و حالا با نرخ تورم ارزش بیشتری یافته اما سپرده‌گذار ارزش سرمایه‌اش کاهش پیدا کرده است.  باید از تولید حمایت شود چرا که اشتغالزایی و توزیع ثروت را به همراه دارد و باعث آرامش جامعه و رونق بازار می‌شود اما با افرادی که از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند هم باید برخورد شود چون از سوی دیگر بانک ضعیف می‌شود و با ضعیف شدن بانک‌ها دیگر توان تسهیلات‌دهی نخواهند داشت و در نتیجه به سمت بنگاه‌داری و بازار سرمایه و شرکت‌های تراستی و تامین سرمایه و ... می‌روند.