خانه «کپسولی» برای جوانان ایرانی

گروه راه و شهرسازی|

آنگونه که علی‌ آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته است، برای ساخت مسکن برای مجردان می‌توان از کشوری مانند ژاپن الگوبرداری کرد. آقامحمدی که به عنوان « قائم‌مقام وزیر کشور درامور 2020 محله کم‌برخوردار کشور» در جلسه «ستاد توسعه و تحول اجتماع محور 2020 محله» سخن می‌گفت، با اشاره به ساخت مسکن برای مجردان و سرپناه برای معتادان متجاهر اظهار کرد: حدود 60 هزار معتاد متجاهر وجود دارد که باید برای اسکان آنها فکری کرد. می‌توان روی ساخت شهرک‌های سلامت فکر کرد، اعتبار آن هم قابل تامین است و خیرین بسیاری نیز حاضرند در این راه به دولت کمک کنند. در خصوص ساخت مسکن برای مجردان نیز می‌توان از کشوری مانند ژاپن الگو‌برداری کرد. او البته درباره «الگوی ژاپنی ساخت مسکن برای جوانان» توضیحات بیشتری ارایه نکرده است، اما مطالعات موجود در کشور نشان می‌دهد که مراد از این الگو، ساخت خانه‌های «کپسولی» است. اینگونه از خانه‌های نقلی و کپسولی به غیر از سرزمین آفتاب تابان، در برخی از نقاط پرجمعیت و پرتقاضای جهان همچون هنگ‌کنگ نیز رایج هستند، اما ژاپن را می‌توان جزو اولین کشورهای دارای خانه‌های کپسولی معرفی کرد. برج کپسولی۱۴ طبقه «ناکاجین» در سال ۱۹۷۲ در منطقه «گینزا» نزدیک به مرکز توکیو برای کارمندانی که ساعات طولانی در طول هفته مشغول به کار بودند، ساخته شد. ژاپنی‌های ساکن توکیو در حالی زندگی در این واحدهای کوچک را انتخاب کرده‌اند که دنیا خانه‌های ژاپنی را با سقف‌های سفالی، پیکره چوبی و درهای کشویی (فوسوما) می‌شناسد.

آن‌گونه که یکی از  سایت‌های تخصصی در حوزه ساخت و ساز، حدود یک سال پیش گزارش کرده بود، خانه‌های کپسولی در هنگ‌کنگ اما بیشترین رواج و شیوع را دارد. هنگ‌کنگ یکی از گران‌ترین مناطق جهان برای زندگی محسوب می‌شود به‌طوری که میانگین قیمت مسکن ۱۹ برابر میانگین درآمد سالانه مردم است. از سوی دیگر هنگ‌کنگ یکی از متراکم‌ترین شهرهای جهان هم به حساب می‌آید، به همین دلایل مشکل مسکن در آن بسیار جدی‌تری از   شهری مانند تهران است. در واقع در برخی از مناطق هنگ‌کنگ اساسا دیگر بحث خانه یا اتاق مطرح نیست، بلکه افراد در کپسول‌های یک‌نفره شب را به صبح می‌رسانند یا چند ساعتی را استراحت می‌کنند. در چین هم زندگی در اتاقک‌هایی که آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی، جایی برای خواب و... را در یک فضای ۲۰ متری یا کمتر بسته‌بندی و جمع کرده، بسیار شایع است و سکونت در این واحدها هیچ برچسبی به ساکنان آن نمی‌چسباند. هر چند که زندگی انفرادی و جلوگیری از افزایش جمعیت در این کشورها تعریف شده است اما خانه‌های کوچک فقط به کشورهای چشم بادامی‌ها محدود نمی‌شود بلکه طبق گزارش‌های اعلام شده، میانگین متراژ خانه در روسیه ۵۵ متر است و حتی در مرکز کلانشهرهای امریکا هم که متوسط متراژ خانه‌های آن به ۲۰۱ متر می‌رسد، خانه‌های کم‌متراژ فراوان است و مردم به این واحدها به دید محل سکونتی برای ارتقای توان پس‌انداز نگاه می‌کنند.

  عدم تناسب فرهنگ ایرانی با خانه‌های کپسولی

‌ آقامحمدی در حالی از الگوی ساخت مسکن ژاپنی برای جوانان سخن به میان آورده است که در جلسه «ستاد توسعه و تحول اجتماع محور 2020 محله» بر بازگرداندن روح زندگی را به محلات دارای بافت فرسوده تاکید کرد و گفت: «انجام این کار در شمال شهر تهران غیرممکن است، زیرا شمال شهر مرده است و ساختار آن انفرادی است. اما در محلات بافت فرسوده روح جمعی حاکم است و می‌توان این کار را انجام داد. لازمه آن این است که به شرایط، نوع فرهنگ و اقوام ساکن در محلات توجه کرد حتی در جزییات هم باید به این موارد پرداخت. باید تفاوت فرهنگی در همه‌چیز حتی در رنگ ساختمان‌ها لحاظ شود. در واقع نباید تولید انبوه به شکل یکنواخت را ادامه دهیم بلکه باید تولید انبوه متناسب با نوع فرهنگ و قومیت مردم محله شکل گیرد.» آقامحمدی با اشاره به اینکه باید از ظرفیت ساکنان در ساخت و نوسازی محلات بهره ببریم، اضافه کرد: نکته مهم دیگر این است که باید به محلات «هویت» بدهیم. اکنون محلات پهنه‌بندی شده‌اند و ممکن است این پهنه‌بندی بر اساس هویت محلات شکل نگرفته باشد. همچنین کار بازآفرینی محلات باید بر اساس آمار نفوس و مسکن انجام گیرد تا به هویت محله بیشتر نزدیک شویم. از این رو، به نظر می‌رسد که سخنان قائم مقام وزیر کشور از تناقض درونی رنج می‌برد، چه آنکه از سویی، رای به خانه‌های بسیار کوچک ژاپنی می‌دهد و از سوی دیگر بر فرهنگ اقوام ایرانی در بازسازی بافت‌های فرسوده تاکید می‌کند.

  تغییر نام واحدهای 25 متری  به واحدهای ژاپنی؟

به گزارش «تعادل»، شهریور ماه سال 1398، شهردار تهران براساس پیشنهادی که سازندگان مسکن برای ساخت واحدهای مسکونی کوچک متراژ (30متری) به مدیران شهری ارایه داده بودند، طرحی را تقدیم هیات دولت کرد که براساس آن شهرداری‌های کلانشهرها اقدام به ساخت واحدهای کوچک برای تأمین مسکن کم‌درآمدها کنند.

پس از ارایه پیشنهاد شهردار تهران، تدوین آیین‌نامه‌ای هم در وزارت کشور با همکاری شهرداری تهران در دستور کار قرار گرفت تا این پیشنهاد به صورت جدی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. موضوعی که نشان داد دولت از ساخت واحدهای کوچک متراژ در کلانشهرها استقبال می‌کند. این درحالی است که براساس طرح جامع مسکن الگوی مصرف برای خانوار با بعد جمعیتی متوسط در کلانشهرها 75 مترمربع و طبق نظر شورای عالی شهرسازی و معماری، این الگو 90 مترمربع است، ضمن اینکه براساس طرح تفصیلی تهران، ساخت واحدهای مسکونی کمتر از 40 متر مربع هم ممنوع است.

بر اساس این گزارش، جهش چندباره قیمت مسکن از سال 1386 به بعد، توان اقتصادی خانوارهای ایرانی و متقاضیان مصرفی را به‌شدت کاهش داده و همین موضوع یعنی کاهش توان‌پذیری بخش تقاضا موجب شده است. به گونه‌ای که حجم معاملات واحدهای مسکونی کوچک متراژ طی سال‌های گذشته نسبت به متوسط متراژها و بزرگ متراژها افزایش چشمگیری داشته است و متقاضیان مجبور به خرید و سکونت در واحدهای کوچک شده‌اند.

در شرایطی که قیمت خانه به شکل نجومی افزایش یافته و اکثر شهروندان قدرت خرید خود را از دست داده‌اند، به نظر می‌رسد، مسوولان به جای برنامه‌ریزی برای حل مشکل به فکر راه میان بر هستند و با ارایه پیشنهاد ساخت خانه‌های 25 متری راهی پیش پای شهروندان می‌گذارند که قطعا مورد پسند هیچ یک از متقاضیان خرید خانه نیست . به گفته برخی کارشناسان، محدودکردن حق انتخاب متقاضیان خرید خانه به قوطی کبریت‌های 25 متری در درازمدت اثرات اجتماعی نامطلوبی در پی خواهد داشت که در جامعه نمود پیدا می‌کند. از سوی دیگر، خانه‌های 25 متری با فرهنگ ایرانی- اسلامی که صله رحم در آن توصیه شده همخوان نیست و به گونه‌ای با زیادشدن این خانه‌ها ارتباطات بین خانواده‌ها نیز کم کم کاهش می‌یابد، زیرا جایی برای پذیرایی از خانواده و دوستان و پذیرفتن مهمان در این خانه‌ها وجود ندارد. با وجود این، مسوولان همچنان به ساخت خانه‌های 25 متری اصرار دارند و به نظر می‌رسد، بیش از آنکه به فکر ورود فناوری ساخت و ساز ژاپنی که در مقابله با زلزله‌های بزرگ زبانزد است، در اندیشه ورود رویکرد خانه‌سازی آنها که برآمده از فرهنگ ژاپنی است، هستند. امیدواریم طی روزهای آینده قائم مقام وزیر کشور مقصود خود از الگوی ژاپنی ساخت مسکن برای جوانان را تشریح کند تا مردم بیشتر با دیدگاه‌های ایشان آشنا شوند.

برش

‌ آقامحمدی در حالی از الگوی ساخت مسکن ژاپنی برای جوانان سخن به میان آورده است که در جلسه «ستاد توسعه و تحول اجتماع محور 2020 محله» بر بازگرداندن روح زندگی را به محلات دارای بافت فرسوده تاکید کرد و گفت: «انجام این کار در شمال شهر تهران غیرممکن است، زیرا شمال شهر مرده است و ساختار آن انفرادی است. اما در محلات بافت فرسوده روح جمعی حاکم است و می‌توان این کار را انجام داد. لازمه آن این است که به شرایط، نوع فرهنگ و اقوام ساکن در محلات توجه کرد حتی در جزییات هم باید به این موارد پرداخت. باید تفاوت فرهنگی در همه‌چیز حتی در رنگ ساختمان‌ها لحاظ شود.