شش اصل پایه‌ای در تحلیل بنیادی
سعید امیرشاه‌کرمی
یکی از موضوعاتی که ذهن فعالان بازار سرمایه را درگیر خود می‌کند، استراتژی مناسب برای انتخاب سهام و پوزیشن مناسب خرید و فروش است. انتخاب استراتژی مناسب باعث می‌شود فرد معامله‌گر علاوه بر نظم در سیستم معاملاتی، از نظر آرمش روحی و روانی نیز شرایط خوبی را تجربه کند. برای انتخاب استراتژی مناسب در ابتدا باید فرد ابزار تحلیل خود را انتخاب کند. روش‌های رایج برای تکنیک‌های معامله‌گری عبارتند از تحلیل به روش فاندامنتال (بنیادی)، تکنیکال و پرایس اکشن (الگوهای قیمتی) یا ترکیبی از تکنیک‌های مذکور باشد. در این یادداشت تلاش بر این است به بررسی اجمالی تکنیک فاندامنتال بپردازیم.
تکنیک فاندامنتال روشی است به منظور محاسبه ارزش ذاتی اوراق بهادار با در نظر گرفتن عوامل اقتصادی و مالی مرتبط. یک تحلیلگر بنیادی علاوه بر آنکه بر عملکرد یک شرکت تمرکز می‌کند باید شرایط کلان اقتصادی، شرایط شرکت‌های رقیب و همچنین شرایط بازار مواد اولیه و بازار فروش شرکت را به صورت مداوم رصد کند. یک تحلیلگر برای آنکه با استفاده از تکنیک بنیادی، نتیجه مطلوب را به دست آورد لازم است 6 اصل مهم را مدنظر قرار بدهد. این اصول عبارتند از:
1- انتخاب سهام بر اساس تحولات بازارهای جهانی: تحولات بازارهای جهانی بر سودآوری شرکت‌ها به‌خصوص صادراتی محور‌ها تاثیر فراوان می‌گذارد. یک تحلیلگر باید روزانه تغییرات اقتصاد جهان را مورد ارزیابی قرار بدهد. آمار اشتغال و نرخ بیکاری اقتصاد‌های بزرگ را به صورت ماهانه بررسی کند. تراز تجاری اقتصاد‌های بزرگ را مورد بررسی قرار بدهد، تحولات نرخ بهره و سیاست‌های پولی و مالی اقتصاد‌های بزرگ به خصوص امریکا (فدرال رزرو) را به صورت ماهانه و فصلی تجزیه و تحلیل کند، عرضه و تقاضا و معاملات بازارهای جهانی به خصوص کامودیتی‌ها را به‌صورت روزانه بررسی کند (می‌توان از سایت investing.com به منظور بررسی تغییر قیمت‌های جهانی و همچنین استفاده از تحلیل‌های موثر برآن‌ها استفاده کرد.)
2- انتخاب سهام بر اساس شرایط اقتصادی کشور: یک معامله‌گر باید نگاه ویژه‌ای به شرایط اقتصادی و سیاسی کشور داشته باشد. سیاست‌های کلان اقتصادی، نرخ مواد اولیه، نرخ حامل‌های انرژی، نرخ ارز مرجع (دلار)، نرخ تورم، نرخ مالیات صنایع و... از جمله مواردی هستند که باید به خوبی مورد بررسی قرار بگیرند. همچنین سیاست‌های خارجی و تهدید‌ها و فرصت‌های اثر‌گذار بر صادرات و واردات نیز باید در حیطه تحلیل یک فرد معامله‌گر قرار بگیرد.
3- انتخاب سهام بر اساس معاملات و گزارش‌های بورس کالا: اکثر شرکت‌های تولیدی بزرگ ایران، در بورس کالا اقدام به فروش محصولات خود می‌کنند. با زیرنظر گرفتن معاملات انجام شده در بورس کالا می‌توان چشم‌انداز خوبی نسبت به فروش و سودآوری شرکت‌ها به دست آورد. یک تحلیلگر با توجه به معاملات و گزارش‌های بورس کالا می‌تواند میزان فروش ماهانه شرکت، مجموع معاملات انجام شده یک محصول یا یک شرکت در طی یک دوره، نحوه رقابت بر قیمت پایه و همچنین جمع مبلغی معاملات دوره‌ای در بورس کالا را مورد تجزیه و تحلیل قرار بدهد.
4- انتخاب سهام بر اساس نسبت‌های p/e TTM، p/s و حاشیه سود: نسبت قیمت به درآمد (Price/Earnings) یکی از نسبت‌های مهم در بورس به شمار می‌رود. طبق آنچه میان تحلیلگران رایج است در نسبت فوق به جای درآمد از سود به ازای هر سهم (EPS) استفاده می‌شود. در محاسبه سود به روش TTM (Trailing Twelve Months) EPS بر مبنای 12 ماه گذشته یعنی چهار دوره سه ماهه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. مزیت استفاده از TTM این است که قیمت سهم بر اساس سود واقعی آن تعیین می‌شود و سرمایه‌گذاران با استفاده از اطلاعات واقعی در بازار، معاملات خود را انجام می‌دهند. نسبت قیمت به فروش P/S (Price/Sale) یکی دیگر از نسبت‌های مهم است که حاصل تقسیم قیمت بازار هر سهم به فروش آن را محاسبه می‌کند. با توجه به این موضوع که فروش شرکت به صورت ثابت و قوی نمایانگر رشد یک شرکت است و امکان دستکاری و عددسازی کمتر در میزان فروش یک شرکت وجود دارد، محاسبه این نسبت می‌تواند اطلاعات بسیار مفیدی در جهت ارزیابی شرکت به تحلیلگر ارایه کند.
حاشیه سود: یکی از نسبت‌های سودآوری است که از نسبت سود بر درآمد یا فروش به دست می‌آید. حاشیه سود انواع گوناگونی دارد که سه نسبت مهم آن عبارتند از: حاشیه سود ناخالص (نسبت سود ناخالص به درآمد کل) حاشیه سود عملیاتی (نسبت سود عملیاتی به درآمد کل) و حاشیه سود خالص (نسبت سود خالص به درآمد کل). با استفاده از حاشیه سود می‌توان وضعیت فروش و سودآوری یک شرکت نسبت به سایر شرکت‌ها و یک صنعت نسبت به سایر صنایع را با هم مقایسه کرد. هر چه نسبت فوق بالاتر باشد وضعیت آن شرکت یا صنعت در شرایط بهتری قرار دارد.
5- انتخاب سهام بر اساس گزارش ماهانه: یکی از مهم‌ترین موضوعات در بررسی عملکرد مالی شرکت‌ها و سنجش عملکرد آنها بررسی کردن گزارش ماهانه یک شرکت است. تحلیلگر با استفاده از این گزارش‌ها متوجه می‌شود که وضعیت عملیاتی شرکت در چه حالتی است. وی می‌تواند با استفاده از گزارش‌های ماهانه عملکرد شرکت نسبت به دوره‌های مشابه سال‌های قبل یا حتی نسبت به ماه‌های قبل سال جاری را مقایسه کند. با استفاده از گزارش‌های ماهانه می‌توان اقدام به انتخاب صنایع پرپتانسیل نمود و از میان آنها نماد‌های مناسب‌تر را برای بررسی بیشتر در لیست نماد‌های منتخب خود قرار داد.
6- انتخاب سهام بر اساس گزارش‌های فصلی: علاوه بر گزارش‌های ماهانه، بررسی گزارش‌های فصلی نیز اهمیت فراوانی دارد. تحلیلگر فاندامنتال با تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی سه ماهه، میزان فروش خالص، سود خالص و ناخالص و... را استخراج و اقدام به محاسبه نسبت‌های مالی شرکت‌ها می‌کند. همچنین با استفاده از گزارش‌های فصلی میزان EPS دوره‌ای هر سهم را به دست آورده و با مقایسه و تجمیع آن با دوره‌های قبل، اقدام به تخمین EPS پایان دوره 12 ماهه می‌کند.
در این یاداداشت سعی شد به صورت خلاصه شش اصل مهمی که یک معامله‌گر باید در تحلیل‌های خود مدنظر قرار بدهد، بصورت خلاصه بررسی شود. ذکر این نکته ضروری است که ارزیابی فاندامنتال یک شرکت، شرط لازم و نه کافی برای موفقیت در بورس است و علاوه بر آن باید از سایر روش‌های تحلیلی مانند تکنیکال و الگوهای قیمتی نیز استفاده کرد. یک معامله‌گر موفق فردی است که بر اساس تحلیل فاندامنتال، شرکت‌های مناسب را انتخاب و بر مبنای الگوهای قیمتی و با استفاده از تحلیل تکنیکال اقدام به معامله کرده تا بتواند بیشترین بازده ممکن را از پورتفوی خود به دست آورد.
