نگرانی منتقدان قرارداد 25 ساله
تعادل |
نمایندگان بخش خصوصی و دولتی به واکاوی قرار داد 25 ساله ایران وچین پرداختند. قراردادی که مفاد آن اعلام نشده و در آستانه اجرایی شدن قرار گرفته، موجبات نگرانی بخش خصوصی را فراهم کرده است. فعالان اقتصادی معتقدند که این قرارداد باید با دقت و با در نظر گرفتن انتفاع دوجانبه منعقد شود. نگرانی عمده فعالان اقتصادی از رفتار نامطمئن چینی‌ها در همکارهای اقتصادی با ایران است و تاکید کردند صنعتگران و کارآفرینان ایرانی، قضاوت قابل‌اتکایی از حُسن روابط گذشته خود با شرکت‌های چینی ندارند. بنابراین این تصور که چین یک مدینه فاضله برای ایران خواهد بود را باید کنار بگذاریم و تفاهمنامه همکاری 25 ساله با این کشور باید با نظارت کافی و روشن، منعقد شود و این کاری است که دولت و سایر نهادهای تصمیم‌گیر باید انجام دهند. برخی هم عنوان کردند که پیشبرد این سند همکاری، مستلزم حل مساله FATF است. برای برخی هم این سوال پیش آمد که چرا کشوری مانند ایران که همواره در تحریم بود و نه‌تنها از قافله جذب سرمایه‌گذاری خارجی فاصله گرفته بلکه فرار سرمایه نیز به معضلی بزرگ در اقتصاد کشور تبدیل شده، باید سرزمینی جذاب برای عقد قرارداد 25 ساله باشد؟ رییس انجمن دوستی ایران و چین هم که دراین نشست حضور یافته بود در اظهاراتی گفت که در جذب سرمایه‌گذاری خارجی عملکرد خوبی نداشتیم ودر حفظ سرمایه داخلی هم بی‌هنر بودیم..
تعلل دولت قبل در جذب سرمایه چینی‌ها
علاءالدین بروجردی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی که سابقه ریاست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس را برعهده دارد، با حضور در اتاق تهران در باب اهمیت تفاهمنامه 25 ساله ایران و چین و توسعه تعامل سیاسی و اقتصادی با این کشور سخن گفت. وی با بیان اینکه کشور چین از معدود مواردی است که در رابطه با آن سوءپیشینه‌ای وجود ندارد و بررسی عمق تاریخ، نشان‌دهنده دوستی دیرینه میان ایران و چین است، گفت: در گستره عظیم چین، یک کارتن‌خواب وجود ندارد؛ در حالی که تعداد کارتن‌خواب‌ها در اروپا بسیار است. این کشور با 8.5 درصد اراضی مزروعی، 20 درصد جمعیت جهان را ارتزاق می‌کند. او با بیان اینکه نکات منفی نیز در مورد چین وجود دارد، توضیح داد: تحقق منافع ملی در ارتباط با این کشور بستگی به آن دارد که ما تا چه حد از هنر دیپلماسی در مذاکرات با این کشور بهره بگیریم.
وی گفت: زمانی که برای سند 25 ساله با چینی‌ها مذاکره می‌کردیم درخواست چینی‌ها آن بود که این مذاکرات به هیچ‌وجه علنی و منتشر نشود تا آنها در شرایط سخت قرار نگیرند اما با فاصله بسیار کوتاهی مذاکرات سند 25 ساله ایران و چین منتشر شد. در این شرایط اشکال از کیست؟ ما باید قواعد بازی را رعایت کنیم که کمتر رعایت می‌کنیم.
بروجردی با اشاره به تعلل‌هایی که در دولت قبل برای جذب سرمایه چینی‌ها برای احداث راه‌آهن سریع‌السیر صورت گرفت، گفت: در چنین شرایطی برای ایران بهترین گزینه چین است. در دولت گذشته رییس انجمن فاینانس چین به ایران آمد و اعلام کرد که چین آمادگی فاینانس 50 میلیارد یورویی را دارد. این پیشنهاد شش ماه قبل از انتخاب شدن ترامپ به ریاست‌جمهوری امریکا ارایه شد و در همان زمان می‌دانستیم که امریکا جمهوری اسلامی ایران را نمی‌خواهد و اروپایی‌ها هم بارها به ما اعلام کردند که توانی جز اراده امریکا ندارند اما عده‌ای همچنان در برابر مذاکره با چین مقاومت می‌کردند.
وی روایت کرد که در همان زمان ارایه این پیشنهاد از سوی چینی‌ها آقای آخوندی، وزیر راه و شهرسازی وقت را دعوت کردیم تا موضوع آمادگی چین برای فاینانس 50 میلیارد یورویی را اطلاع دهیم و گفتیم که تا کی می‌خواهید از خط‌آهن و قطارهای رضاخانی استفاده کنید. پیشنهاد این بود که پروژه‌های ریلی به ویژه قطار سریع‌السیر را چهار ساله با حضور چینی‌ها به راه بیندازیم و بازپرداخت بعد از یک سال تنفس انجام شود و حتی اگر در آن دوران با کمبود پول مواجه بودیم با چین توافق شد که هزینه را با صادرات نفت تهاتر کنیم.
علاءالدین بروجردی افزود: اما آقای آخوندی، در برابر این پیشنهاد مقاومت کرد و گفت پیش‌پرداخت 15 درصدی را نداریم. همان موقع به ایشان اعلام کردم اگر چین با حذف پیش‌پرداخت 15 درصدی موافقت کند مشکل برطرف می‌شود ؟که آقای آخوندی اعلام کرد در این صورت بسیار فوق‌العاده است. در نهایت هیات چینی مایوس شدند و به ما نامه نوشتند که آیا اینگونه می‌خواهید از منافع کشورتان حمایت کنید؟ ما این اعتبار را فقط در اختیار کشورهای دوست قرار می‌دهیم و روسیه تاکنون سه بار از این اعتبارات استفاده کرده است. در نهایت ما موضوع را با رییس‌جمهور در میان گذاشتیم و قرار بر این شد که آقای جهانگیری موضوع را پیگیری کنند و جلساتی با حضور رییس‌جمهور، آقایان جهانگیری و شمخانی و سایر مسوولان داشتیم. همان جا به آقای جهانگیری اعلام کردم که در این دولت افرادی حضور دارند که اعتقادی به کمک گرفتن از چین ندارند.
او با بیان اینکه «ما استاد فرصت‌سوزی هستیم» افزود: در شرایطی که پول نداریم باید نسبت به جذب سرمایه خارجی اقدام کنیم. کشوری مانند ترکیه با اتخاذ یک سیاست باعث شد ایرانی‌ها ده‌ها میلیارد دلار خانه در این کشور خریداری کنند و امروز ما با خروج سرمایه مواجه هستیم و نتوانستیم از میلیاردها دلار سرمایه ایرانی‌های خارج از کشور استفاده کنیم. این بدان معناست که در حفظ سرمایه‌های داخلی و جذب سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور هم بی‌هنر هستیم. در این شرایط چطور می‌خواهیم این کشور را بسازیم؟ راهکار این است که قواعد بازی را رعایت کنیم.
بروجردی افزود: سمت‌وسو و خواسته دولتمردان، حصول نتیجه در این مذاکرات و «شدن» است. به هر حال باید این گره را باز کنیم. ما گذشتگان را قضاوت کرده‌ایم و آیندگان نیز ما را قضاوت خواهند کرد. چرا ایرانیان در کشوری با منابع غنی نفت و گاز جهان باید هشتِ‌شان گرو نُهِ‌شان باشد. این نشان می‌دهد که یک جای کار می‌لنگد. او خطاب به فعالان اقتصادی گفت که شرایط برای همکاری اقتصادی با چین فراهم است و انجمن دوستی ایران و چین می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
سوابق همکاری نامطمئن با چین
پس از سخنان رییس شورای دوستی ایران و چین، نوبت به اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران رسید تا دیدگاه‌ها و نقدهای خود پیرامون تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران و چین، بیان کنند. سیدمحمد اتابک، به سوابق همکاری چین با ایران که عمدتا نامطمئن و نامتعادل بوده، اشاره کرد و با این توضیح که صنعتگران و کارآفرینان ایرانی، قضاوت قابل‌اتکایی از حُسن روابط گذشته خود با شرکت‌های چینی ندارند، گفت: این تصور که چین یک مدینه فاضله برای ایران خواهد بود را باید کنار بگذاریم و تفاهمنامه همکاری 25 ساله با این کشور باید با نظارت کافی و روشن، منعقد شود.
وی با اشاره به اعمال تحریم‌ها و امضای برجام در سال 2016 و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به ایران، گفت: شرکت‌های چینی در حالی به همکاری و سرمایه‌گذاری در صنایع ایران ورود کردند که در بسیاری از موارد، نرم‌افزار و تکنولوژی آن صنعت را به طرف‌های ایرانی تحویل ندادند و به یک‌باره نیز ایران را ترک کردند. در حالی که چینی‌ها عمدتاً فقط منافع خود را در قراردادهای همکاری با شرکت‌های ایرانی مدنظر داشتند و سرمایه‌گذاری در ایران را پروژه‌ای کوتاه‌مدت می‌دانستند. محمد اتابک افزود: به این ترتیب و با توجه به سابقه نه چندان مثبت همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری چین در بازار ایران، طی تفاهمنامه پیش‌رو نیز باید مراقب بود که منافع کشور به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد و با نظارت کافی قراردادها منعقد شود.
فریال مستوفی نیز در سخنانی، گفت که بخش عمده‌ای از مشکلات موجود در مناسبات میان ایران و چین، به مذاکرات ضعیفی بازمی‌گردد که از سوی مذاکره‌کنندگان داخلی با این کشور در پیش گرفته شد. برای نمونه با وجود اینکه پول بلوکه شده ایران در بانک‌های چین رقمی معادل 22 میلیارد دلار است، بخشی از این منابع، در قالب فاینانس در اجرای پروژه‌های داخلی به کار گرفته شد اما نرخ بهره برای استفاده ایران از منابع موجود خود در چین، با اضافه شدن گزینه‌های مختلف تا 10 درصد نیز بالا رفت و حتی ضمانت هم گرفته شد. او سپس با اشاره به تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران و چین، تاکید کرد که در این تفاهمنامه باید جذب سرمایه‌گذاری در ایران مطالبه شود و به سمت موارد دیگری از جمله فاینانس نباید رفت. سجاد غرقی، هم گفت: آنچه که اجرای تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران و چین را برای ما نگران‌کننده کرده، وضعیت ایران در جامعه جهانی و سیطره تحریم‌هاست که هزینه مبادله را برای بنگاه‌های ایرانی در تفاهم همکاری با شرکای بین‌المللی را افزایش داده است.
محمدرضا انصاری، هم با اشاره به اینکه 15 الی 16 کشور از چین سرمایه پذیرفته‌اند، گفت: این کشورها پس از جذب این سرمایه به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ کشورهایی که با کمک چین، زمین‌گیر شدند و کشورهایی که در مسیر رونق اقتصادی قرار گرفتند؛ بنابراین باید این مساله مورد بررسی قرار گیرد که چه عاملی سبب شده که برخی کشورها از سرمایه‌گذاری چین فرصت بسازند و در برخی دیگر از این کشورها، سرمایه‌گذاری چین تبدیل به تهدید شود. به نظر می‌رسد چینی‌ها در این همکاری به استواری و دانایی کشورهای طرف همکاری خود به عنوان یک عامل اصلی در تعیین رفتارشان می‌نگرند.
جذابیت ایران برای چین چیست؟
هاله حامدی‌فر، هم افزود: در موضوع تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران و چین، مردم و فعالان اقتصادی این نگرانی را دنبال می‌کنند که چرا برای کشوری مانند چین، ایران که در طول دهه‌های اخیر همواره در تحریم بوده و نه‌تنها از قافله جذب سرمایه‌گذاری خارجی فاصله گرفته بلکه فرار سرمایه نیز به معضلی بزرگ در اقتصاد کشور تبدیل شده، باید سرزمینی جذاب برای عقد قرارداد 25 ساله باشد. ما هنوز نمی‌دانیم ایران با وضعیت اقتصادی و تعاملات بین‌المللی که با آن دست به گریبان است، چه جذابیتی برای چین دارد؟
در ادامه حمیدرضا صالحی هم با بیان اینکه چینی‌ها هنوز اقدام به بستن حساب بانکی ایرانیان می‌کنند، گفت: سابقه همکاری با چینی‌ها در پروژه‌هایی چون پارس جنوبی و آزادگان وجود دارد که آنها این پروژه‌ها را نیمه‌کاره رها کردند و رفتند. از طرفی پیشبرد این سند همکاری، مستلزم حل مساله FATF است. لازم است که چینی‌ها پالس‌های مثبتی در ارتباط با ایران ارسال کنند تا در این زمینه، دلگرمی ایجاد شود. هرویک یاریجانیان، هم با این توضیح که طی دهه‌ها اخیر، شرکت‌های چینی در مواجهه با همتایان خود در ایران، رفتار متزلزل و نامطمئنی داشته‌اند، افزود: تعامل تجاری و مالی میان شرکت‌های ایرانی با شرکای چینی خود، در طول ادوار گذشته روند مناسبی نداشته و شرکت‌های ایرانی نسبت به همکاری با چینی‌ها، بسیار بدبین شده‌اند. حسن دیده‌ور، نیز این پرسش را با علاءالدین بروجردی در میان گذاشت که بر طبق اصل 77 و 125 قانون اساسی، هرگونه قرارداد و تفاهمنامه میان ایران و دیگر کشورها، باید به تصویب مجلس برسد. آیا در رابطه با تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران و چین، نمایندگان مجلس امکان بررسی آن را داشته‌اند یا خیر؟
در ادامه این جلسه، علیرضا کلاهی هم عنوان کرد که نگرانی ما این است که به دلیل برخی ندانم‌کاری‌ها این سرمایه‌گذاری به فاینانس تبدیل شود و آنها شرایط خود را به ما تحمیل کنند. همان‌گونه که اکثر کشورهای طرف قرارداد با چین، تا گردن در بدهی فرو رفته‌اند و ناگزیر به ارایه امتیاز شده‌اند. این نوعی استعمار نوین است. در حالی که نباید اجازه دهیم که چین، به سمتی برود که منابع طبیعی کشور ما را را برداشت کند و به ما کالا بفروشد. محمدمهدی فنایی، هم از بروجردی پرسید: فکر می‌کنید در موقعیت کنونی ایران در عرصه بین‌المللی چقدر نقش دارید؟ چرا در سخنان خود به وضعیت کارتن‌خواب‌های اروپایی اشاره کردید اما به وضعیت کارتن‌خواب‌های ایران با این همه منابع در کشور اشاره‌‌ای نداشتید؟
پاسخ به دغدغه‌ها
پس از طرح این موضوعات توسط اعضای هیات نمایندگان، رییس انجمن دوستی ایران و چین به ارایه توضیحاتی پرداخت و گفت که فهرستی از مجموعه قول‌های داده شده و انجام نشده با کشورهای مختلف وجود دارد و چین هم جزو این کشورهاست. او در ادامه عنوان کرد که اگر این سند همکاری به تصویب مجلس نرسیده، به این دلیل است که هنوز در قالب یادداشت تفاهم بوده و به قرارداد تبدیل نشده است. او در ادامه با تاکید بر اینکه سرمایه ترسو است، گفت: در مجموعه توافقات با چین نیازمند یک جامع‌نگری هستیم و از طریق انجمن دوستی به دنبال آن هستیم که مشکل حساب ایرانیان را در چین برطرف کنیم. در عین حال لازم است رفتار چینی‌ها با شرکت‌های ایرانی به سفارت این کشور در ایران انعکاس پیدا کند. وی با اشاره به اینکه باید هنر جذب سرمایه چین را در کشور تقویت کنیم، در مورد ارتباط با روسیه هم گفت: ما نمی‌خواهیم در تاریخ زندگی کنیم؛ به هر حال به‌رغم آنکه برخی تصور می‌کردند روسیه نیروگاه بوشهر را به اتمام نمی‌رساند، اجرای این پروژه به پایان رسید.
مسعود خوانساری رییس اتاق تهران هم در این نشست، با بیان اینکه تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران با چین مورد نکوهش و سرزنش قرار گیرد، رویه نادرستی است و به‌طور یک‌جانبه نباید این تفاهمنامه را مورد نقد و تحلیل قرار داد. بخش خصوصی و مردم، با حساسیت و جدیت تفاهمنامه همکاری 25 ساله ایران و چین را رصد می‌کنند و دولتمردان باید مراقب باشند که قراردادی متناسب با منافع ملی با دولت چین منعقد و به کار گرفته شود. او از دیگر نگرانی‌های موجود در اقتصاد کشور را وضعیت نامناسب سرمایه‌گذاری عنوان کرد و با این یادآوری که طی دو فصل ابتدایی سال 1400، رشد سرمایه‌گذاری در کشور منفی بوده است، تصریح کرد که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، وضعیت موجود امنیت سرمایه‌گذاری در کشور، از جمله عواملی است که عدم سرمایه‌گذاری در ایران را دامن زده است.
