«مالی‌سازی» اقتصاد بازی در زمین آمریکا است

تعادل |به باور دکتر فرشاد مومنی، پیشی گرفتن سود سرمایه از دستمزد در کشور نشانه‌ای از «مالی‌سازی» اقتصاد ایران است؛ اقتصادی که هر ماه 30 هزار میلیارد تومان، سود به سپرده‌گذاران می‌دهد. از تابستان 1399 اندازه سپرده‌های مدت‌دار از مرز 2000 هزار میلیارد تومان عبور کرده است. یعنی کسانی، به جای سرمایه‌گذاری در تولید، پولشان را در بانک می‌گذارند و بدون زحمت سود می‌گیرند. به گفته این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، «در دوره‌ای که سهم حقوق و دستمزد نیروی کار تولیدی سقوطی 70 درصدی را تجربه کرده است، سهم سود پرداختی به سپرده‌های مدت‌دار از تولیدناخالص داخلی، به بیش از 16 رصد رسیده است، یعنی این سود اندازه‌اش از کل بخش صنعت در ایران بیشتر است.»

مومنی همچنین با انتقاد شدید از اقتصاددانان و رسانه‌هایی که سرمنشا تورم را «کسری بودجه» دولت می‌داند، نقش شوک درمانی (اشاره به جهش‌های ارزی دولت ساخته)، بانک‌های خصوصی و نقش 10 برابری نرخ بهره برای تولیدکنندگان نسبت به میانگین جهانی را در افزایش تورم یادآور شد.

این اقتصاددان که در نشست رونمایی از کتاب «فساد در نظام سرمایه سالار» در موسسه مطالعاتی دین و اقتصاد سخن می‌گفت، با بیان اینکه کتاب مذکور می‌تواند برای نشان دادن فریب‌های نیروی محرکه سیاست‌گذاری‌های نابخردانه و فسادزا به علاقه‌مندان کمک کند، اظهار کرد: از منظر قاعده‌گذاری‌های اقتصادی این کتاب می‌تواند به عنوان یک دانشنامه در نظر گرفته شود که حدیث سال‌های 1369 تا امروز ایران را به شکلی مستند شرح داده است. 

  سهم دستمزد، 5 درصد هزینه تولید است

به گزارش «جماران» مومنی افزود: امروز که نمایندگان مجلس گوشه‌هایی از دردهای مردم را بازگو می‌کنند، باید به آنها بگوییم که این سرنوشت محتوم مردم ما نبود. ما هم در دوره احمدی‌نژاد و هم در دوره روحانی و هم در دوره دولت فعلی دائما تذکر داده‌ایم که مالی‌سازی اقتصاد بازی در زمین آمریکا است. گزارش‌های رسمی می‌گوید، سهم دستمزد نیروی کار مولد در هزینه تمام شده فعالیت‌های تولیدی در ایران از حدود 17 درصد در سال 84 به حدود 5 درصد در سال 1398 رسیده است. برای اینکه این فریبکاری‌ها را درک کنید، کافی است بدانید از تابستان 1399 اندازه سپرده‌های مدت‌دار از مرز 2000 هزار میلیارد تومان عبور کرده است. یعنی اگر کسی در تولید سرمایه‌گذاری کند، کارگر به آن شکل استثمار می‌شود و برای صاحب سرمایه‌گذار هم هزار جور بحران پیش می‌آید؛ ولی به آنهایی که بدون زحمت پول‌شان را در بانک می‌گذارند ماهیانه حدود 30 هزار میلیارد تومان در این اقتصاد به شدت مالی شده سود سپرده پرداخت می‌شود. یعنی روزی هزار میلیارد تومان معادل پرداخت ماهیانه یک میلیون تومان به 30 میلیون نفر به یک عده پرداخت می‌شود. در شرایطی که فقط در سال‌های 97 و 98 اقتصاد ایران حدود 15 درصد کوچک‌تر شده است از نیروی کار خود دریغ می‌کنیم و می‌گوییم اگرچه با تورم 45 درصدی از جیب کارکنان زده‌ایم اما اگر بخواهیم 10 درصد افزایش حقوق داشته باشیم تورم ایجاد خواهد شد. جالب است که گزارش‌های رسمی می‌گوید حداقل دستمزد یک کارگر دوسوم خط فقر را پوشش می‌دهد اما از آن کارگر مالیات اخذ می‌شود و کسانی که در بانک سپرده‌گذاری می‌کنند معاف از مالیات هستند. 

مومنی با بیان اینکه «مالی‌سازی» موثر‌ترین نقش در تشدید نابرابری‌های منطقه‌ای در ایران ایفا می‌کند، گفت: مالی‌سازی مانند موتوری منابع را از مناطق مختلف به سمت کانون‌های اصلی بازتولید ثروت‌های رانتی پمپاژ می‌کند. طبق اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان برنامه و بودجه، ما در سرزمینی زندگی می‌کنیم که 60 درصد نیازمندان دهک اول جامعه تحت پوشش دریافت مستمری از نهادهای حمایتی نیستند و طنز تلخ این است که 22 درصد مستمری‌بگیران که در 6 دهک بالای درآمدی قرار دارند، از این مستمری‌ها استفاده می‌کنند. 

  سهم سود سپرده‌گذاران  در تولید ناخالص داخلی

مومنی افزود: در دوره‌ای که سهم حقوق و دستمزد نیروی کار تولیدی سقوطی 70 درصدی را تجربه کرده است، سهم سود پرداختی به سپرده‌های مدت‌دار از جی‌دی‌پی، به بیش از 16 رصد رسیده است یعنی این سود اندازه‌اش از کل بخش صنعت در ایران بیشتر است. این سود بی‌زحمت و معاف از مالیات از کل ارزش افزوده بخش کشاورزی هم بیشتر است و در اثر توجیه آن سیاست‌هایی که کارگران تولیدی را به فلاکت می‌اندازد و سپرده‌داران را برخوردار می‌کند، به شکل فریبکارانه‌ای نام آن را نقدینگی در اختیار مردم گذاشته‌اند، در حالی که طبق گزارش‌های رسمی 74 درصد این نقدینگی متعلق به یک درصد از سپرده‌گذاران است، یعنی مردمی در کار نیست! از طرف دیگر صاحبان سپرده‌های بزرگ، بزرگترین فعال در سوداگری‌های مربوط به مسکن، طلا و دلار هستند و در بورس نیز فعال هستند. 

بازدهی فعالیت‌های سوداگرانه در بازارهای مذکور از بهمن 1396 تا نیمه دوم بهمن 1398 در بخش مسکن، 165 درصد افزایش سود به همراه داشته، شاخص بورس 260 درصد، قیمت دلار 190 درصد و قیمت طلا 250 درصد رشد کرده است.

  سختگیری در گزینش معلم بیشتر  از انتخاب وزرا

او افزود: اگر کسانی همچنان در این سرزمین قادر هستند در سطح سیاست‌گذاری‌ها فکر کنند، به این نکته دقت کنند که سخت‌گیری‌ها برای گزینش معلم در آموزش و پرورش از سخت‌گیری‌ها برای گزینش وزرا سنگین‌تر است، اما وقتی می‌خواهند مقداری دستمزد معلمان را افزایش دهند می‌گویند منابع نداریم اما طبق گزارش‌های دیوان محاسبات در واگذاری‌ها تخفیف‌های چند هزار میلیارد تومانی به افراد نااهل می‌دهند.

  برخورد غیرمسوولانه دولت  در دوران کرونا

عضو هیات علمی دانشگاه علامه خاطرنشان کرد: تعریف مدرن فساد این است که فساد بازتاب پشت کردن سیاست‌گذاران به قاعده‌گذاری‌های مشوق تولید و ناکامی آنها در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران مولد است. همین نکته را اگر مسوولین ما بفهمند و بگویند مرکز پژوهش‌ها و سازمان برنامه فقط بگویند لایحه بودجه 1401 چه بار مالی را به تولید‌کنندگان تحمیل می‌کند، کافی است. وقتی شما ضربه‌های مهلک به تولید وارد می‌کنید و به نام حمایت از تولید، با رانت معدنی‌های ضدتوسعه‌ای را مورد تشویق قرار می‌دهید کشور صدمه می‌بیند. تحت عنوان دروغی به نام اینکه نیرومحرکه تورم، کسری مالی دولت است، طرز عمل بانک‌های خصوصی در بحران آفرینی‌هایی مانند شوک درمانی و افزایش نرخ ارز را لاپوشانی می‌کنند. تمام گزارش‌های داخلی و بین‌المللی که منتشر شده است می‌گویند در دوران کرونا دولت ایران غیرمسوولانه‌ترین برخورد‌ها را با شهروندان خود کرده است. 

در چنین شرایطی طیف بازارگرایان افراطی نقش شوک درمانی، نقش بانک‌های خصوصی، نقش 10 برابری نرخ بهره برای تولیدگنندگان نسبت به میانگین جهانی و... در ایجاد تورم را کتمان می‌کنند و مرتبا می‌گویند، کسری مالی دولت مساله اصلی است. اینکه اینها به حقوق و دستمزدها حمله می‌کنند و به مسوولیت‌شناسی دولت در قبال شهروندانش حمله می‌کنند، به این دلیل است می‌خواهند اقتصاد ایران را به جایی تبدیل کنند که در آن قانون جنگل حکمفرما باشد.

من امیدوارم در جریان بررسی لایحه بودجه لااقل نمایندگان شرافتمندی که جسته و گریخته اظهاراتی می‌کنند، فریب رانتی‌ها را نخورند و به حکومتگران گوشزد کنند که در شرایط خطیر منطقه‌ای کسی که از کشور پاسداری می‌کنند، محرومان و مستضعفین هستند و رانتی‌ها در موقع خطر به کمک شما نخواهند آمد.  تجربه حکومت پهلوی را نگاه کنید و ببینید کسانی که با اولین تلنگر اعتراضات مردمی سرمایه‌های خود را خارج کردند، چه کسانی بودند. 

  تبعیض مالیاتی در لایحه بودجه 1401

مومنی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: چرا در سند لایحه بودجه 1401 بیشترین گشاده دستی‌ها روی مالیات بر ثروت است و وحشتناک‌ترین فشارها روی مالیات بر مصرف گذاشته اند؟ دولت محترم که این‌بار مالیاتی را روی مصرف گذاشته است، می‌خواهد چه چیز دیگری بر سر فقرا بیاورد؟ آیا نظر دولت این است فرودستان کسری خدمت به کشور داشته‌اند؟ در جنگ کم کمک کرده‌اند که باید تحت چنین فشارهای غیرعادی باشند؟ 

  سقوط 22 درصدی مبادله در یک سال

روند سقوط بنیه تولیدی و توان مالی دولت و کیفیت زندگی مردم را ببینید. فقط در فاصله بهار 97 تا بهار 98 که بی‌سابقه‌ترین شوک‌های تضعیف ارزش پول ملی را داشتیم، رابطه مبادله در ایران 22 درصد سقوط کرده است، یعنی شوک نرخ ارز مهلک‌ترین ضربه را به اقتصاد ملی وارد کرده است. در 9 ماهه اول سال 1397 مسوولین کمیته امداد و بهزیستی گفته‌اند میزان مراجعه به ما 60 تا 70 درصد افزایش پیدا کرده است. 

مومنی درپایان گفت: از مسوولان و دلسوزان کشور در رسانه‌ها خواهش می‌کنم گزارش‌های سالانه موسسه اقتصاد و صلح که به عنوان شاخص جهانی صلح منتشر می‌شود را در معرض دید حکومتگران قرار بدهند. وقتی شما به سمت آزادسازی‌های افراطی، شوک‌درمانی، خصوصی‌سازی‌های فاسد، حذف سوبسیدهای حیاتی مورد نیاز مردم می‌روید و فقر را افزایش می‌دهید، آثار آن بر ناهنجاری اجتماع ظاهر می‌شود. گزارش شاخص جهانی صلح می‌گوید در سال 2018 که این افتضاحات پیش نیامده بود ایران در حوزه نزاع‌های خیابانی جزو بدترین کشور‌ها است. چه می‌شود که مردم آنقدر در آستانه تحریک قرار دارند که با کوچکترین چیزی با همدیگر درگیر می‌شوند. بالغ بر 6 میلیون نزاع خیابانی در آن سال گزارش شده است. این یعنی این بازی سرمایه‌سالارانه فسادزا فقط در اقتصاد ظاهر نمی‌شود و در تمام حیطه‌های زندگی ما ظاهر می‌شود.