فعالان ساختمانی در انتظار پایان رکود

مجید اعزازی|

تازه‌ترین گزارش «شامخ کل ساختمان» حاکی از این است که فعالیت‌های ساختمانی همچون اغلب ماه‌های سال جاری در رکود بوده است. در عین حال، اگر چه پیش بینی آذرماه مدیران و فعالان ساختمانی مبنی بر بهبود فعالیت‌ها در دی‌ماه محقق نشده و حتی شاخص کل ساختمان بیش از یک واحد تنزل نیز کرده است، اما مدیران ساختمانی بار دیگر پیش‌بینی کرده‌اند، در بهمن ماه وضعیت ساخت و ساز بهبود خواهد یافت. در این میان، افزایش شاخص‌های «سرعت انجام سفارشات»، «موجودی مواد اولیه خریداری شده»، «میزان سفارشات جدید مشتریان» نسبت به ماه قبل نیز قابل توجه و معنادار است. در این حال، بنا به تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران، تورم نهاده‌های ساختمانی در فصل پاییز سال جاری 2.8 درصد بوده، اما تورم کل گروه‌های اجرایی در این گزارش به‌طور نقطه‌ای، فصلی و سالانه کاهشی گزارش شده است. کاهش قیمت نهاده‌های تولید در تازه‌ترین گزارش «شامخ کل ساختمان» در دی‌ماه سال جاری نیز منعکس شده است که به معنای عبور از شرایط بغرنج قیمت مصالح ساختمانی در تابستان سال جاری است. با توجه به این تحولات، «کاهش انتظارات تورمی» که به معنا و زمینه‌ای برای افت فعالیت‌های غیرمولد و افزایش فعالیت‌های تولیدی تلقی می‌شود، در بازار ساخت و ساز نیز منعکس شده است. در پی تحولات در عرصه سیاست خارجی و افزایش احتمالی دستیابی به توافق هسته‌ای با کشورهای غربی، انتظارات تورمی کاهشی شده است و در پی آن، بازار معاملاتی مسکن طی چند ماه گذشته نیز دستخوش تغییرات اندکی در بهبود تعداد معاملات ملکی و افت «قیمت واقعی» (قیمت اسمی تعدیل شده با تورم) شده است.

    فعالیت‌های ساختمانی اندکی کمتر شد

به گزارش «تعادل»، نتایج نظرسنجی از مدیران و فعالان ساختمانی 105 شرکت بزرگ در گروه‌های ساخت بنا، مهندسی عمران و فعالیت‌های ساخت و ساز تخصصی ساختمان نشان می‌دهد: عدد شاخص کل در دی ماه 42.38 به ثبت رسید که نسبت به ماه قبل (43.98) کاهش نسبی داشت. از این رو، همچنان وضعیت صنعت ساختمان در دی‌ماه 1400 مانند ماه قبل از آن در حالت رکود قرار دارد و تغییری در سرعت رشد فعالیت‌ها نسبت به آذر مشاهده نشده است. ضمن اینکه عدد شاخص کل کمتر از 50 است که نشانه رکود به شمار می‌رود. به گزارش اتاق تعاون ایران، مولفه‌های «سرعت انجام سفارشات»، «موجودی مواد اولیه خریداری شده»، «میزان سفارشات جدید مشتریان» نیز نسبت به ماه قبل با افزایشی نسبی مواجه بودند. شاخص «میزان قیمت مواد اولیه» با ثبت عدد 69.52 نسبت به ماه قبل (75.46) کاهش قابل توجهی داشت. مولفه‌های «مصرف حامل‌های انرژی»، «قیمت خرید مواد اولیه»، «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی»، «میزان فروش کالاها و خدمات» و «قیمت محصولات تولید شده» کاهش داشتند. شاخص «قیمت محصولات تولید شده (خدمات ارایه شده) » با عدد 61.42 نسبت به ماه قبل (65.74) کاهش قابل توجهی داشت.

   تکرار انتظار بهبود فعالیت‌ها

این گزارش همچنین حاکی از آن است، عدد شاخص «انتظار بهبود فعالیت‌های کسب و کار» در بین فعالان بخش ساختمان در بهمن ماه نسبت به دی‌ماه یک واحد افزایش داشت. شاخص «انتظارات تولید در ماه آینده» با رقم 52.85 با افزایش نسبی، وضعیت فعالیت‌های ساختمانی در بهمن ماه را نسبت به دی‌ماه، ثابت و نسبتا رو به بهبودی پیش بینی می‌کند. با توجه به کاهش قابل توجه «قیمت خرید مواد اولیه» نسبت به ماه قبل و مقایسه با سه ماه گذشته این شاخص، همچنین ثبات نسبی قیمت مصالح پایه بازار در چند ماه گذشته – در برخی مصالح کاهش قیمت قابل توجه است- به نظر می‌رسد، شرایط مساعدی برای شروع ساخت و ساز در کشور ایجاد شده است، چنان که مشاهده شد، مولفه‌های اصلی «میزان سفارشات»، «سرعت انجام» آنها و «موجودی مواد خریداری شده» افزایش نسبی داشتند. همچنین تغییر جزیی مثبت شاخص «انتظارات در ارتباط با فعالیت‌های شرکت در ماه آینده» نشان می‌دهد، شرکت‌های ساختمانی همچنان به  بهبود وضعیت فعالیت در کشور امیدوار هستند. به گزارش «تعادل»، در طرح شامخ، از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود به 12 پرسش مطرح شده در قالب سه معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) پاسخ دهند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد 1، گزینه بدون تغییر: عدد 0.5 و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل ضرب درصد پاسخگویان به هر یک از گزینه‌های در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ درآن پرسش است. در نهایت، معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر و 100 است که به ترتیب به معنای آن است که 100 درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند. عدد 50 نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای 50 نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر 50 به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است.

    2 عامل بهبود انتظارات مدیران

بررسی‌های «تعادل» از روند بازار مسکن در دوران جهش قیمت مسکن و تعمیق شرایط «رکود تورمی» حاکی از این است که به میزان قابل توجهی از جذابیت ساخت و ساز برای سرمایه‌گذاران کاسته شده است. از این رو، به نظر می‌رسد، دستکم این افت قدرت جذب تا پایان برطرف شدن شرایط مه آلود در فضای اقتصاد و سیاست خارجی ایران تداوم داشته باشد. در واقع، در شرایطی که انتظارات تورمی تحت تاثیر افزایش احتمال برگزاری مذاکرات هسته‌ای و رفع یا لغو تحریم‌ها کاهش یافته است، بازیگران بازار ساخت و ساز نیز منتظرند تا با برگشت ثبات، دوباره فعالیت‌های خود را رونق دهند. افزون بر، کاهش انتظارات تورمی، طرح انبوه‌سازی دولتی نیز فعالان صنعت ساختمان را به مشارکت در این پروژه بزرگ و خروج بازار ساخت و ساز از فاز رکود امیدوار کرده است.

   ثبات نسبی بازار معاملاتی مسکن در دی‌ماه

تازه‌ترین آمار رسمی تحولات بازار مسکن تهران حاکی از رشد 1.1 درصد قیمت اسمی و 0.5 درصدی حجم معاملات در دی‌ماه 1400 نسبت به آذر سال جاری است. به این ترتیب، متوسط قیمت هر متر مربع مسکن در ماه گذشته به 32 میلیون و 940 هزار تومان و حجم معاملات به 9 هزار و 816 فقره رسید. در این حال، بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد که طی 10 ماهه نخست سال جاری، رشد قیمت واقعی مسکن (تعدیل شده با تورم) منفی 17.9 درصد بوده است که در کاهش انتظارات تورمی طی بهار و پاییز سال جاری ریشه دارد. اگرچه مذاکرات هسته‌ای تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده، اما منجر به تعدیل انتظارات تورمی شده و در افت «نرخ دلار» بازتاب یافته است. نرخ دلار طی سال جاری فراز و فرودهای متعددی را پشت سر گذاشته اما در دی‌ماه رکورد کم سابقه، رشد منفی 7.6 درصدی را ثبت و از کانال 30 هزار تومان به کانال 27 هزار تومان عقب‌نشینی کرده است. بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد، در حالی که رشد قیمت اسمی مسکن طی سه ماهه گذشته به 4.24 درصد رسیده، رشد معاملات ملکی به بیش از 79 درصد رسیده است. مساله‌ای که به روشنی صف آرایی جدید سمت عرضه و تقاضا در بازار مسکن تهران را به نمایش می‌گذارد. سیگنال ثبات نسبی قیمت اسمی (افت قیمت واقعی) به خریدارانی که از مهرماه توان مالی آنها با افزایش سقف وام مسکن از طریق تسه کمی بهبود یافته است، منجر به رشد تقاضا در بازار مسکن شده و از سوی دیگر، عرضه‌کنندگان را مجاب کرده است تا از قیمت‌های پیشنهادی خود کمی عقب‌نشینی کنند و اصطلاحا قیمت را به معامله برسانند.

تورم 2.8 درصدی نهاده‌های ساختمانی در پاییز

شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران در فصل پاییز1400به عدد1186.3رسید که این رقم نسبت به شاخص فصل قبل (1076.5،) 2.8درصد افزایش داشته است.در این حال، تورم نقطه به نقطه پاییز1400معادل39.6درصد بوده است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (65.2) 25.6واحد درصدکاهش داشته است. منظور از تورم نقطه‌ای، درصد تغییر شاخص قیمت نسبت به شاخصقیمت فصل مشابه سال قبل است. در بین تمامی گروه‌های اجرایی، گروه«شیشه»با98.8درصد بیشترین تورم نقطه به نقطه را به خود اختصاص داده است. در همین دوره کمترین تورم نقطه به نقطه نیز مربوط به گروه اجرایی«تاسیسات برقی» با 24.2 درصد افزایش بوده است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، تورم سالانه نهاده‌های ساختمانی در پاییزسال1400، معادل69.9 درصد بوده که نسبت به همین اطلاع در فصل قبل (88.4) 18.5 واحد درصد کاهش داشته است. منظور از تورم سالانه، درصد تغییر متوسط قیمت شاخص چهار فصل منتهی به فصل موردنظر نسبت به همین اطلاع در سال قبل است. در بین گروه‌های اجرایی نیز بیشترین نرخ تورم سالانه در همین دوره مربوط به گروه اجرایی «سیمان، بتن، شن و ماسه» با 108.9درصد افزایش و کمترین نرخ تورم با 38.2 درصد افزایش متعلق به گروه «خدمات» بوده است. بر اساس این گزارش، تورم فصلی نهاده‌های ساختمانی در پاییزسال1400، معادل2.8 درصد بوده است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (7.2) 4.4واحد درصد کاهش داشته است. منظور از تورم فصلی، درصد تغییر عدد شاخص قیمت در فصل جاری نسبت به عدد شاخص در فصل قبل است. در همین فصل در بین گروه‌های اجرایی، بیشترین درصد تغییر فصلی مربوط به گروه اجرایی «شیشه» با 16.7درصد افزایش و کمترین درصد تغییر نیز مربوط به گروه‌های اجرایی «سیمان، بتن، شن و ماسه» با 6.6-درصد کاهش بوده است.