خشونت رفتاری اکتسابی است

مجید ابهری

خشونت خانگی از عوامل متعددی برخوردار است؛ تنبیه والدین و مربیان در دوران کودکی یکی از علل اصلی بروز خشونت و پرخاشگری در دوران بزرگسالی است. خشونت از جمله رفتارهای اکتسابی است بنابراین خشونت از طرف والدین، خانواده، معلم و مدیر باعث می‌شود که رفتار خشونت‌آمیز در ذهن کودک حک شده و این مولفه را ابزاری برای رشد و تربیت تلقی کند. این افراد در دوران بزرگسالی در برخورد با همسر و فرزندان و شاگردان نیز این رفتار را بروز خواهد داد.خشونت از جمله رفتارهای اکتسابی است بنابراین خشونت از طرف خانواده، پدر و مادر، معلم و مدیر باعث می‌شود که رفتار خشونت‌آمیز در ذهن کودک حک شود و این مولفه را ابزاری جهت رشد و تربیت تلقی کند. براساس تحقیقات علمی، قربانیان خشونت یکی از مهم‌ترین عاملان خشونت خانگی به شمار می‌روند. برای نمونه، خفاش شب (قاتل زنجیره‌ای ایرانی) که اقدام به تجاوز و قتل دختران جوان در پایتخت می‌کرد، خود از قربانیان خشونت و تجاوز در دوران کودکی بود. دخالت در زندگی زوجین توسط خانواده زن و مرد که به دلیل دلسوزی و با هدف راهنمایی انجام می‌گیرد نیز گاه موجب تحریک زوجین و اختلافات زناشویی می‌شود.

تبعیض جنسیتی یکی دیگر از مولفه‌های اساسی در تشدید و بروز خشونت خانگی است. در برخی کشورها، شهرها و خرده فرهنگ‌ها، خشونت ابزاری برای مهار رفتار جنس مونث درنظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال، کتک زدن و قتل زنان که گاه به دلیل خیانت و با هدف بازگشت آبرو توسط مردان انجام می‌شود، یک نمونه از این تبعیض جنسیتی است که برای مردان در صورت انجام خیانت اتفاق نمی‌افتد. همچنین مصرف مواد مخدر، الکل و برخی داروها هم می‌تواند از علل بروز خشونت خانگی باشد. بی‌توجهی به نظرات و خواسته‌های همسر نیز می‌تواند زمینه‌ساز کاهش عشق و علاقه در خانواده و طبیعتا بروز اختلاف و ناسازگاری و خشونت خانگی شود. زن و شوهر باید نظرات و خواسته‌ها و انتظارات از یکدیگر را بیان کرده و با هم گفت‌وگو کنند. ارتباط کلامی در این رابطه می‌تواند اختلاف و تنش را کاهش دهد و از بروز خشونت جلوگیری کند. رسانه‌های جمعی در یک جامعه نقشی اساسی در کاهش یا تشدید خشونت‌ها ایفا می‌کنند. انتشار تصاویر خشونت‌آمیز توسط رسانه‌ها، ترویج و آموزش این خشونت را به دنبال داشته و سلامت روان خانواده‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حقیقت، انتشار تصاویر خشونت‌آمیز، خونسردی در برابر این تصاویر و وقایع ناگوار را افزایش داده و تکرار این خشونت باعث سردی و عادی شدن خانواده در برابر این نوع اتفاقات خواهد شد. برخی از مشکلات اقتصادی، معیشتی و عوامل فرهنگی و اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد و بیماری نیز می‌تواند باعث بروز خشونت در خانواده شود. خواسته‌ها و انتظارات زن و شوهر در قالب گفت‌وگو انتقال داده شده و آموزش در این رابطه می‌تواند تاثیرگذار باشد. رسانه‌ها نیز در این زمینه نقش آموزشی داشته و می‌توانند تربیت همگانی داشته باشند.  

در این رابطه، برنامه‌سازی کرده و با ساخت و تولید محتوا ارزش حقیقی، هویت و جایگاه واقعی زن و تقویت رفتارهای اجتماعی اعم از همکاری و مشارکت، همدردی و همدلی و عواقب احتمالی رفتارهای پرخاشگرانه را نمایش دهند. برگزاری کلاس‌های آموزشی مهارت‌های زندگی قبل از ازدواج، سالم زیستن و همسرداری و ساخت کلیپ، پوستر و بنر در این زمینه می‌تواند آگاهی‌سازی کرده و در کاهش خشونت موثرباشد. ارایه راهکار برای تضمین برابری زن و مرد، استقلال حقوقی و مالی زنان، حمایت از طریق سازمان‌های مردم نهاد، دولت، عالمان مذهبی، دانشمندان و کارشناسان حقوقی و تدوین قوانین و مقررات سختگیرانه در این زمینه بی‌شک خشونت خانگی را کاهش می‌دهد.حمایت‌های اجتماعی جامعه از طریق قانون می‌تواند خشونت خانگی را ریشه‌کن کند.. خشونت علیه زنان محصول وابستگی زنان است بنابراین حفظ و تقویت استقلال مالی و حقوقی زنان نقشی حیاتی در پیشگیری از این آسیب ایفا می‌کند.