تنوع در تامین اعتبار

مرتضی دلخوش

یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که در سال‌های گذشته در اقتصاد ایران مطرح بوده و متاسفانه هنوز راه‌حل دقیقی برای آن پیدا نشده، بحث تامین اعتبار دولت است. دولت ایران برخلاف بسیاری از دولت‌ها در کشورهای توسعه یافته، همچنان نقشی کلیدی در اقتصاد دارد و از این رو اعتباراتی که در اختیار دولت قرار می‌گیرد نیز تا حد زیادی تعیین‌کننده مسیر حرکتی اقتصاد ایران است.

در فصل برنامه‌ریزی برای بودجه، دولت باید طرحی کلان را در نظر بگیرد که از یکسو اعتبارات مورد نیاز برای طرح‌های کلان را تامین کند و از سوی دیگر برای هزینه‌های جاری کشور نیز راهکارهایی پیدا کند. در ایران با توجه به اینکه برای دورانی طولانی وابستگی به پول نفت وجود داشته و دولت‌های مختلف از درآمدهای سهل‌الوصول آن بهره برده‌اند، متاسفانه بستر لازم برای استفاده از درآمدهای پایدار هرگز به وجود نیامده است. ما با این چالش و سوال جدی مواجه هستیم که تا چه زمانی بناست به پول نفت وابسته باشیم؟ تجربه سال‌های اخیر به دنبال قطع دسترسی به درآمدهای نفتی باعث شد دولت قدری عمیق‌تر به مسائل نگاه کند و تلاش کند تا با استفاده از ظرفیت‌هایی مانند درآمدهای مالیاتی بخشی از درآمد مورد نیاز خود را تامین کند اما در عمل ما شاهد آن بودیم که با توجه به فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم در این حوزه نیز مشکلات به جای خود باقی ماندند. از سوی دیگر وابستگی به پول نفت باعث شده که تامین مالی در اقتصاد ایران نیز تحت تاثیر این موضوع قرار بگیرد. به این ترتیب که منابع حاصل از نفت در اختیار بانک‌ها قرار گرفته و چه دولت و چه شرکت‌های غیر دولتی برای تامین اعتبار خود از بانک‌ها وام گرفته‌اند که این موضوع در کنار افزایش فشار بر نظام بانکی کشور، تنوع در نظام پرداختی کشور را نیز بسیار پایین آورده است. یکی از نتایج این اتفاق ضعیف باقی ماندن بازار سرمایه است.

هرچند در دو سال قبل، با توجه به بالا رفتن شاخص بورس، توجه به این بازار افزایش یافت و تعداد زیادی از مردم به این حوزه توجه کردند اما با توجه به نبود زیرساخت‌های لازم برای انتقال سرمایه از بورس به اقتصاد و البته عمق پایین این بازار، کار در عمل نیز دشوار شد. یکی از راه‌هایی که می‌تواند به کاهش فشار بر دولت در تامین منابع اعتباری کمک کند متنوع‌سازی تامین مالی در اقتصاد ایران است و در این حوزه توجه به ظرفیت‌هایی چون بورس و کاهش فشار بر نظام بانکی یکی از اولویت‌های مهم خواهد بود.