تاثیر صیانت بر تجارت‌های نوپا
تاثیرات طرح صیانت بر اقتصاد و تجارت الکترونیکی کشور یکی از مسائلی است که فعالان اکوسیستم نوآوری کشور بیش از هر چیز دیگری دلواپس آن هستند. این موضوع تا جایی اهمیت دارد که برخی بر این باورند که اجرای طرح صیانت در نهایت دسترسی به اطلاعات بین‌المللی را متوقف کرده و همین رویکرد در نهایت همه آنچه تا امروز در حوزه تجارت الکترونیکی از آموزش تا زیرساخت‌های ارتباطی نیاز است از دست خواهد رفت.
رویکردی که تا امروز درباره طرح صیانت اظهارنظر جدی نشده بود پشت صحنه اقتصادی این طرح و مدافعان و تامین‌کنندگان مالی آن است. هرچند همواره رویکرد سیاسی و تکنولوژی این طرح مورد توجه بود، اما حمایت‌های مالی حالا دیگر به یکی از پرسش‌های اساسی تبدیل شده که در کلاب هاوس نصر پیرامون بررسی اثرات طرح صیانت بر اقتصاد کشور مورد بررسی قرار گرفت. کارشناسان و نخبگان فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاب‌هاوسی که نصر تهران برگزار کرد، به بررسی آسیب‌هایی که طرح صیانت به جریان اقتصادی کشور خواهد زد پرداختند. بر اساس این اظهارنظرها طرح صیانت نه تنها صیانتی از آنچه تا امروز شکل گرفته نخواهد کرد، بلکه ساختار قبلی را نیز بسیار متزلزل می‌کند.
رویکرد مجلس برخلاف روند کلی جامعه است
حسین اسلامی، رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران با بیان اینکه سازمان نظام صنفی رایانه‌ای مقوله طرح صیانت را کاملا صنفی و کسب‌وکاری مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد، گفت: «نصر جزو اولین مجموعه‌هایی بود که نسبت به طرح صیانت واکنش نشان داد.» او با ابراز تاسف نسبت به تفاوت رویکرد مجلس با سطح عمومی جامعه گفت: «به نظر می‌رسد رویکرد مجلس برخلاف روند کلی جامعه است. از طرفی حتی اظهارنظر مرکز پژوهش‌های مجلس هم مورد توجه نمایندگان مجلس قرار نمی‌گیرد.» اسلامی با اشاره به برخی دغدغه‌هایی که موجب تدوین و نگارش طرح صیانت شده، گفت: «ما قبول داریم که نیازمند قانون‌گذاری در فضای مجازی هستیم. اما این نحوه پاسخگویی در کمیسیونی شبیه به کمیسیون فرهنگی را اساسا قبول نداریم.» به گفته او سازمان نظام صنفی رایانه‌ای صرفا یک منتقد نبوده و حتی متون پیشنهادی خود را هم درمورد طرح صیانت به وزارت ارتباطات ارایه داده و برای رفع برخی دغدغه‌ها تلاش کرده است. رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در ادامه توضیحات خود در پاسخ به پرسش اصلی مبنی بر اینکه طرح صیانت چه تاثیری بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت، گفت: «مهم‌ترین موضوع که اقتصاد ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد تصویر بدنه جامعه و به‌خصوص جوانان است. مخصوصا کسب‌وکارهای نوپا بیشترین تاثیرپذیری را خواهند داشت.» اسلامی با تاکید بر اینکه کسب‌وکارهای نوپا می‌توانند اقتصاد کشور را بعد از این توسعه دهند، گفت: «ما امیدی به نفت، کشاورزی و بسیاری از صنایع هزینه‌بر نداریم. امید ما به اقتصاد نوآورانه و جوانان است. طرح صیانت اما مستقیم امید آینده جوانان را دچار آسیب کرده و آنها را هدف قرار داده است.این زیرساخت به‌شدت به اقتصاد آسیب خواهدزد.»
رییس مجلس موضع خود را روشن کند
او در پاسخ به این پرسش که با وجود رویکرد مجلس طرح صیانت به چه نتیجه‌ای خواهد رسید، گفت: «به نظر نمی‌‌رسد مجلس بتواند از موضوعات این‌چنینی را درک کاملی داشته باشد. هرچند برخی نمایندگان محکم ایستاده‌اند و نکات خود را درباره این موضوع ارایه می‌دهند، اما بدنه نمایندگان مجلس با راه‌حل‌های طرح صیانت ناآشنا هستند.» رییس نصر تهران با اشاره به اینکه این نمایندگان به اظهارنظر نمایندگانی در کمیته اعتماد کرده‌اند، گفت: «به نظر می‌رسد بهترین راهکار در حال حاضر این باشد که از ناامیدی دوری کنیم و از رییس مجلس فراخوان کنیم برای تصمیم‌گیری.» اسلامی تاکید کرد در حال حاضر قالیباف باید مشخص کند که آیا قصد دارد با همین شیوه طرح را در صحن مطرح کند یا راهکاری دیگری دارد. به گفته او تا امروز هرچه باید درباره طرح صیانت گفته می‌شد، در بیانیه تشکل‌ها‌ی مختلف و رسانه‌ها اعلام شد. مهم‌ترین موضوع در این شرایط آسیب به امید آینده و نسلی است که بناست اقتصاد کشور را پیش ببرند. او با اشاره به نامه‌ای که معاونت قوانین و حقوقی مجلس درباره ابطال تصویب کلیات طرح صیانت منتشر کرد، گفت: «در حال حاضر بعد از تلاش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس و اظهارنظر معاونت قوانین مجلس نوبت محمدباقر قالیباف، رییس مجلس است که آیا به عنوان یکی از متخصصان سه قوه قصد دارد به سمتی پیش رود که نظر نهایی مردم و کارشناسان متخصص را بشنود یا خیر قرار است خود را از این حوزه خارج کند.» به گفته او نگرانی بیشتر از طرح صیانت است و مساله دیگر صرفا محتوای طرح صیانت نیست. بلکه این نوع نگرش و نگاه به نظرات عامه مردم و بی‌تفاوتی جدی به نظرات کارشناسان باید حتما تخطئه شود. او بر این باور است که اگر یک بار در مقابل این روند ایستادگی نشود امکان تکرارپذیری آن وجود دارد.
تکنولوژی تنها راه موفقیت اقتصادی است
مهدی پازوکی، اقتصاددان و استاد دانشگاه به بررسی اهمیت تکنولوژی در توسعه اقتصادی پرداخت و با تاکید بر اینکه تکنولوژی مجموعه‌ای از اطلاعات است، آن را تنها و مهم‌ترین راه موفقیت اقتصادی توصیف کرد و گفت: «بحث انتقال تکنولوژی از جامعه توسعه یافته به صنایعی مثل انرژی و نفت روشی است که عراق با تکیه بر آن توانست جایگاه قابل توجهی در اوپک به دست آورد.» پازوکی با بیان این مثال بر اهمیت و اثرگذاری تکنولوژی اطلاعات تاکید کرد و گفت: «تکنولوژی اطلاعات نقش بسزایی در توسعه اقتصادی دارد.» او در پاسخ به ایده‌ای که معتقد به توسعه پلتفرم‌های داخلی است، گفت: «زمانی که شاهراه اطلاعاتی وجود دارد چرا نباید از این شاهراه استفاده کرد و به دنبال روش‌ها و مسیرهای جایگزین بود؟» پازوکی با تاکید بر اینکه تسری محرمانگی و انحصار اطلاعات در همه سطوح اطلاعات منجر به رانت، تبعیض، نابرابری و مسائلی از این دست خواهد شد، فقط دو موضوع را در چارچوب محرمانگی دانست و گفت: «مسائل حوزه خصوصی افراد شامل محرمانگی است، که اتفاقا قانون اساسی هم بر آن تاکید دارد. دومین حوزه‌ای که در جریان مسائل محرمانه قرار می‌گیرد، مسائل مربوط به امنیت ملی است. البته که امنیت ملی هم تعریف مشخصی دارد و نمی‌توان هر موضوعی را وارد چارچوب امنیت ملی کرد.» این کارشناس اقتصاد اجتماعی و استاد دانشگاه با تبیین این موضوع که برای صیانت از اطلاعات چه باید کرد، گفت: «برای صیانت از اطلاعات نیازمند آنیم که قوه قضاییه آسان، سریع و در دسترسی برای حمایت از آزادی اطلاعات داشته باشیم و نه برای محدودیت.» به باور او فناوری در سطح منطقه به معنی استفاده از اطلاعات و فناوری اطلاعات است. از همین رو روش‌های پیشین دیگر ثمری ندارد و در راستای توسعه کشورها دیگر نمی‌توان از روش‌های پوسیده پیشین بهره برد. او با اشاره به اینکه بر اساس سند چشم‌انداز امروز فاصله ایران با کشورهای منطقه در حوزه فناوری اطلاعات بیشتر شده، گفت: «ما امروز برای از بین بردن این فاصله نیازمند حکمرانی خوب و عقلانیت هستیم. عقلانیت اما زمانی متبلور می‌شود که ارتباط بین‌المللی گسترده داشته باشیم.» پازوکی با اشاره به اظهارنظر آدام اسمیت درمورد آزادی اطلاعات، گفت: «به اعتقاد اسمیت دولت (حاکمیت) موظف به برقراری امنیت، قوه قضاییه آسان و قانون خوب برای پیشبرد فعالیت‌های آزادانه اقتصادی است.»
نگرانی از حضور توانمدان بخش خصوصی در شکل‌گیری طرح صیانت
سعید خوشبخت، آسیب‌های طرح صیانت را از حوزه رمزارزها مورد تحلیل و بررسی قرار داد و گفت: «همه‌چیزی که از صیانت می‌بینیم طرح موسوم به طرح صیانت است. رانتی‌ترین موضوعاتی که در یک طرح می‌توان به آن فکر کرد در این طرح بیان شده و گویی روس‌ها برای ایران طرح نوشته‌اند.» خوشبخت با اشاره به قسمتی از طرح صیانت گفت: «قسمت نگران‌کننده و وحشتناک آن است که طرح صیانت در پشت پرده توسط افرادی نوشته شده که در حوزه رمزارز و بلاکچین اتفاقا شهرتی هم دارند. این افراد محتوای فکری را آماده کردند و این موضوع واقعا نگران‌کننده دانست.» او با اشاره به اینکه انتظار نمی‌رود فعالان بخش خصوصی پشت پرده چنین طرح‌های باشند، گفت: «نکته مهم و وحشتناک این است که گروه‌هایی از ما در این طرح‌ها همکاری می‌کنیم. ماجرا به مشاوره فکری ختم نمی‌شود. این طرح‌ها توسط افرادی از این سو ساخته می‌شود.» به گفته خوشبخت پیشانی طرح‌هایی مثل صیانت و حضانت به افراد، دانا و توانمندی نیاز دارد که متاسفانه به مردم متعهد نباشند. خوشبخت با اشاره به اینکه برای درک بهتر این موضوع باید از سیاست خارج شد و این روند را از نگاه اقتصادی مورد تحلیل و بررسی قرار داد، گفت: «اقتصاد رانتی بخشی است که در این مدت نسبت به آن بی‌توجه بوده‌ایم.» این کارشناس فناوری‌های مالی گفت: «یک هوش اقتصادی سیاه این روند را پیش می‌برد. در چنین شرایطی باید رد پول را مورد بررسی قرار داد. متاسفانه به وضوح شاهد آن هستیم که طرح صیانت هم بر اساس یک هوش اقتصادی سیاه نوشته شده است.» سوال اساسی به اعتقاد او درباره طرح صیانت این است که چه کسانی این طرح را به لحاظ اقتصادی پشتیبانی می‌کنند؟ خوشبخت در ادامه توضیحات خود گفت: «افرادی که این روند را پیش می‌برند از طرح صیانت منافع اقتصادی کلان می‌خواهند. در یک یا دو سال گذشته هم بازیگران یک صنعت علیه آن کودتایی می‌کنند تا آن را به انحصار خود درآورند.»
جمهوری اسلامی نیازی به قانون برای فیلترینگ ندارد
احمد کارآمد، از موافقان طرح صیانت بر این باور است که مخالفت با طرح صیانت هیچ مبنای مستندی ندارد و باید وضعیت این روزهای روسیه و کشور را مورد توجه قرار داد. او به پاک شدن واتس‌اپ برخی از افراد دولت در چند روز گذشته که اتفاقا اطلاعات نظام را توسط اکانت خود جابه‌جا می‌کردند نیز اشاره کرد. کارآمد با تاکید بر اینکه باید بر اساس منافع کل جامعه صحبت کرد، گفت: «هیچ بخشی از طرح صیانت به فیلترینگ یا بسته شدن اینستاگرام اشاره نکرده است. این در حالی است که مخالفان طرح صیانت این موضوع را به جامعه القا کرده‌اند.» به گفته او، جمهوری اسلامی اگر بخواهد مردم در پلتفرمی نباشند نیازی به فیلتر آن ندارد و همانطور که سیگنال را از دسترس خارج کرد این کار را خواهد کرد. بنابراین قصد جمهوری اسلامی بستن و فیلتر کردن نیست. نیت از طرح صیانت قانون‌گذاری است. این اظهارنظر او البته در شرایطی مطرح شد که حاضران در این نشست با اعلام مخالفت با این ایده اعلام کردند که کشور بر اساس قانون اداره می‌شود و حاکمیت مبتنی بر قانون است و نه سلایق گروهی.
آسیب اصلی طرح صیانت به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است
عادل طالبی، فعال اکوسیستم فناوری‌های نوین در رد اظهارنظر کارآمد مبنی بر اینکه جایی از طرح صیانت به فیلترینگ اشاره نشده، گفت: «جزییات این طرح مشخص است و بر اساس مستنداتی که پیش از این سازمان نظام صنفی رایانه‌ای اعلام کرد به بررسی جزییات نمی‌پردازیم.» طالبی در ادامه توضیحات خود با تاکید بر اینکه این طرح بسیار مبهم نوشته شده و امکان تفسیر و توصیف‌های متفاوتی درباره آن وجود دارد، گفت: «این قانون اجازه می‌دهد که هر تصمیمی که مدافعان آن می‌خواهند برای این بستر اطلاعاتی که حالا دیگر بستر اقتصادی است، بگیرند.» این عضو سازمان نصر در پاسخ به این پرسش اصلی که طرح صیانت چگونه به اقتصاد کشور ضربه خواهد زد، گفت: «حقیقت این است که کسب‌وکارهای بزرگ اصلا از این طرح متضرر نخواهند شد. نمونه این ماجرا را در 11 روز قطعی اینترنت در آبان 98 شاهد بودیم. در نتیجه برندهای معروف مشکلی نخواهند داشت و حتی افزایش ترافیک هم خواهند داشت.» به گفته طالبی این کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هستند که در پی طرح صیانت دچار آسیب و مشکل می‌شوند. او در ادامه توضیحات خود با اشاره به اینکه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ارتباطشان از طریق اینترنت با مخاطبانشان شکل می‌گیرد، گفت: «موافقان طرح بر این باورند که مردم پلتفرم جایگزین را پیدا خواهند کرد و مثال کوچ مردم از تلگرام به اینستاگرام را مطرح می‌کنند.» این در حالی است که به گفته طالبی زمان بسیاری برای جابه‌جایی این دارایی‌ها لازم است و از سوی دیگر سرنوشت هزینه‌ای که مردم برای تولید محتوا و دارایی‌های دیجیتال موجود در اینستاگرام صرف کرده‌اند نیز نامعلوم است. گویی زمین و خانه یک فرد را از او بگیرید. او همچنین دسترسی آزاد به محتوا و اطلاعات را راهی مناسب برای توسعه آموزشی عنوان کرد که در صورت قطع این مسیر قطعا در حوزه آموزش هم دچار مشکلاتی خواهیم شد. طالبی با تاکید بر اینکه امکان به دست آوردن ایده‌های پیشین در پلتفرم‌های داخلی وجود ندارد، گفت: «ما حتی در حال حاضر هم امکان توسعه و ساخت پلتفرم‌های بومی جدید را نداریم، چون پیش از این افرادی که امکانی ساخت فضای جدید را داشتند از کشور مهاجرت کردند.»
