معایب و مزایای دامنه نوسان

سعید امیر شاهکرمی

در چند روز اخیر موضوع افزایش دامنه نوسان مجددا توجه اهالی بازار سرمایه را به خود جلب کرده است؛ محدودیتی که خیلی‌ها آن را عاملی برای جلوگیری از نوسان‌های هیجانی می‌دانند و معتقدند اگر این محدودیت وجود نداشته باشد ممکن است در مدت کوتاهی سهامداران، بخش بزرگی از سرمایه‌شان را از دست بدهند. اما در طرف مقابل گروهی دیگر این محدودیت را مقصر اصلی ریزش بورس در دو سال اخیر می‌دانند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که به ‌طور کلی دامنه نوسان، ابزاری برای کنترل نوسان‌های شدید بازار سهام است. مفهومی که برای حمایت از سهامداران خرد و مبتدی طراحی شده است و هماکنون بخش قابل توجهی از تعلل‌ موجود برای کنار گذاشتن آن هم معطوف به تبعاتی احتمالی است که می‌تواند برای این گروه از سهامداران به وجود آید. در ادامه به بررسی معایب و مزایای حذف دامنه نوسان خواهیم پرداخت.

مزایای حذف دامنه نوسان: 

1- یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین حسنهای حذف دامنه نوسان، جمع شدن بساط صف‌نشینی است. زمانی که محدودیتی برای دامنه نوسان وجود نداشته باشد، قیمت سهام تا زمانی که تقاضا و عرضه وجود داشته باشد بالا و پایین می‌‌رود و دیگر شاهد تشکیل صف روی مرز دامنه نخواهیم بود. موافقان حذف دامنه نوسان اعتقاد دارند در صورتی که این محدودیت وجود نداشته باشد، بازار سهام در زمان رشد و سقوط هیجانی، خیلی زودتر به تعادل می‌‌رسد و معاملات به حالت عادی بر می‌گردد.

2- گروهی از منتقدین دامنه نوسان بر این اعتقادند که وجود این محدودیت منجر به ناکارایی بورس می‌شود. زیرا وقتی ارزش ذاتی سهم به دلیل انتشار اخبار و تغیـیر عوامل اقتـصادی کاهش یا افزایش می‌‌یابد، لازم است قیمت سهم نیز متناسب با آن تغییر یابد و هرچه این دو، یعنی ارزش ذاتی و قیمت سهم به یکدیگر نزدیک‌تر باشند، بازار کاراتر خواهد بود و شرکت‌‌ها و سرمایه‌گذاران تصمیمات منطقی‌تری را اتخاذ می‌کنند. همچنین، هرچه میزان کارایی بازارها کاهش یابد و چنین ریسک‌هایی افزایـش یابد، سرمایه‌گذاران علاقه کمتری برای تحلیل و سرمایه‌گذاری در آن بازار خواهند داشت.  

3- از جمله دیگر مزایایی که موافقان حذف دامنه نوسان عنوان می‌کنند، این است که با حذف دامنه نوسان حجم معاملات و نقدشوندگی سهام افزایش پیدا می‌کند. چرا که در شرایط فعلی خیلی از سهامداران تمایلی به خرید سهام در صف فروش یا تمایل به فروش آن در صف خرید ندارند. این موارد با حذف دامنه نوسان کاملا معکوس می‌شوند، چون در این صورت زمانی که فشار عرضه افزایش پیدا کند، سهامدار عمده به منظور حفاظت از دارایی‌‌های خود با خرید سهام از ریزش قیمت آن جلوگیری خواهد کرد و شاهد افزایش حجم معاملات خواهیم بود.

معایب حذف دامنه نوسان: 

1- ضعف قدرت تحلیل یکی از دلایلی است که مخالفان حذف دامنه نوسان مطرح می‌کنند. این گروه از افراد معتقدند در بازاری می‌توان دامنه نوسان را حذف کرد که از قدرت تحلیل بالایی برخوردار باشد و خرید و فروش اکثر معامله‌گران آن بر اساس تحلیل صورت بگیرد نه بر اساس شایعات و بدون منطق.

 2- دلیل دیگری که موافقان وجود دامنه نوسان به آن اشاره می‌کنند ذکر این نکته است که با وجود دامنه نوسان، سرمایه‌گذاران فرصت کافی دارند که اخبار مهم و جدید را مجددا ارزیابی کنند و به صورت ناآگاهانه معامله نکنند. به این ترتیب وقوع واکنش‌های احساسی و نسنجیده در بازار کاهش می‌یابد.

3-ضعف عمق بازار و نبود بازار گردان‌های قوی و حرفه‌ای، دلیل دیگری است که موافقان دامنه نوسان بر آن تاکید دارند. ذکر این نکته ضروری است که با حذف محدودیت دامنه نوسان، در صورتی که حجم معاملات در یک نماد پایین باشد و بازارگردان‌‌ها به وظیفه خود به شکل کامل و بهینه نتوانند عمل کنند، ممکن است قیمت سهام یک شرکت در چند دقیقه ریزش سنگینی را تجربه کند.

بنابر توضیحات داده شده در حال حاضر با وجود مزایایی که دامنه نوسان دارد لیکن روند طبیعی معاملات را زیر سوال برده و باعث به وجود آوردن تمایل حرکت قیمت سهام به حدود قیمتی سقف و کف در معاملات شده که این خود هیجان و تلاطم را در بازار افزایش می‌دهد و در بلندمدت باعث از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران خواهد شد. در نتیجه لازم است سیاستگذاران در این زمینه تمهیداتی را بیندیشند که ضمن دفاع از حقوق و منافع سهامداران خرد، بازار سرمایه را به سمت یک بازار رقابت کامل سوق دهند. برای رسیدن به این هدف توجه به راه‌حل‌های زیر می‌تواند مفید فایده باشد.

 - افزایش دامنه نوسان قیمت به‌صورت تدریجی

 - افزایش شفافیت اطلاعاتی شرکت‌های بورسی به منظور جلوگیری از توقف طولانی مدت معاملات

 - تلاش به منظور ارتقای سواد تحلیلگری و کنترل هیجانات میان معامله‌گران از طریق برنامه‌های آموزشی

 - افزایش بازارگردانی شرکت‌ها برای افزایش نقدشوندگی سهام.