یارانه یک دلاری

جمشید عدالتیان شهریاری

دولت ایران با توجه به دسترسی که  به منابع درآمدی نفتی داشته، در حوزه‌های مختلفی حمایت‌های اقتصادی از اقشار مختلف جامعه را در دستور کار قرار می‌دهد. این حمایت‌ها در قالب طرح‌های مستقیم و غیرمستقیم به اقتصاد تزریق می‌شوند که بعضی از آنها نتایج مثبت و قابل قبولی داشته و بعضی از آنها نیز با انتقاداتی مواجه است. البته باید در نظر داشت برای آنکه حمایت‌ها در اقتصاد یک کشور تاثیرگذار شوند، باید راه‌هایی برای بهبود شرایط اقتصادی در سطح کلان و بازگشت ثبات فراهم شود. نرخ تورم دورقمی که برای مدتی طولانی مهمان اقتصاد ایران بوده، باعث شده بسیاری از این حمایت‌ها، به خصوص حمایت‌های نقدی در مدتی کوتاه تاثیرگذاری خود را از دست بدهند. 

نگاهی به سرنوشت یارانه نقدی، به خوبی این موضوع را نشان می‌دهد. این یارانه در زمانی که اجرایی شد برای هر نفر در ماه عددی نزدیک به 40 دلار را شامل می‌شد اما امروز عدد آن از یک دلار بیشتر نمی‌شود. این یعنی هم پای تورم، قدرت تاثیرگذاری یارانه‌ای که دولت برای مدت طولانی آن را پرداخت کرده نیز   کاهش یافته است.

از سوی دیگر، حرکت چرخ‌های تولید در اقتصاد ایران نیز کند بوده است. با توجه به مشکلات مختلفی که پیش پای یک سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد، بسیاری از تولیدکننده‌ها در سال‌های گذشته ترجیح داده‌اند با تمام ظرفیت کار نکنند و همین موضوع در نهایت تاثیر خود را بر آمارهای تولیدی گذاشته است.

در واقع ما باید برای ارایه یک تصویر دقیق دو موضوع را به شکل همزمان ببینیم. نخست آنکه حمایت مستقیم احتمالا تاثیرگذاری و عدالت بیشتری را در قیاس با حمایت‌های غیرمستقیم به همراه خواهد داشت و همین موضوع به ما کمک می‌کند که در دسترسی به اقشار کم‌درآمد جامعه با دقت بیشتری عمل کنیم. از سوی دیگر باید توجه داشت که برای از بین بردن فقر و کاهش نیاز جامعه به حمایت‌های تازه، تولید و توجه جدی به آن اصلی‌ترین اولویت است. در تولید کلان است که امکان اشتغال‌زایی وجود خواهد داشت و افرادی که کار داشته باشند، کمتر به حمایت‌های دولت نیاز دارند. از این رو ارایه یک برنامه دقیق که از سویی منابع دولت را به شکل دقیق مشخص کند و از سوی دیگر طرح و برنامه‌ای دقیق برای حمایت‌ها ارایه دهد، در شرایط فعلی بیشترین اهمیت را خواهد داشت.