گرد و غبار «خارجی» در ایران
گروه راه و شهرسازی|
دیروز هوای تهران با آلودگی شدید ناشی از گرد و غبار در وضعیت خطرناک قرار گرفت و شاخص برخی مناطق پایتخت به ۵۰۰ رسید. گرد و غبار البته در بسیاری از مناطق غربی، مرکزی و حتی شمالی در استان‌های گیلان، مازندران، خراسان رضوی و گلستان نیز بروز کرد و از همین رو، در فوری‌ترین واکنش به این پدیده «خطرناک» و مرموز جوی، مسوولان دولتی از شهروندان درخواست کردند، از تردد غیرضروری در خیابان‌ها خودداری کنند. حتی رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت دیروز اعلام کرد، با توجه به تداوم شرایط جوی تا روز شنبه در مناطقی از جمله تهران، خوزستان و... وزارت بهداشت درخواست می‌کند تا مدارس شنبه ۲۰ فروردین به صورت غیرحضوری و مجازی فعال باشند. معاون استاندار تهران نیز با توجه به شرایط جوی از «احتمال تعطیلی مدارس و ادارات» در روز شنبه خبر داد اما تا لحظه نگارش این گزارش خبر تازه‌ای از مراجع تصمیم‌گیر مخابره نشده است.
به گفته مسوولان سازمان هواشناسی، منشأ گرد و غبار تهران و سایر استان‌های طی روزهای اخیر، عراق، شمال عربستان سعودی و سوریه است. در عین حال، از برخی از کانون‌های فوق بحرانی در مناطق جنوب غربی کشور از جمله هورالعظیم نیز به عنوان منشأ گرد و غبار روزهای اخیر یاد می‌شود.
به گزارش «تعادل»، گرد و غبار، اگر چه از ابتدای دهه 1390 اغلب مناطق جنوبی و غربی و مرکزی کشور را تحت تاثیر قرار داده و گهگاه نیز خود را به پایتخت رسانده است، اما پدیده جوی تازه‌ای برای ایران به شمار می‌رود. پدیده‌ای که یکی از آثار «تغییرات اقلیمی»، «گرمایش زمین» و «فرسایش خاک» در منطقه خاورمیانه ارزیابی می‌شود.
موج تازه گرد و غبار بر فراز شهر تهران منحصر به روزهای اخیر نیست و نخستین‌بار در هفته اول سال جدید، هوای بهاری و دل‌انگیز پایتخت را، البته با شدت بسیار کمتر آلوده کرد. در همان روزها نیز برخی از منابع خبری غربی به نقل از «ناسا» (سازمان فضانوردی امریکا) اعلام کردند که برخی از کشورهای خاورمیانه و از جمله ایران، در پی تغییرات اقلیمی و گرمایش تا 30 آینده «غیرقابل سکونت» خواهند شد. اگر چه چنین ادعاهایی مستلزم راستی‌آزمایی علمی از سوی دانشمندان ایرانی است، اما بی‌گمان، زنگ خطر و هشداری است به مسوولان دولتی ایران و برخی دیگر از کشورهای همسایه کشور که نه تنها در حفظ محیط زیست خود کوشا باشند، بلکه شرایط احیای مناطق تخریب شده و از جمله تخریب برخی تالاب‌ها و زمین‌های کشاورزی به بیابان و کانون‌های گرد و غبار را فراهم آورند. به گفته کارشناسان، راهکارهای مقابله با گرد و غبار زمانبر و مستلزم بودجه و انجام پروژه‌های تحقیقاتی متعددی است. در عین حال، خوشبختانه، به گفته مقام‌های مسوول در نیمه نخست دهه 1390 کانون‌های بحرانی و فوق بحرانی کشور شناسایی شده‌اند و برخی اقدام‌های اولیه برای مقابله با آنها صورت گرفته است. اما به‌طور کل، برخی از کانون‌ها نیازمند کاشت نهال هستند و برخی نیازمند سیلاب و برخی نیز نیازمند «مالچ پاشی» هستند. به گفته کارشناسان، در کنار توصیه به شهروندان برای عدم تردد در شهرها طی روزهای بحرانی، یکی دیگر از اقدامات فوری می‌تواند مالچ پاشی در کانون‌های گرد و غبار باشد. اما از آنجا که مالچ مبتنی بر «نفت» خود دارای عوارض زیست محیطی است، گروه‌های علمی کشور در حال تحقق و بررسی و ابداع نوعی مالچ هستند که علاوه بر ماندگاری بالا در طبیعت، مضرات مالچ مبتنی بر نفت را نیز نداشته باشد.
سه قطعنامه درباره گرد و غبار
به گفته مسوولان سابق سازمان محیط زیست، اگر چه تا نیمه دهه 1390 به همت ایران سه قطعنامه درباره مبارزه علیه گرد و غبار در سازمان ملل تصویب شده است، اما پیچیدگی شرایط کشورهای همسایه از جمله ناامنی و بی‌ثباتی سیاسی در عراق و همچنین سدسازی ترکیه و صدمه آن به زمین‌های کشاورزی در عراق، شرایط را برای مبارزه با این پدیده جوی علی رغم شناسایی کانون‌های گرد و غبار در کشور همسایه غربی، دشوار کرده است. از این رو، از وزارت خارجه انتظار می‌رود تا موارد مربوطه را در مناسبات دیپلماتیک با همسایگان پیگیری کند.
وضعیت «خطرناک» در تهران
اگرچه موج تازه آلودگی ناشی از ذرات معلق در هوا دامن اغلب استان‌های کشور را گرفته است، اما دیروز برای نخستین‌بار، کیفیت هوای شهر تهران با عبور شاخص از عدد 500 در وضعیت خطرناک قرار گرفت و به همین دلیل از شهروندان درخواست می‌شود تا از فعالیت‌های خارج از منزل خودداری کنند. پیش بینی می‌شود، این شرایط امروز شنبه 20 فروردین نیز ادامه داشته باشد.
دیروز عصر آلودگی هوا در پایتخت به اوج خود رسید و 17 ایستگاه سنجش کیفیت هوا در تهران در وضعیت خطرناک، 9 ایستگاه در وضعیت بسیار ناسالم و دو ایستگاه در وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها قرار گرفت، در این بین مناطق 1، 2، 7، 8، 9، 13، 18، 19 و 22 شاخص 500 را ثبت کردند.
روز پنجشنبه نیز کیفیت هوای تهران با شاخص 190 با نشانگر وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها سپری شد و طبق پیش‌بینی صورت‌گرفته روز شنبه نیز کیفیت هوا در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه خواهد بود. به گزارش تسنیم، محمد اصغری، کارشناس سازمان هواشناسی درباره آلودگی هوا، اظهار کرد: در روزهای قبل اعلام کردیم که چشمه‌های تولید گردوخاک در شمال عراق و کشورهای سوریه و عربستان همچنان باقی است و متأسفانه استان‌های مرزی را از جمله کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان و آذربایجان غربی درگیر می‌کند.
وی افزود: براساس تصاویر ماهواره‌ای منشأ این گردوخاک در کشور عراق است که متأسفانه استان‌های آذربایجان غربی، کرمانشاه، مرکزی، البرز، زنجان، قم، تهران و قزوین را تحت تأثیر قرار داده است.
کارشناس سازمان هواشناسی تصریح کرد: از آخر وقت جمعه از سمت شمال غربی جبهه هوایی وارد کشور خواهد شد که سبب بارش می‌شود و تا روز یکشنبه استان‌های زنجان، تهران، قم، مرکزی، همدان، البرز، مرکزی و استان‌های شمال شرق و آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، تهران، البرز، قم، همدان و اردبیل را تحت تأثیر قرار خواهد داد و باعث می‌شود که گردوخاک شسته شود.
گفتنی است، شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا «پاک»، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا «قابل قبول (سالم) یا متوسط»، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا «ناسالم برای گروه‌های حساس»، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا «ناسالم برای همه گروه‌ها»، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا «بسیار ناسالم» و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا «خطرناک» است.
تداوم آلودگی هوای تهران تا یکشنبه
در عین حال، مازیار غلامی، معاون اداره کل هواشناسی استان تهران در گفت‌وگو با ایسنا از افزایش گردوخاک و ذرات معلق و کاهش کیفیت هوا و انباشت آلاینده‌های جوی به‌ویژه ذرات معلق در عصر روز جمعه خبر داد و گفت: این شرایط تا شنبه۲۰فروردین ادامه دارد و هوای شنبه هم مثل روز جمعه در بعضی ساعات به‌خصوص اوایل صبح برای گروه‌های حساس و در بعضی ساعات برای تمامی گروه‌ها ناسالم است.
وی ادامه داد: این توده گرد و غبار در کشور عراق تشکیل شده است و از سمت مرزهای غربی طی ۶ تا ۹ ساعت اخیر وارد تهران شده است.
بر اساس این گزارش، اداره کل هواشناسی استان تهران نیز با صدورهشدار نارنجی رنگ از وزش باد شدید گاهی خیلی شدید در پاره‌ای نقاط به ویژه نیمه جنوبی و مرکزی همراه با خیزش و توفان گردوخاک و کاهش کیفیت هوا، رگبار باران و رعد و برق در مناطق مستعد بارش تگرگ به ویژه در نیمه شمالی استان تهران از ظهر شنبه (20 فروردین) تا یکشنبه (21 فروردین) در استان تهران خبر داد. در این شرایط جوی شکستن درختان فرسوده و نهال‌ها، احتمال آسیب رسیدن به سازه‌های موقت و سست و پوشش گلخانه‌ها، خطر سقوط اجسام و تابلوهای تبلیغاتی، کاهش میدان دید، خطر برخورد صاعقه و احتمال بارش تگرگ دور از انتظار نیست. اداره کل هواشناسی استان تهران برای کاهش آسیب‌های احتمالی، پرهیز از پرواز با هواپیماهای سبک و گلایدرها، پرهیز از کوهنوردی، محکم کردن سازه‌های موقت و پوشش گلخانه‌ها، پرهیز از سفرهای برون شهری با توجه به کاهش دید، پرهیز از کار روی سازه‌های مرتفع، خودداری از تردد از کنار سازه‌های نیمه تمام، قرار نگرفتن در مناطق خیلی مرتفع غیر مسقف با توجه به پدیده رعد و برق و صاعقه را توصیه می‌کند.
گردوخاک پروازها را لغو نکرد
در تحولی دیگر، فرشید گلیج، مدیرکل دفتر نظارت بر مقررات فرودگاهی، بحران و پدافند غیرعامل شرکت فرودگاه‌ها دیروز اعلام کرد: شرایط جوی پیش آمده باعث لغو پروازها نشده است. به گزارش مهر، گلیج گفت: دید زیر ۵۰۰ متر به صورت مقطعی در برخی استان‌ها ایجاد شد که در آن زمان پروازی صورت نگرفته که شرایط جوی باعث لغو آن شود. پروازهای برنامه‌ای همه استان‌ها برقرار است و اگر دید در فرودگاهی کاهش پیدا کرده به صورت مقطعی است و در بیشتر فرودگاه‌ها با دید ۴۰۰ متر پرواز صورت می‌گیرد، بهتراست مسافران قبل از عزیمت به فرودگاه برای کسب اطلاعات بیشتر با شما ره ۱۹۹ تماس بگیرند.
