محیط کسب‌وکار در فصل پاییز بهبود یافت

تعادل|

نتایج پایش ملی محیط کسب‌وکار کشور در پاییز 1398 از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران منتشر شد. مطابق با آمار منتشر شده از سوی این مرکز، شاخص محیط کسب‌وکار ایران در پاییز سال جاری برابر 6.03 (نمره بدترین ارزیابی 10 است) گزارش شده است. این رقم در مقایسه با تابستان امسال حدود 0.68 درصد بهبود داشته است. فعالان اقتصادی شرکت‌کننده در این پایش مولفه‌های «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» و «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها»، را نامناسب‌ترین مولفه‌های کسب‌وکار کشور عنوان کرده‌اند. همچنین براساس نتایج طرح مورد بحث، استان‌های چهارمحال و بختیاری، تهران و البرز دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار را داشتند. در همین حال استان‌های آذربایجان غربی، گیلان و زنجان بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار را به خود اختصاص دادند. همچنین باید افزود وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات در مقایسه با بخش‌های کشاورزی و صنعت، نامناسب‌تر ارزیابی شده است.

در دنیای کنونی بهبود در محیط کسب‌وکار یکی از مهم‌ترین راهبردهای توسعه اقتصادی کشورها به‌شمار می‌رود. محیط کسب‌وکار به مجموعه عواملی گفته می‌شود که بر عملکرد یا اداره بنگاه‌های اقتصادی موثر هستند اما تقریبا خارج از کنترل مدیران بنگاه‌ها قرار دارند. عواملی چون قوانین و مقررات، میزان بارندگی، فرهنگ کاری در یک منطقه و ... که در کشورها و مناطق جغرافیایی گوناگون، در هر رشته کاری و همچنین در طول زمان، متفاوت هستند. اتاق‌های بازرگانی براساس ماده 4 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار و با هدف اطلاع سیاست‌گذاران از وضعیت محیط کسب‌وکار در کشور، شاخص‌های ملی محیط کسب‌وکار در ایران را تدوین و به‌طور سالانه و فصلی حسب مورد به تفکیک استان‌ها، بخش‌ها و فعالیت‌های اقتصادی، سنجش و اعلام می‌کنند. بررسی محیط کسب‌وکار از آن جهت اهمیت دارد که هرچه محیط کسب‌وکار شرایط بهتری داشته باشد، امکان بهره‌برداری از فرصت‌های کارآفرینی بیشتر است و هرچه بهره‌برداری از فرصت‌های کارآفرینی در جامعه بیشتر باشد، عملکرد اقتصاد آن کشور و خلق ارزش و ثروت در آن جامعه بیشتر خواهد شد. براساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران در پاییز 98، شاخص‌های محیط کسب‌وکار در این فصل، بهبود یافته است. در پاییز سال جاری شاخص کسب‌وکار به رقم 6.03 (نمره بدترین ارزیابی 10 است) رسیده است. این شاخص نسبت به ارزیابی فصل گذشته (تابستان 1398 با میانگین 6.07) حدود 0.68 درصد بهبود یافته است. همچنین باید خاطرنشان کرد که شاخص یاد شده در مقایسه با پاییز سال 97 نیز بهبود 7.09 درصدی را تجربه کرده است. بنابراین با توجه به ارزیابی یاد شده می‌توان اذعان کرد که بنا بر دیدگاه اغلب فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، در اکثر استان‌ها، وضعیت بیشتر مولفه‌های موثر بر محیط کسب‌وکار ایران در پاییز 1398، تا حدودی مساعدتر شده است.

   موانع اصلی کسب‌و کار

نظرسنجی‌های انجام شده از فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش نشان می‌دهد در پاییز 1398، به ترتیب مولفه‌های «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار»، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها»، «موانع در فرآیندهای اداری و اخذ مجوز کسب‌وکار در دستگاه‌های اجرایی» و «رویه‌های ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات» نامناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار بوده‌اند. در مقابل سه مولفه «محدودیت دسترسی به آب»، «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی (برق، گاز و گازوییل و ...) » و «نحوه استقبال مشتریان از نوآوری و ابتکار و ارایه خدمات و محصول» به عنوان مناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی شده‌اند. قابل‌ذکر است که در 4 دوره نخست اجرای طرح پایش ملی محیط کسب‌وکار کشور، «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» به عنوان نامساعدترین مولفه کسب‌وکار ارزیابی شده بود اما در 9 دوره اجرا یعنی از پاییز 1396 تا پاییز 1398، «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» به عنوان نامساعدترین مولفه کسب‌وکار در ایران ارزیابی شده است.

   وضعیت کسب‌وکار در استان‌ها

بر اساس یافته‌های این طرح در پاییز 1398، استان‌های چهارمحال و بختیاری، تهران و البرز دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار هستند. شاخص کسب‌وکار در چهارمحال و بختیاری در فصل پاییز 6.61 عنوان شده که در مقایسه با پاییز سال گذشته، 2.67 درصد بهبود یافته است. شاخص کسب‌وکار در تهران نیز 6.29 بود که درمقایسه با سال گذشته و مدت مشابه بهبود نزدیک به 2 درصدی داشته است. این شاخص برای استان البرز از 6.58 در پاییز 97 به 6.20 کاهش یافته است؛ بنابراین باید اذعان کرد که بهبود حدود 5.7 درصدی را از آن خود کرده است و استان‌های آذربایجان غربی، گیلان و زنجان دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند. شاخص محیط کسب‌وکار برای آذربایجان غربی در پاییز سال جاری برابر 5.12 گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حدود 3 درصد بهبود یافته است. این شاخص در پاییز سال جاری در مقایسه با سال گذشته، 8.24 درصد بهبود یافته و به 5.32 رسیده است. در همین حال شاخص مورد بحث برای زنجان در پاییز امسال، 5.41 برآورد شده که درمقایسه با پاییز سال گذشته، بیش از 9 درصد بهبود یافته است. همچنین باید خاطرنشان ساخت که عدد شاخص برای حدود 51 درصد استان‌های کشور از عدد شاخص ملی فضای کشی‌وکار کمتر است. در همین حال باید تاکید کرد که اختلاف عدد شاخص وضعیت محیط کسب‌وکار در بهترین و بدترین استان حداکثر معادل 1.49 برآورد می‌شود. بنابراین باید اذعان کرد که تفاوت قابل ملاحظه‌ای میان شاخص‌ها در استان‌های مختلف وجود دارد.

   شرایط بخش‌های اقتصادی

همچنین بر اساس نتایج این پایش در پاییز 1398، وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات در مقایسه با بخش‌های صنعت و کشاورزی نامناسب‌تر ارزیابی شده است. شاخص محیط کسب‌وکار در بخش کشاورزی و در پاییز 98 برابر 5.80 عنوان شده است؛ این شاخص در پاییز سال گذشته برابر 6.29 عنوان شده است. بنابراین این شاخص در پاییز سال جاری در مقایسه با سال گذشته، حدود 7.85 درصد بهبود یافته است. همچنین شاخص محیط کسب‌وکار در بخش صنعت و در پاییز 98، برابر 6.02 ارزیابی شده است. این شاخص در مدت مشابه سال گذشته، 6.52 بود. بنابراین شاخص یاد شده 7.73 درصد بهبود را تجربه کرده است. شاخص محیط کسب‌وکار در بخش خدمات نیز از 6.58 در پاییز سال 97، به 6.06 در پاییز سال 98 کاهش یافته است. بنابراین شاخص مورد بحث در بخش خدمات 7.85 درصد بهبود یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی، رشته فعالیت‌های «آب‌رسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه»، «اطلاعات و ارتباطات» و «آموزش» به ترتیب دارای بدترین وضعیت کسب‌وکار و رشته فعالیت‌های «سایر فعالیت‌های خدماتی، مالی و بیمه» و «فعالیت اداری و خدمات پشتیبانی» به ترتیب بهترین وضعیت کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور داشته‌اند.

   شاخص کسب‌وکار بر اساس نظریه شین

مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، محیط کسب‌وکار کشور را براساس مدل کارآفرینی شین نیز مورد ارزیابی قرار داده است. براساس این نظریه برای ارزیابی محیط کسب‌وکار، مجموعه عوامل محیطی و نیز مجموعه عوامل نهادی بررسی می‌شوند. عوامل محیط اقتصادی شامل محیط اقتصاد کلان، محیط مالی، ساختار تولید و محیط جغرافیایی هستند. در بررسی عوامل محیط نهادی نیز محیط سیاسی، حقوقی، فرهنگی، آموزشی و علمی، فناوری و نوآوری و ساختار دولت، ارزیابی می‌شوند. بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین و با توجه به ارزیابی‌های صورت گرفته، شاخص ملی محیط کسب‌وکار ایران در پاییز 1398، عدد 6.15 (عدد 10 بدترین ارزیابی است) به دست‌آمده است که بهتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (تابستان 1398 با میانگین 6.22) است. براساس نتایج پایش، میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد 6.50 است که در ارزیابی فصل گذشته عدد 6.34 حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی عدد 5.87 است که در فصل گذشته عدد 6.13 ارزیابی شده بود. نگاه اجمالی نشان می‌دهد همانند فصل گذشته محیط نهادی با عدد 5.87 و محیط مالی با عدد 8.54 به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند.