مصوبه جدید برای بورسی‌ها
گروه بازار سرمایه|
روز 21 فروردین ماه بانک مرکزی در بخشنامه‌ای در خصوص نحوه تحصیل سهام خزانه توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی توضیحاتی داده است که محتوای آن ناظر بر خروج بانک‌ها از بنگاهداری با عرضه بلوکی سهام است. این بخشنامه در راستای مصوبه وزارت اقتصاد در جهت اصلاح ساختار بانک‌ها، واگذاری اموال مازاد و خروج از بنگاهداری صادر شده است. موضوع قابل توجه اینجاست که مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار این مصوبه را به دیگر عرضه‌های عمده نیز تعمیم داده و اظهار کرده که سازمان بورس رویه‌ای را در نظر دارد که بر اساس آن مانع عرضه عمده سهام شرکت‌ها به صورت خرد شود تا بدین‌ترتیب منافع سهامداران خرد در بازار از نوسانات مصون بماند.
برخی از کارشناسان می‌گویند که بانک‌ها به تاسی از این بخشنامه و همچنین مقررات سازمان بورس ملزم به عرضه بلوکی سهام عمده خود خواهند بود. کارشناسان بازار سرمایه نتایج این بخشنامه را مثبت ارزیابی کرده و بر این باورند که عرضه بلوکی سهام عمده بانک‌ها می‌تواند از بروز نوسانات در معاملات بازار سرمایه جلوگیری کند. احمد اشتیاقی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» تاکید می‌کند که این بخشنامه لزوما ناظر بر عرضه بلوکی نیست اما با توجه به مطرح شدن عرضه بلوکی خودروسازان و مواضع سازمان بورس به نظر می‌رسد همین روش اجرایی شود. او عرضه خرد سهام عمده در شرایط فعلی بازار که نشان از کمبود نقدینگی جدی دارد را ریسک‌افزا ارزیابی کرده است.
بخشنامه جدید بانک مرکزی تاکید کرده است که بازارگردانی سهام بانک یا موسسه اعتباری غیربانکی موضوع بند (ب) ماده (۲۸) «قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» صرفا از طریق همان بانک یا موسسه اعتباری غیربانکی با صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی متعلق به همان بانک با موسسه اعتباری غیربانکی امکان‌پذیر خواهد بود. گفتنی است بند (ب) ماده (۲۸) قانون رفع موانع تولید و ارتقای نظام بانکی کشور مصوب سال ۱۳۹۴، تاکید دارد که شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بازارهای خارج از بورس بر اساس میزان سهام شناور خود در هر یک از بازارهای مذکور و بر اساس مقرراتی که با پیشنهاد سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار می‌رسد می‌توانند تا سقف ۱۰ درصد از سهام خود را خریداری و تحت عنوان سهام خزانه در شرکت نگهداری کنند.
بخشنامه بانک مرکزی همچنین ناظر بر آن است که تحصیل سهام بانک یا موسسه اعتباری غیربانکی از طریق صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی متعلق به بانک‌ها با موسسات اعتباری غیربانکی به عنوان سهام خزانه محسوب می‌شود. بر اساس این بخشنامه سهام بانک‌ها یا موسسات اعتباری غیربانکی که در تملک شرکت‌های زیرمجموعه آن بانک با موسسه اعتباری غیربانکی است، باید به صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی متعلق به همان بانک با موسسه اعتباری غیربانکی واگذار شود. همچنین هرگونه تحصیل سهام بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی توسط شرکت‌های زیرمجموعه ممنوع بوده و آن دسته از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی که بیش از حد مقرر در بند (ب) ماده (۲۸) «قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور» (۱۰ درصد)، سهام خزانه از طریق شرکت‌های زیرمجموعه با صندوق اختصاصی سرمایه‌گذاری بازارگردانی متعلق به خود، تملک نموده‌اند، موظفند حداکثر ظرف مهلت شش ماه پس از ابلاغ این بخشنامه، سهام مازاد بر سقف مذکور را واگذار نمایند. کارشناسان اقتصادی و بازار سرمایه این بخشنامه را گامی در راستای خروج بانک‌ها از بنگاهداری از مسیر عرضه بلوکی سهام در بازار سرمایه دانسته‌اند که در همین حال می‌تواند از بروز نوسانات در بازار سرمایه جلوگیری کند.
ابهام ادامه‌دار سهامداران
برخی از کارشناسان می‌گویند عرضه فزاینده سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه می‌تواند رونق معاملاتی ایجاد کند و عمق بازار را افزایش دهد اما برخی کارشناسان بر این باورند که عرضه عمده سهام به صورت خرد (در مقابل بلوک سهام) می‌تواند در برخی مقاطع به عنوان ریسک عمل کند و موجب برهم‌خوردن آرامش بازار، بروز هیجانات و در نتیجه تلاطم‌های غیرقابل کنترل شود. نمونه این دست از عرضه‌ها در سال ۹۹ منجر به ایجاد هیجان در بازار و رشد حبابی قیمت سهم‌هایی شد که از ارزش ذاتی بالایی برخوردار نبودند. بدین‌ترتیب با آغاز روند اصلاحی بازار، خریداران هیجان‌زده این سهم‌ها در زیان قابل ملاحظه‌ای فرو رفتند. بر اساس همین تجربه، کارشناسان تاکید می‌کنند که بهتر است عرضه‌های عمده سهام شرکت‌ها به صورت بلوکی انجام شود تا از رفتارهای هیجانی در بازار و موج‌سازی و موج‌سواری روی قیمت سهام جلوگیری به عمل‌اید. این مهم به ویژه در دوره کنونی بازار که معاملات به صورت کم‌رمق در جریان است و هنوز روند مشخصی برای بازار ایجاد نشده، توصیه می‌شود. به نظر می‌رسد سیاست‌های سازمان بورس نیز هم‌راستا با همین توصیه‌ها تدوین شده است، چرا که روز گذشته مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص عرضه بلوکی بانک‌ها توضیحاتی ارایه و تاکید کرد که این نوع از عرضه در دستور کار دیگر ناشران نیز خواهد بود. مهدی پارچینی در این باره به پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفت: طبق مصوبه‌ای که بانک مرکزی به بانک‌ها بابت سهام مازادی که در کدهای صندوق‌های بازارگردانی ابلاغ کرده، اعلام شده است که اینها مشمول سهام خزانه هستند که البته طبق دستورالعمل سهام خزانه، ناشر می‌تواند سهام خزانه را هم به‌طور خرد و هم به شکل عمده واگذار کند. وی تاکید کرد: با توجه به اینکه شناوری سهام این شرکت‌ها بالاست و بر این اساس بازار از عرضه و فروش این دسته از کدها تاثیرپذیری دارد، سازمان بورس و اوراق بهادار عرضه بلوکی به‌طور عمده این کدها را در دستور کار قرار داده است؛ از این طریق هم مشکل بانک‌ها حل می‌شود و هم بازار سرمایه از انجام این عرضه‌ها تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به احتمال عرضه بلوکی سایر صنایع و شرکت‌ها به‌طور بلوکی در بازار سرمایه گفت: به‌طور قطع و بنا بر رویه‌ای که سازمان بورس و اوراق بهادار برای حفظ منافع سهامداران و مالکان شرکت‌ها دارد، این است که اگر سایر شرکت‌ها نیز عرضه قابل توجهی داشته یا مشمول عرضه عمده یا بلوکی شوند، مانع از عرضه آنها به‌طور خرد در بازار سرمایه شود. پارچینی تاکید کرد: سازمان بورس این شرکت‌ها را ملزم به عرضه عمده یا بلوکی سهام خود خواهد کرد.
مصوبه ابلاغ شد
مهدی پارچینی، مدیر نظارت بر بورس‌ها سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص عرضه بلوکی بانک‌ها، گفت: طبق مصوبه‌ای که بانک مرکزی به بانک‌ها بابت سهام مازادی که در کدهای صندوق‌های بازارگردانی ابلاغ کرده، اعلام شده است که اینها مشمول سهام خزانه هستند. یادآور می‌شود که طبق دستورالعمل سهام خزانه، ناشر می‌تواند سهام خزانه را هم به‌طور خرد و هم به شکل عمده واگذار کند.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه شناوری سهام این شرکت‌ها بالا است و بر این اساس بازار از عرضه و فروش این دسته از کدها تاثیرپذیری دارد، سازمان بورس و اوراق بهادار عرضه بلوکی به‌طور عمده این کدها را در دستور کار قرار داده است. از این طریق هم مشکل بانک‌ها حل می‌شود و هم بازار سرمایه از انجام این عرضه‌ها تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. مدیر نظارت بر بورس‌ها سازمان بورس و اوراق بهادار در پاسخ به احتمال عرضه بلوکی سایر صنایع و شرکت‌ها به‌طور بلوکی در بازار سرمایه، افزود: به‌طور قطع و بنابر رویه‌ای که سازمان بورس و اوراق بهادار برای حفظ منافع سهامداران و مالکان شرکت‌ها دارد، این است که اگر سایر شرکت‌ها نیز عرضه قابل توجهی داشته یا مشمول عرضه عمده یا بلوکی شوند، مانع از عرضه آنها به‌طور خرد در بازارسرمایه شود. سازمان بورس این شرکت‌ها را ملزم به عرضه عمده یا بلوکی سهام خود خواهد کرد.
به بورس آسیبی نمی‌رسد
مهدی میرزایی، کارشناس بازار سرمایه در این خصوص گفت: در شرایط کنونی بانک‌ها و به‌طور خاص سهامداران عمده با تشکیل شرکت‌های مختلف، اقدام به خرید سهام بانک‌های تحت مدیریت خود می‌کنند در حالی که این شرکت‌ها زیر مجموعه خود بانک هستند. از طرفی هم‌اکنون بانک‌ها در شرکت‌های مختلفی اقدام به خرید سهام کرده‌اند و عملا در حال بنگاهداری هستند. به گفته این کارشناس بازار سرمایه طبق مصوبه جدید، بانک‌ها می‌توانند ۱۰ درصد از سهام مرتبط با خود را به صورت سهام خزانه خریداری کنند، سایر سهم‌های تحت نظرشان نیز در قالب صندوق بازارگردانی به صورت بلوکی در بازار عرضه و واگذار می‌شود. در واقع این قانون در ماهیت، به دنبال کاهش تصدی‌گری و بنگاهداری بانک‌هاست.
این مصوبه باعث می‌شود بانک‌ها در ظاهر نتوانند اقدام به نوسان‌گیری شدید از بورس یا عرضه‌های آبشاری کنند که به نوبه خود در کاهش تلاطمات بازار می‌تواند موثر باشد. البته برحسب عملکرد چند سال‌های که بانک‌ها از خود نشان دادند، تقریبا به دنبال خروج از بنگاهداری نیستند. احتمالا حالا هم راه‌های دور زدن قانون را پیدا و پیاده خواهند کرد.
