ضرر پالایشی یکم چه زمانی جبران می‌شود؟
اقتصاد آنلاین| صندوق پالایشی یکم که از باقیمانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، اصفهان و بندرعباس تشکیل شده است، در شرایطی عرضه شد که بازار سهام در حال اصلاح بود و اختلاف دو وزارتخانه نفت و اقتصاد بر سر مدیریت این صندوق، بهانه‌ای برای ریزش شدید بورس شد.
به دنبال عرضه پالایشی یکم همزمان با ریزش بازار، هر واحد این صندوق که در روز عرضه ۱۰هزار تومان قیمت داشت، به ۵هزار تومان رسید و ارزش این صندوق به نصف رسید. از سوی دیگر، این نماد از زمان پذیره‌نویسی در تابستان ۱۳۹۹ تا ۱۱ آذرماه همان سال متوقف شد و سرمایه سهامداران در این صندوق حدود سه ماه بلوکه شده بود و پس از بازگشایی نیز، بازدهی مناسبی به همراه نداشت. به نحوی که در روزهای ابتدایی معاملات خود در دومین هفته آذرماه سال ۱۳۹۹، به قیمت پذیره‌نویسی رسید. این موضوع که موجب اعتراض بسیاری از سهامداران شد، آنها را وادار به فروش پالایش یکم، آن هم بدون کسب سود کرد.
سازمان بورس و اوراق بهادار با انتشار آماری، از قرار گرفتن صندوق پالایش یکم در رتبه نخست بازدهی بین تمام صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام خبر داده است. این در حالی است که در ۶ ماه گذشته، قیمت هر واحد پالایشی یکم نسبت به ارزش دارایی‌ها، ۱۰درصد افت داشته است و در حال حاضر نیز، صندوق دارا یکم با قیمتی معادل ۷۱.۵درصد خالص ارزش دارایی‌های خود معامله می‌شود و این رقم برای پالایش یکم به ۶۹.۹درصد می‌رسد. به دنبال این موضوع، بسیاری از دارندگان واحدهای این ETF دولتی از جا ماندن قیمت این صندوق از سهم‌های تشکیل‌دهنده آن ناراضی هستند و بارها اعتراض خود نسبت به این موضوع را در فضای مجازی اعلام کرده‌اند.
باید توجه داشت که نرخ دلار، قیمت نفت و
کرک اسپرد صنعت پالایشگاهی و...، در سودآوری شرکت‌های پالایشگاهی تاثیر دارد و افت یا افزایش نرخ این موارد، ریزش یا رشد سهام پالایشگاه‌ها را به دنبال دارد. با این وجود، سازمان بورس و اوراق بهادار با اعلام آمار مذکور و اعتقاد به بازگرداندن اعتماد سهامداران، بهبود وضعیت پالایش یکم را به نوعی دستاورد خود می‌داند.
این در حالی است که نفت، در گروه کالاهای کامودیتی قرار می‌گیرد و قیمت آن از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین، با افزایش قابل توجهی همراه بوده است. این افزایش قیمت نفت، در بازدهی چهار پالایشگاه موجود در صندوق پالایش یکم نیز قابل مشاهده است. به نحوی که از ابتدای سال جاری تاکنون، «شپنا» ۴۱.۳درصد، «شتران» ۱۰.۴درصد، «شبندر» ۲۱.۵درصد و «شبریز» ۴۶.۹درصد بازدهی مثبت داشته‌اند و این موضوع ارتباطی به اقدامات یا راهکارهای سازمان بورس و اوراق بهادار ندارد. همچنین باید این نکته را به مسوولان سازمان بورس یادآوری کرد که صرف افزایش قیمت نفت، نمی‌تواند پاسخگوی انتظار رشد قیمت سهام و بازدهی صندوق پالایش یکم باشد و باید راهکاری اساسی برای بازدهی این صندوق در بلندمدت اتخاذ کرد.
نکته دیگر در مورد صندوق پالایش یکم، مدیریت غیرفعال (Passive) آن است. در این نوع از مدیریت، سرمایه‌گذاران تنوع زیادی در پرتفوی خود ندارند و باید خود را به تعداد کمی از دارایی‌ها محدود کنند. همانطور که اشاره شد، صندوق پالایش یکم از سهام چهار پالایشگاه تشکیل شده و تنوعی در سهام سرمایه‌گذاران وجود ندارد.
این بازدهی غیرقابل قبول صندوق پالایشی یکم، سازمان بورس و اوراق بهادار را وادار کرد تا به دنبال راهکاری برای تغییر وضعیت صندوق‌های ETF دولتی باشد. در نتیجه این موضوع، ۳۱ فروردین ماه بود که مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، سه راهکار را برای بهبود شرایط این صندوق‌ها ارایه کرد تا با اجرای آنها، قیمت این صندوق‌ها به ارزش ذاتی خود نزدیک شوند.
بر اساس این پیشنهادهای سه‌گانه، اشخاص غیردولتی سهامدار این صندوق‌ها باید بتوانند در صندوق‌ها اعمال رأی کنند. پیش از این، تنها دولت امکان تاثیرگذاری مستقیم در مجمع صندوق‌ها را داشت و سایر سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی امکان مشارکت در تصمیم‌گیری این صندوق‌ها را نداشتند.
بنابر پیشنهاد دوم، این ETFها به صندوق‌های فعال و بخشی تبدیل شوند؛ به این معنی که صندوق‌ها می‌توانند ترکیب سبد سهام را تغییر داده و بازارگردان نیز داشته باشند. این در حالی است که پیش از در سبد سهام صندوق پالایش یکم تنها چهار نماد «شتران»، «شپنا»، «شبندر» و «شبریز» و در سبد سهام صندوق دارا یکم، نمادهای «وبملت»، «وبصادر»، «وتجارت»، «اتکام» و «البرز» وجود داشت و با مدیریت غیرفعال (عدم امکان تغییر در تعداد سهام موجود و خرید و فروش نماد جدید) اداره می‌شد.
سومین پیشنهاد، امکان فروش واحدهای ممتاز این صندوق‌ها در یک مزایده و واگذاری آن به بخش خصوصی برای جذب نقدینگی بیشتر است. این پیشنهاد نیز، در راستای پیشنهاد اول بوده و امکان فروش واحدهای ممتاز را به منظور جذب منابع جدید و به کارگیری در اداره صندوق به منظور افزایش قدرت مانور سرمایه‌گذاری مطرح کرده است. با این وجود، در حال حاضر صندوق پالایش یکم که می‌توانست تبدیل به فرصت مناسبی برای کسب سود شود، تبدیل به تهدیدی برای پویایی بازار سرمایه و عامل ضرر و زیان سهامداران شده است.
