ادبیات ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها باید تغییر کند
زمزمه عرضه اولیه استارت آپ‌هایی چون تپسی، دیجی کالا، کافه بازار، شیپور، فیلمیو و ... حدود دو سالی است که در بازار سرمایه مطرح می‌باشد. زمانی که فرهاد دژپسند سکان هدایت وزارت اقتصاد را بر عهده داشت این وعده را داد که به زودی استارت آپ‌ها هم وارد بازار سرمایه خواهند شد اما این اتفاق تا به امروز رخ نداده است.
تپسی نزدیک‌ترین استارتاپ به عرضه اولیه
تپسی از بهمن ۹۸ وارد فرآیند پذیرش شد و استعلام رویه حسابرسی از کمیته فنی سازمان حسابرسی، تغییر حسابرس، انجام حسابرسی ویژه صورت گرفت و بعد از برگزاری ۳ جلسه کامل، انتهای مهرماه ۹۹ پذیرش مشروط تپسی انجام شد. با رفع شروط پذیرش مشروط در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۹۹، پذیرش قطعی در بازار دوم فرابورس انجام شد.
با توجه به سپری شدن فرآیند‌های لازم، نماد تپسی به عنوان نخستین شرکت استارتاپی در بازار دوم فرابورس درج شد تا نخستین گام عملی برای ورود شرکت‌های استارتاپی به بازار سرمایه برداشته شود. به گزارش نبض بورس و مطابق اطلاعیه فرابورس ایران شرکت پیشگامان فناوری و دانش آرامیس پس از احراز کلیه شرایط پذیرش از ۷ آذر ۱۴۰۰ در فهرست نرخ‌های فرابورس ایران به عنوان دویست و هفتادمین نماد معاملاتی و یکصد و شصت و چهارمین شرکت در بازار دوم فرابورس ایران درج گردید. نماد این شرکت تپسی و در گروه رایانه و فعالیت‌های وابسته آن قرار گرفت. ۸ فروردین ماه سال جاری بود که مدیرعامل فرابورس ایران اظهار داشت: در حال حاضر نیز بخش زیادی از فرآیند عرضه اولیه تپسی در فرابورس انجام شده، اما تعدادی استعلام باقی مانده که به محض ارایه پاسخ آنها، عرضه تپسی در فرابورس انجام خواهد شد.
چرا عرضه اولیه تپسی هنوز انجام نشده است؟
چند باری خبر عرضه اولیه تپسی توسط افراد مختلف منتشر شد اما این اتفاق تا به امروز ۴ خرداد ۱۴۰۱ هنوز رخ نداده است و پرسش این است که چرا تپسی علیرغم اینکه همه فرآیندها تقریبا طی شده است، هنوز نتوانسته سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کند؟ میثم فدایی، مدیرعامل فرابورس ایران به تشریح مشکلات ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها پرداخته و به‌طور نمونه در خصوص عرضه اولیه تپسی اظهار داشت: اصولا در بازار سرمایه هر کار اولی، چالش‌های خودش را دارد چرا که منافع عموم درگیر است. جلسات مختلفی در مورد عرضه تپسی نیز در حال برگزاری است و ارکان عرضه و روش عرضه در حال تبیین است. به گفته وی در مورد عرضه استارتاپ‌ها این شرکت‌ها باید توجه کنند که نیاز به برگزاری جلسات نقشه راه (Road (Map وجود دارد. فدایی واحد، مهم‌ترین چالش کنونی این حوزه را «سنتی بودن ادبیات و نگاه به ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود» دانست و افزود: بسیاری از فعالان حوزه استارتاپ‌ها عنوان می‌کنند که مجوز ارزش‌گذاری به نهادهای مالی‌ای داده شده که دانش ارزش‌گذاری شرکت‌های این حوزه را ندارند. او همچنین به اقدام فرابورس در صدور مجوز برای ۱۲ سکوی تامین مالی اشاره کرده و عنوان داشت: تاکنون ۱۰۰ میلیارد تومان برای طرح‌های مختلف از طریق تامین مالی جمعی جذب سرمایه شده که ۸۰ میلیارد تومان آن اواخر ۱۴۰۰ انجام شده است. فدایی واحد با اشاره به نتایج خوبی که در زمینه چالش‌های بازار سرمایه با شورای رقابت در راه است، عنوان کرد: ادبیات ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود باید آموزش داده شود که اقدام فرابورس ایران در زمینه ابلاغ مصادیق سرمایه‌گذار حرفه‌ای نیز در همین راستا صورت گرفته است. او در ادامه با اشاره به یکی از مصادیق سنتی بودن دیدگاه بازار سرمایه در زمینه ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها، عنوان کرد: دانش ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود وجود ندارد. برای مثال وقتی صحبت از عرضه اولیه تپسی، فیلیمو یا علی بابا می‌شود پرسش‌هایی از این دست که P/E باید چقدر باشد مطرح می‌شود. مدیرعامل فرابورس ایران همچنین با اعلام این خبر که ضوابط پذیرش استارتاپ‌ها در فرابورس به زودی تعیین می‌شود، به این شرکت‌ها توصیه کرد: لازم است استارتاپ‌ها رفته رفته ضوابط و مقررات را رعایت کرده و استعلامات را پیاده‌سازی کنند. ضمن آنکه فرابورس ایران برای فرهنگ‌سازی در این زمینه و ارتقای دانش بازار سرمایه در کنار استارتاپ‌ها خواهد بود. فدایی واحد در بخش پرسش و پاسخ رویداد تخصصی ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود در زمینه بزرگ‌ترین مشکلات عرضه اولیه استارتاپ‌ها نیز اظهار داشت: مشکل نخست، ارزش‌گذاری‌های سنتی است که پاسخگوی این شرکت‌ها نیست. مشکل دوم نیز تبدیل استانداردهای حسابداری و ارایه استانداردهای صورت‌های مالی این شرکت‌هاست. او در توضیح تبعاتی که این مشکلات به همراه دارند، عنوان داشت: برای مثال شرکت آپ هم شرکتی دانش‌بنیان است که در بازار سرمایه حضور دارد اما در زمان عرضه این شرکت نمونه‌های مشابه وجود داشت که به فرآیند عرضه کمک می‌کرد. در مورد عرضه اولیه شرکت‌های استارتاپی اما یک چالش این است که شرکت مشابه وجود ندارد. این مسوول با تأکید بر اینکه فرابورس ایران گام‌های مهمی در تأمین مالی استارتاپ‌ها برداشته است به ارایه آمار وضعیت تامین مالی در فرابورس پرداخت و عنوان داشت: در سال‌های ۹۵ و ۹۶ صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه (VC) و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی (PE) در فرابورس ایران راه‌اندازی شد که این اقدام امیدهای زیادی را زنده کرد. فدایی واحد در تشریح وضعیت فعلی این صندوق‌ها و مشکلات آنها گفت: در حال حاضر فرابورس ایران دارای ۱۴ صندوق جسورانه و ۴ صندوق خصوصی است اما چالشی که وجود دارد این است که کل این وجوه جمع‌آوری‌شده سرمایه‌گذاری نشده است. مدیرعامل فرابورس ایران بیان داشت: در صندوق‌های VC مجموعا ۴۲۰ میلیارد تومان منابع جمع‌آوری شده که ۶۰ درصد آن معادل ۲۵۰ میلیارد تومان هنوز سرمایه‌گذاری نشده است. همچنین در صندوق‌های PE معادل ۷۵۰ میلیارد تومان منابع سرمایه‌گذاری نشده وجود دارد.
اهمیت تعیین تکلیف دارایی‌های دیجیتال
در نشست رویداد «ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود» مجتبی توانگر رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی بر اهمیت تعیین تکلیف دارایی دیجیتال به عنوان یکی از مصادیق دارایی‌های ناملموس اشاره کرده و عنوان داشت: دولت باید هر چه زودتر لایحه رمزارزها را به مجلس ارایه دهد تا یک گام دیگر به رسمیت شناختن دارایی‌های نامشهود نزدیک شویم. همچنین در مجلس در حال کار روی این موضوع هستیم که حتی اگر لایحه دولت ارایه نشود بتوانیم کمکی در این زمینه کرده باشیم. علیرضا دلیری رییس کارگروه راهبردی نظارت بر ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود معاونت علمی ریاست‌جمهوری به عنوان یکی دیگر از سخنرانان رویداد «بررسی دارایی‌های نامشهود در کارآفرینی» روند طی شده در توسعه دانش‌بنیان‌ها را مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت: اینکه امروز تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی به بیش از شش هفت هزار رسیده است مایه خوشحالی است و علاوه بر این به نقطه‌ای رسیده‌ایم که بانک‌ها در زمینه سرمایه‌گذاری و تامین مالی دانش‌بنیان‌ها با هم رقابت می‌کنند. او همچنین با ابراز امیدواری از کشف قیمت سهام تپسی در آینده نزدیک عنوان کرد: موضوع ورود این دست شرکت‌ها به بازار سرمایه جدید است و سابق بر این با سازمان حسابرسی بحث ثبت این شرکت طی دفعات مختلفی مطرح شده است. به گفته دلیری مبنای ارزش‌گذاری دانش‌بنیان‌ها باید تغییر کند و در همین زمینه استانداردهای ارزش‌گذاری از سوی معاونت علمی ترجمه شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
