انقراضی خاموش در راه است

بررسی‌ها نشان می‌دهد در چند سال اخیر گونه‌های غیر بومی زیادی از ماهیان به تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور راه یافته‌اند به‌طوری که امروزه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از ماهیان آب‌های شیرین ما غیربومی هستند و با ادامه این روند باید منتظر انقراض خاموش ماهیان بومی در کشور باشیم. در مجموع حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ گونه ماهی به شکل طبیعی در رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریای خزر زیست می‌کنند البته این تعداد شامل خلیج‌فارس نمی‌شود چون آنجا ماهی آب‌های شور دارد، این ماهیان بومی در معرض جایگزینی ماهیان غیربومی قرار دارند چون بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از ماهیان آب‌های شیرین غیربومی هستند، حتی در بسیاری از تالاب‌ها و رودخانه‌ها تعداد گونه غیربومی بر گونه بومی غالب شده و این خیلی ناگوار است. عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی دراین باره گفت: امروزه محیط زیست دنیا از جمله ایران با تهدیدات مختلفی از جمله تخریب زیستگاه‌ها، تغییر اقلیم، انواع آلودگی‌ها و ورود گونه‌های غیربومی مواجه است، در این میان ورود گونه‌های غیربومی به آب‌های داخلی چند سالی است به معضلی خاموش تبدیل شده به‌طوری که شاید به ظاهر یک تالاب یا رودخانه در حال ادامه حیات باشد اما زیر آن ظاهر آرام گونه‌های بومی در معرض تهدید گونه‌های غیربومی قرار دارند و در حال جدال با آنها بر سر زندگی هستند.

    گونه‌های غیر بومی اکوسیستم منطقه را

 از بین می‌برند

اصغر عبدلی افزود: گونه‌های غیربومی خواسته یا ناخواسته توسط انسان جابه‌جا و در کره زمین از یک کشور به کشور دیگر و از یک رودخانه به رودخانه‌ای دیگر برده می‌شوند که برخی از آنها به گونه مهاجم تبدیل شده و به تنوع زیستی آن منطقه آسیب وارد می‌کنند و خساراتی را برای تنوع زیستی به همراه دارند که اثر آن به مرور در کاهش صید و صیادی و از بین رفتن اکوسیستم منطقه بروز می‌کند، اینها خساراتی است که می‌تواند به بخش اقتصادی جوامع آسیب وارد کند. چند سال پیش یک گونه شانه‌دار وارد دریای خزر شد و ذخایر ماهیان بومی این دریا را از بین برد، حالا اگر بخواهیم اینگونه را از دریایی با هزار کیلومتر طول، ۵۰۰ کیلومتر عرض و هزار متر عمق حذف کنیم قطعا به راحتی این کار میسر نخواهد بود، یا اینکه گیاه آزولا و سنبل آبی چند سالی است وارد تالاب انزلی شده، الان بیش از ۳۰ تا ۴۰ سال از ورود این گیاه به این تالاب می‌گذرد اما هنوز اقدامی جدی برای حذف آنها انجام نشده است در حالی که مشکلات بسیار زیادی را برای این تالاب بین‌المللی به وجود آورده‌اند.

    نبود دانش کافی یکی از مشکلات است

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی افزود: یکی از مشکلاتی که در این زمینه در کشور وجود دارد، نبود آگاهی لازم است؛ در واقع آگاهی علمی چه در سطح عمومی، چه دانشگاهی و چه سازمان‌های متولی حفاظت از تنوع زیستی نسبت به گونه‌های غیربومی خیلی محدود است، بنابراین آگاهی بخشی باید در اولویت کارها قرار گیرد چون بخشی از گونه‌های غیربومی توسط مردم جابه‌جا می‌شود مثلا گیاه سنبل آبی به عنوان یک گیاه زینتی خرید و فروش شد و بعد از مدتی سر از تالاب انزلی درآورد، یا ماهی حوض یا همان ماهی قرمز هم از سفره‌های هفت سین وارد دریاچه‌ها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها شد، بنابراین یک بخشی مربوط با آگاهی بخشیدن به مردم است و بخش دیگر نیز به مسوولان باز می‌گردد. او اظهارداشت: یکی دیگر از روش‌هایی که موجب شده گونه‌های غیربومی در کشور پراکنده شوند، موارد پرورشی است؛ بسیاری از ماهیان پرورشی بدون ضابطه از یک استان به استان دیگر جابه‌جا شدند که این کار باید متوقف شود یا اینکه این جابه‌جایی‌ها نباید به این صورت انجام شود، علاوه بر این اثرات گونه‌های غیربومی و مهاجم بر تنوع زیستی، مسائل اقتصادی و اجتماعی کشور هم بررسی نشده‌اند و اطلاعات دقیقی در این زمینه ارایه نشده است فقط مطالعات محدودی انجام شده که بخشی از آنها در کتابی با عنوان «ماهیان غیر بومی آب‌های شیرین ایران» آمده که چندی پیش به چاپ رسیده است در واقع سال‌ها بود که فقدان کتابی در زمینه ماهیان غیربومی آب‌های شیرین کشور که به جنبه‌های مختلف این گونه‌ها بپردازد، احساس می‌شد بر همین اساس این کتاب در ۶ فصل، جنبه‌های مختلف مرتبط با گونه‌های غیربومی ماهیان در آب‌های شیرین را بررسی کرده است.

    تمام تالاب‌های کشور  به گونه‌های غیر بومی آلوده شده اند

عبدلی درباره وضعیت آب‌های ایران از لحاظ پراکنش گونه‌های غیربومی و مهاجم گفت: به جرات می‌توان گفت که تمام تالاب‌های کشور به گونه‌های غیربومی آلوده شده‌اند حتی در بسیاری از این تالاب‌ها گونه‌های مهاجم مستقر شده‌اند، یکی از دلایل اصلی آن ریختن کپور ماهیان پرورشی در برخی تالاب‌ها است که به همراه آنها گونه‌های غیربومی که مهاجم هم هستند وارد این تالاب‌ها شدند، این خیلی تلخ است که بگوییم الان تالاب‌های هورالعظیم، شادگان، زریوار، امیرکلایه، آلاگل، آجی گل و هامون همه به گونه‌های غیر بومی و مهاجم آلوده شده‌اند، الان هیچ تالاب یا رودخانه بکری نداریم. تالاب‌های ما الان به نوعی بیمارند و رنج می‌برند، گونه مهاجم دردی است که درمانش بسیار پرهزینه و در خیلی مواقع هم غیرممکن است.