بی‌خبری از کالابرگ الکترونیکی
وزیر اقتصاد در 19 اردیبهشت ماه اعلام کرد که ۷۷ میلیون یارانه‌بگیر در دو طبقه تقسیم‌بندی شده‌اند، ۳۰ درصد این جمعیت یارانه ۴۰۰ هزار تومانی، ۶۰ درصد یارانه ۳۰۰ هزار تومانی دریافت خواهند کرد. یارانه نقدی نیز در راستای این کمک‌ها کاملاً پرداخت خواهد شد.
به دنبال اعلام این خبر دولت یارانه جدید را به دو گروه اختصاص داد و یارانه دو ماهه آنها را به شکل یک جا واریز کرد. پس از چند روز مجوز برداشت از این یارانه نیز صادر شد اما دولت اعلام کرد که این حمایت به شکل موقتی انجام شده است. در چارچوب جدید، دولت یارانه 45 هزار تومانی احمدی‌نژاد و 50 هزار تومانی روحانی را تجمیع کرد و تمام آن را به شکل یک جا به حساب سرپرستان خانوار ریخت اما اعلام شد که پس از دو ماه مقدمات اجرای طرح جدید کالابرگ الکترونیکی فراهم خواهد شد و به این ترتیب به جای آنکه پول نقد در اختیار مردم قرار بگیرد، آنها می‌توانند از یارانه جدید برای خرید کالا استفاده کنند.
با وجود گذشت یک ماه از آغاز اجرای طرح جدید دولت اما هنوز هیچ خبری از یارانه جدید و روشن شدن شیوه حمایت به شکل کالابرگ ارایه نشده است. در طول هفته‌های گذشته قیمت چهار کالای اعلامی روغن، لبنیات، مرغ و تخم مرغ افزایش یافته و در کنار آن، برخی از دیگر کالاها نیز رشد قیمت جدیدی را تجربه کرده‌اند.
یارانه جدید دولت پس از آن واریز شد که ارز 4200 تومانی برخی کالاها حذف شد و البته دولت اعلام کرد که فعلا ارز دارو و نان را حذف نخواهد کرد. با این وجود قیمت دارو نیز در ماه‌های گذشته صعودی گزارش شده و در رابطه با نان نیز نگرانی‌هایی به وجود آمده است. دولت اعلام کرده طرح کارت نان را نیز که فعلا به شکل آزمایشی در زنجان اجرایی شده رصد خواهد کرد و در صورت نتیجه بخش بودن آن امکان اجرا در سایر نقاط کشور نیز بررسی خواهد شد.
آنچه که فعلا محل بحث و چالش است اما به طرح جدید دولت برای کالابرگ الکترونیکی بازمی‌گردد. بر اساس برنامه ابتدایی اعلام شده پس از خرداد ماه، باید یارانه در تیر ماه به شکل کالابرگ عرضه شود اما صحبت‌های معاون وزیر اقتصاد نشان می‌دهد که هنوز راهی طولانی تا اجرای نهایی این طرح باقی مانده است. محمدمهدی سبحانیان گفت: اگر قرار به پرداخت کالابرگ باشد، یارانه‌ها در قالب اعتبار خرید به کارت‌های افراد پرداخت می‌شود که بر اساس آن مردم می‌توانند در سوپرمارکت‌ها، فروشگاه‌ها و مغازه‌ها از آن اعتبار خرید استفاده کنند. در پرداخت نقدی فرد می‌تواند یارانه را برای هر مصرفی از جمله سینما و پارک انجام دهد، اما حاکمیت اعتقاد دارد تا افراد بتوانند با این منابع مایحتاج سفره خودشان را تأمین کنند و به همین جهت از کالابرگ استفاده می‌کند.
به گفته او، آنچه دولت در قانون بودجه توسط مجلس مکلف به انجام شده، پرداخت یارانه‌ها از طریق کالابرگ الکترونیکی است.
انجام این کار مستلزم زیرساخت‌های لازم در کل کشور بوده و عملاً انجام فوری آن میسر نبود، در نتیجه تصمیم گرفته شد طی دو ماه نخست سال، پرداخت نقدی صورت بگیرد و به‌محض اینکه زیرساخت‌های لازم آماده شد و سایر ملاحظاتی که می‌تواند موردتوجه قرار گیرد، تصمیم درباره تداوم این شیوه یا اختصاص کالابرگ الکترونیکی اتخاذ خواهد شد. سبحانیان گفت: هیچ تغییری در مبلغ و افرادی که یارانه دریافت می‌کنند اتفاق نخواهد افتاد. همان افرادی که تا به امروز یارانه دریافت کرده‌اند و کسانی که بر اساس تقاضا، به فهرست یارانه‌بگیران اضافه می‌شوند، مشمول دریافت کالابرگ خواهند شد. عزم دولت این است که کمترین تفاوت و تغییری در شیوه خرید مردم اتفاق بیفتد و رضایت خاطر مردم از این جهت فراهم شود. همچنین تا به امروز هیچ بحثی در هیچ محفلی درباره تغییر یارانه بنزین مطرح نشده است. این سرنوشت نامشخص در حالی مطرح شده که همچنان منتقدان ارز 4200 تومانی به جای خود باقی هستند. با وجود انتقادها از روند تصمیم‌گیری دولت درباره نحوه حذف این ارز، احتمالا همچنان تردیدی وجود ندارد که باید تصمیمی قاطع در این زمینه گرفته می‌شد. حسین محمد صالحی دارانی با بیان اینکه هم‌اکنون با حذف ارز ترجیحی بسیاری از کالاها و همچنین نهاده‌های دامی با التهابات شدید قیمتی مواجه شده‌اند، افزود: این مساله مشکلات زیادی را برای مردم به وجود آورده است اما با توجه به اینکه ارز ترجیحی مفاسد و رانت را به دنبال داشت و به دلیل عدم وجود شبکه توزیع مناسب، بخش عمده‌ای از این یارانه هدر می‌رفت و به دست مصرف‌کننده نمی‌رسید، دولت تصمیم به اصلاح روند ارز ترجیجی گرفت.
میزان فساد و رانت ارز ترجیحی به این صورت بود که بر اساس آمار ارایه شده حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد این ارز به هدف برخورد نکرد.
این نماینده مجلس یازدهم توضیح داد: تخصیص ارز ترجیحی در چند سال اخیر موجب ارجحیت واردات بر تولید شد و البته در برخی زمینه‌ها در از دست دادن خود کفایی هم تاثیرگذار بود اما از دست دادن خود کفایی در گندم صرفا به دلیل پرداخت ارز ترجیحی نبود و دلایل دیگری در این مساله دخیل بود و کنار هم قرار گرفتن این مسائل باعث شد که خود کفایی در گندم را از دست بدهیم. در این چند سال نه با قیمت مناسب گندم را از مردم خریداری می‌کردند و نه حمایت‌های لازم از کشاورز صورت می‌گرفت و این مسائل باعث شد که کشاورزان کمتر به کشت گندم روی بیاورند. به هر حال ارز ترجیحی در برخی از زمینه و جلوگیری از التهابات قیمتی تاثیرگذار بود.
عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: متأسفانه در سال‌های گذشته آمار اختلاس‌ها شفاف است و افرادی که ارز گرفته و کالا وارد نکردند نیز مشخص هستند، اما هنوز برخورد قضایی با آنها صورت نگرفته است. ارز ترجیحی در سال‌های گذشته بیشتر به واردات نهاده‌های دامی، کالاها، تجهیزات پزشکی و دارو اختصاص می‌یافت، قطعاً حذف این ارز از بسیاری رانت‌ها، اختلاس‌ها و فسادهای اقتصادی جلوگیری می‌کند، اما از طرف دیگر با حذف ارز ترجیحی فشار بیشتری بر مردم وارد می‌شود. نماینده مردم فریدن، چادگان، فریدونشهر، بوئین و میاندشت در مجلس توضیح داد: نظارت مهم‌ترین موضوع در اجرای طرح توزیع عادلانه یارانه‌هاست. اقدام دولت در مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها خوب، اما پرداخت به صورت نقدی، تحت عنوان نوعی مسکن مناسب است و برای آینده باید اقدام مناسب‌تری انجام داد.
صالحی دارانی توضیح داد: اعطای یارانه به کالاهای اساسی موجب قاچاق گسترده، از بین رفتن
خود کفایی و فساد و رانت در زنجیره توزیع کالاهای اساسی شده است. یک عده از افراد سرمایه‌دار و به اصطلاح صادر‌کننده با اخذ ارز ترجیحی کالا را خریداری می‌کردند و سپس به کشور‌های همجوار صادر می‌کردند و این مساله سبب افزایش قیمت در کالاهای اساسی شده بود در حالی که قرار بود این ارز سبب کاهش قیمت‌ها شود اما نشد.
این صحبت‌ها نشان می‌دهد که نحوه نظارت بر بازار پس از حذف ارز دولتی و البته چگونگی تداوم حمایت‌ها، اصلی‌ترین موضوعی است که دولت باید برای آن جوابی پیدا کند. با گذشت حدود یک ماه از اصلاح یارانه‌ها، باید دید در یک ماه باقی مانده از زمان ابتدایی اعلام دولت، چه طرح و نقشه‌ای به کار گرفته خواهد شد.
