کوچک‌ترین منطقه آزاد ایران در مسیر بزرگ‌ترین دستاوردها
منطقه آزاد انزلی با دارا بودن کمتر از 2500 هکتار مساحت به دنبال بهره‌برداری حداکثری از توانمندی‌های متنوع موجود در محدوده خود و استان گیلان و ایجاد ظرفیت‌های جدید است. این منطقه به دلیل دارا بودن مزیت‌هایی همچون دارا بودن بنادر و گمرکات فعال با فعالیت حدود 300 ساله در ارتباط با کشورهای حاشیه دریای کاسپین از قابلیت منحصر به فرد آشنایی با رژیم‌های همکاری اقتصادی، فرهنگ سرمایه‌گذاری و مراودات بازرگانی برخوردار می‌باشد. مزیت قرار گرفتن در استان گیلان که از قطب‌های گردشگری، بالاترین ظرفیت ممکن در صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی و شیلاتی برخوردار است؛ بهره مندی از فرصت نزدیکی به پایتخت کشور و قطب‌های جمعیتی و نواحی تمرکز واحدهای تولیدی-صنعتی و کشاورزی در استان‌های شمال غرب کشورمان؛ آب و هوای مناسب و متعادل؛ نیروی انسانی متخصص و قرابت جغرافیایی، فرهنگی با کشورهای حاشیه دریای خزر و قفقاز از برترین مناطق آزاد جهت فعالیت‌های تولیدی، ترانزیتی و خدمات گردشگری محسوب می‌شود.
به مزیت‌های فوق می‌توان مزیت امکان ارتباط با کشورهای اوراسیا و به ویژه اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا را نیز اضافه کرد، بلوک اقتصادی که جمهوری اسلامی ایران ظرف سه سال گذشته با قرارداد گمرکی خود به دنبال ارتقای سطح همکاری‌های خود به عضویت و تجارت آزاد با کشورهای عضو آن به ویژه فدراسیون روسیه می‌باشد. بی‌تردید در این میان قابلیت شکستن حلقه‌های تحریم و تنوع بخشی به مبادی تأمین کالاهای اساسی و مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی-صنعتی کشور به همراه تأمین کالاهای اساسی از مهم‌ترین نتایج همکاری با کشورها اوراسیا ارزیابی می‌شود.
سازمان منطقه آزاد انزلی به منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت موجود و ایجاد فرصت‌های جدید فعالیت اقتصادی؛ ظرف سه سال گذشته فعالسازی کریدور شمال-جنوب و ایجاد مسیر جدید تجاری مابین ایران و چین به منظور ایفاگری نقش بخش فرعی کریدور یک کمربند یک جاده چین در غرب آسیا را به عنوان مهم‌ترین اولویت کاری خود را بنا نهاده است. در همین راستا تاکنون چهار پست اسکله از مجموع شش پست اسکله مجتمع بندری کاسپین در مدار تخلیه و بارگیری قرار گرفته و اسکله بسیار حائز اهمیت «رو رو» نیز در حال احداث بوده که تا پایان سال جاری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. نکته قابل توجه اینکه تعداد 3 پست اسکله توسط بخش خصوصی ساخته و چهارمین اسکه نیز در حال احداث می‌باشد. موضوعی که در فرایند ساخت بنادر کشورمان کم سابقه است.
دیگر زیرساخت حائز اهمیت در مسیر فعالسازی کریدورهای بین‌المللی پیش گفته اتصال این منطقه به خط ریل سراسری است که در جریان سفر پایان سال 1397 دولت دوازدهم با وزارت راه وشهرسازی همکاری در مسیر ساخت این خط ریلی 37 کیلومتری از ایستگاه جیرده به مجتمع بندری کاسپین و اسکله رو رو، منعقد شد که تاکنون بیش از 80 درصد از آن ساخته و راهبرد اصلی این سازمان سرعت بخشیدن به جریان احداث و بهره‌برداری خط مزبور تا پیش از پایان سال جاری است.
در اهمیت این مسیر ریلی باید تأکید کرد که با افتتاح آن، نه تنها بنادر شمالی و جنوبی کشورمان به یکدیگر متصل می‌شوند؛ بلکه امکان ترانزیت ترکیبی دریایی-ریلی کشورهای شمالی دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان به ویژه اقیانوس هند با یکدیگر فراهم شده و مهم‌ترین زیرساخت فعالسازی کریدور شمال-جنوب نیز پس از سال‌ها مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
سازمان منطقه آزاد انزلی فعالسازی و ایجاد کریدورهای جدید را از طریق همکاری‌های فرابخشی دولتی و بخش خصوصی داخلی کشورمان و کشورهای منطقه در دستور کار قرار داد؛ تا از طریق رابطه برد- برد برای تمام ذی نفعان کریدورهای فوق، زمینه افزایش درآمدهای ارزی، اشتغالزایی بیشتر، رونق فضای کسب وکار، متنوع‌سازی مسیرهای تأمین کالاهای اساسی و مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی داخلی به عنوان مهم‌ترین دستاوردهای این اقدامات، فراهم شود که به ویژه در دوران کرونا و شدت‌گیری تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان کارکردهای مثبت خود را به منصه ظهور رساندند.
براین اساس مهم‌ترین محورهای گزارش عملکرد دو ماهه نخست سال 1401 سازمان منطقه آزاد انزلی در شاخص‌های اقتصاد مقاومتی، فعالیت‌های بندری-ترانزیتی و گردشگری عنوان می‌شود.
محور اول اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است که در این راستا، ظرف دو ماهه ابتدایی سال جاری در شاخص جذب طرح‌های سرمایه‌گذاری محقق شده داخلی این سازمان به رقم ۵۰۸۰ میلیارد ریال نائل آمد و این در حالی است که در حوزه جذب طرح‌های سرمایه‌گذاری محقق شده خارجی این عدد به بیش از ۷ میلیون دلار بالغ شده است.
ساخت مجموعه‌های گردشگری و تفریحی، هتل، خدمات بندری و انبارداری، صنایع‌های تک و نوآور-فناور-دانش بنیان از مهم‌ترین حوزه‌های کاری این طرح‌های سرمایه‌گذاری می‌باشد.
در شاخص مجموع صادرات ناشی از تولید و صادرات مجدد که مهم‌ترین مولفه عملکردی در زمینه اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در مناطق آزاد ارزیابی می‌شود؛ میزان صادرات منطقه آزاد انزلی ظرف دو ماه ابتدایی سال 1401 به حدود ۴۰ میلیون دلار بالغ شد. این در حالی است که صادرات محصولات تولیدی منطقه به داخل کشور این رقم 33 میلیون دلار می‌باشد.
گفتنی است از میزان 40 میلیون دلار کالا و خدمات صادر شده در این مدت 4.5 میلیون دلار مربوط به محصولات تولیدی توسط واحدهای منطقه بوده و کارخانه‌های مستقر در منطقه آزاد انزلی مجموعه‌ای از کالاهای دیوارپوش، انواع چوب، مواد سوختی شامل انواع هیدروکربن‌های سبک و سنگین، میخ و مفتول‌های فلزی، پرینترهای صنعتی، دیاگ خودرو، مکمل خوراک دام، کمپاند و گرانول پلیمری و چارچوب برش خورده منفصله چوبی را به مقاصد صادراتی نظیر کشورهای گرجستان، ترکمنستان، هنگ‌کنگ، افغانستان، امارات متحده عربی، کره جنوبی، عراق و تاجیکستان صادر کرده‌اند.
در این میان به دلیل اهمیت صادرات مجدد به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های عملکرد مناطق آزاد برای جذب سرمایه‌گذار نام برد که به 35.39 میلیون دلار افزایش یافته که شامل انواع کالاها شامل خودرو، تخته نراد، سنگ‌های ساختمانی، کک نفتی، لوازم یدکی و تجهیزات صنعتی بود که به کشورهای حوزه دریای خزر، اوراسیا و غرب آسیا صادر شده است.
لازم به ذکر است در زمینه صدور محصولات تولیدی منطقه به سرزمین اصلی، از ابتدای فروردین تا پایان اردیبهشت ماه سال جاری معادل 33 میلیون مشتمل بر کالاهای صنعتی، صنایع غذایی، سلولوزی، محصولات آرایشی-بهداشتی، انواع پوشاک و محصولات شیمیایی به بازارهای داخلی جهت تأمین کالاهای مصرفی صادر شده است. از سوی دیگر در شاخص صادرات محصولات و کالاهای تولید شده توسط واحدهای تولیدی-صنعتی نقاط مختلف کشور طی این مدت 37.41 میلیون دلار به کشورهای حوزه دریای خزر، اوراسیا و آسیای مرکزی از طریق منطقه آزاد انزلی صادر شده است. لازم به ذکر است اجرای کامل دستورالعمل‌های اقتصاد مقاومتی، حمایت از تولید و صادر‌کننده ایرانی جزو اصلی‌ترین راهبردهای اصلی سازمان منطقه آزاد انزلی بوده که به واسطه ثبات و تمرکز خدمات مدیریتی، و اعمال تمامی مزایا و معافیت‌های قانونی و اجرای طرح‌های متنوع حمایتی، تشویقی و مشاوره‌ای زمینه رونق فضای کسب و کار و دست یابی به مسیر رشد مداوم در شاخص‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در سطح منطقه فراهم شده است. از سوی دیگر سازمان منطقه آزاد انزلی طی سال‌های اخیر تفاهم نامه‌های متعدد همکاری با مناطق آزاد کشورهای حوزه دریای خزر و نهادهای ملی و استانی در جهت همکاری به منظور تسهیل و تسریع در خدمات رسانی به بخش خصوصی منعقد کرده؛ در مسیر بازاریابی محصولات تولیدی امکان حضور شرکت‌های منطقه در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی را فرآهم نموده؛ با ایجاد مرکز شکوفایی شرکت‌های نوآور و دانش بنیان از شرکت‌های نوآور، فناور و دانش بنیان حمایت کرده و بر این اساس منطقه آزاد انزلی به یکی از قطب‌های حمایت از شرکت‌های این حوزه تبدیل شده و در نهایت در سال رونق تولید کارگروه رونق تولید و توسعه صادرات را با حضور مدیران سازمان و استان تشکیل داده است.
به این موارد باید تکمیل زیرساخت‌های مهمی همچون مجتمع بندری کاسپین؛ مرکز نمایشگاه‌ها و همایش‌های بین‌المللی منطقه و فعالسازی کریدور شمال جنوب و ایجاد کریدور چین، قزاقستان، ایران به عنوان مسیر فرعی «یک کمربند، یک جاده» را اضافه کرد که در کنار فعالیت بورس کالا، بانک‌ها، صرافی‌ها و شرکت‌های بیمه‌ای در سطح منطقه، تمامی پیش نیازهای هر گونه فعالیت اقتصادی در این منطقه از سوی سازمان آزاد انزلی ایجاد شده است.
دومین محور فعالیت‌های سازمان منطقه آزاد انزلی حول محور فعالیت‌های مجتمع بندری کاسپین در مسیر تأمین کالاهای اساسی، مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی کشور و صادرات به بازارهای هدف است.
براین اساس از ابتدای فروردین تا پایان اردیبهشت ماه سال جاری 96280 تن کالا در این تعداد چهار پست اسکله مجتمع بندری کاسپین تخلیه و بارگیری شد. از این میزان ۱۲۶۰ تن مربوط به صادرات از مسیر چین، قزاقستان، ایران بوده و واردات از مسیر مزبور نیز در حدود ۲۰۳۹ تن بوده است.
تعداد کشتی‌هایی که محموله‌های صادراتی را حمل کردند ۷ فروند بوده و کشتی‌های حمل‌کننده کالاها و مواد وارداتی به داخل کشور 24 فروند می‌باشند.
از سوی دیگر میزان کانتینرهای وارداتی به این مجتمع بندری در این مدت ۲۸۲ عدد و صادراتی 84 عدد بوده و این در حالی است که کالاهای صادراتی غیرکانتینری ۶۹۱۹ تن و محصولات و کالاهای غیر کانتینری وارد شده نیز ۸۶۰۶۲ تن می‌باشد.
ماشین آلات (تریلر تانکردار، کفی کانتینربر) مواد غذایی (پوره سیب و رب گوجه)، مواد شیمیایی و مصالح ساختمانی (قیر، میلگرد، گچ و سنگ مرمر) و سایر محصولات ایرانی به کشورهای روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان صادر شده‌اند، تنوع کالاهای صادراتی از مجتمع بندری کاسپین را شامل می‌شود.
مهم‌ترین کالاهای وارداتی از طریق بندر کاسپین شامل گندم، ذرت، جو و روغن خام خوراکی و همچنین واردات مواد اولیه و واسطه‌ای تولید؛ می‌باشند.
سومین محور گزارش عملکرد سازمان منطقه آزاد انزلی در دو ماهه نخست سال 1401 مربوط به گردشگران ورودی به این منطقه می‌باشد که براین اساس طی این مدت تعداد ۲ میلیون و ۷۹ هزار و ۷۷۸ گردشگر در فاز تجارت و گردشگری حضور پیدا کرده‌اند.
برگزاری نمایشگاه‌های مختلف صنایع دستی و سوغات منطقه و استان؛ برپایی جشنواره نمایش‌های آیینی و موسیقی محلی مناطق مختلف گیلان زمین؛ به همراه تنوع بخشی به خدمات و امکانات تفریحی، گردشگری و ورزشی در فاز تجارت و گردشگری منطقه آزاد انزلی، مهم‌ترین دلایل افزایش استقبال گردشگران به این منطقه بعد از دو سال همه‌گیری بیماری کرونا بوده است.
منطقه آزاد انزلی تنها منطقه آزاد ایران در حاشیه خزر است و کشورهای حاشیه دریای خزر، ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای جنوب شرقی عمده بازارهای صادرات و واردات محصولات از طریق این منطقه آزاد محسوب می‌شوند.
مزایای قانونی همچون امکان ثبت، مالکیت و مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی تا میزان ۱۰۰ درصد در منطقه، امکان فعالیت بانک‌ها و موسسات مالی - بیمه‌ای در این منطقه، معافیت مالیاتی ۲۰ ساله بر درآمد و دارایی از تاریخ بهره‌برداری هرگونه فعالیت اقتصادی، وحدت مدیریت در ارایه کلیه خدمات به سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی، اقدامات سازمان در خصوص خلق مزایا و معافیت‌های جدید برای فعالان اقتصادی - تولیدی، فعالیت بورس کالای منطقه، رونق فضای تجاری با اجرای مصوبه کالای همراه مسافر و برگزاری پانزدهمین اجلاس اتاق‌های بازرگانی کشورهای حاشیه دریای خزر زمینه ساز رونق فضای کسب و کار در محدوده منطقه شده است.
