از دلسوزی‌های بی‌جا تا رویه‌های نادرست
مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، از راه‌اندازی ۲ مرکز توانمندسازی کودکان کار در تهران تا پایان سال خبر داد و گفت: مردمی‌سازی تنها راه برون‌رفت از مشکل کودکان آسیب‌دیده است. در عین حال، به عقیده یک حقوقدان و وکیل دادگستری، مساله کودکان کار و خیابان به خاطر آیین‌های رفتاری از جمله دلسوزی‌های بی‌جا و فقدان آگاهی در چگونگی مواجهه با آنها و از نظر هنجاری و مجموعه مقررات حاکم، ساختارها و رویه‌ها دچار ایرادهای متعدد است.
دنیایی که می‌توانست تنها به کمک‌های ساده کودکانه کودکان کار، در محیط امن خانواده محدود شود، از کودک کار، کارهای سختی طلب می‌کند که هرگز در تاب و توان دست‌های کودکانه‌شان نیست. کارهایی دشوار، با پرداخت‌هایی ناچیز که در مقابل، کودکی‌شان را از آنها می‌دزدد و به رشد جسمی و ذهنی آنها، آسیب می‌رساند. به عقیده آرین قاسمی، حقوقدان و وکیل دادگستری، مساله کار کودک یکی از نقاط حساس در حقوق کودک است، یعنی بازشناسی اینکه در حقوق کودکان چه مواردی را به عنوان کار کودک و چه مواردی به عنوان بهره‌کشی یا کار خوب یا کار بد می‌دانیم، حائز اهمیت است. وی گفت: کار کودکان بنا بر غلبه‌ای که در بیشتر موارد وجود دارد در واقع نوعی بهره‌کشی از این کودکان محسوب می‌شود و کار کودکان هر چند با مضمون فعالیت و شرایط کودکان کار و خیابان قرین است اما یکسان نیست. این حقوقدان با اشاره به کنوانسیون حقوق کودک و سازمان بین‌المللی کار (ILO) افزود: در اسناد متعدد به مفهوم کار کودک پرداخته شده و در نظام حقوقی ما نیز کارکردن کودکان تا ۱۵ سالگی - سنی که قانون کار تعیین کرده است - ممنوع است همچنین قانون‌گذار برای نوجوانان قائل به یک نوع افتراق و تفکیک شده و اجازه داده است که نوجوانان بتوانند با شرایط جسمانی، روانی و در بازه زمانی محدودتر و در شرایط مکانی مناسب‌تر کار انجام دهند. قاسمی با اشاره به جریان‌های سامان‌یافته کار کودکان در خیابان افزود: آنچه به عنوان کار کودک در اذهان تجلی عینی دارد، پدیده بهره‌کشی از کودکان زیر سنین ۱۵ سال در خیابان‌ها است و اغلب این کودکان مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند و در پوشش ساماندهی از دسترنج کودکان استفاده می‌شود. این وکیل دادگستری اظهارداشت: از منظر حقوقی و تحلیلی، هیچ افتراقی میان کودکان کار و خیابان و دیگر کودکان وجود ندارد و آنها هم از حق آموزش، حق سلامت، حق بازی، شادی و سرگرمی و تفریح، حق بر بهداشت و بهره‌مندی از حمایت مانند سایر کودکان برخوردار هستند اما در منظومه حقوقی یک مفهومی وجود دارد به عنوان «تبعیض مثبت» و به نظر می‌رسد این کودکان باتوجه‌به موقعیت آسیب‌پذیر و آسیب‌زا باید مورد حمایت مضاعف قرار گیرند. وی ادامه داد: کودکان کار و خیابان با زنجیره تسلسل‌وار از نقض حقوق مواجه هستند و این کودکان ممکن است در معرض خشونت‌های متعدد از جمله خشونت‌های کلامی، رفتاری، فیزیکی حتی خشونت‌های جنسی و تعدی و تجاوز قرار گیرند همچنین ممکن است حق بر آموزش و سلامت این کودکان مورد خدشه قرار گیرد. قاسمی با اشاره به کنوانسیون حقوق کودک و تکالیف دولت‌ها افزود: حاکمیت موظف است سلسله‌ای از اقدامات حمایتی متعدد را از این کودکان انجام دهد. جمهوری اسلامی ایران نیز عضو این کنوانسیون است همچنین بر اساس موازین شرعی، تعهد برای دولت ایران وجود دارد که در قبال تعهدات کنوانسیون حقوق کودک ایفای حق انجام دهد. این حقوقدان اضافه کرد: در نظام حقوق داخلی نیز به موضوع حقوق کودک توجه شده است به‌ویژه قانون‌گذار در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ و آیین‌نامه اجرایی ماده ۶ این قانون تکالیف بسیار متعدد و متفاوتی را برعهده دستگاه‌های مختلف قرار داده تا برای حمایت از کودکان اقدام کنند.به گفته وی به‌واسطه تحولات سیاسی اخیر در کشورهای همسایه با موج بسیار فزاینده کودکان کار از کشورهای هم‌جوار مواجه هستیم و این کودکان چاره‌ای جز کار در خیابان ندارند. قاسمی اظهار کرد: البته انتظار این است که باتوجه‌به فتوای مقام معظم رهبری و دستوری که قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و بخشنامه‌های آن همچنین دستورالعمل‌هایی که نهادهای مختلف از جمله وزارت آموزش و پرورش دارند، حداقل مساله آموزش این کودکان مورد اهتمام قرار گیرد. این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: حمایت از حقوق کودکان نیاز به همت مضاعف دارد و نهادهای متولی حقوق کودک که در آیین‌نامه مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک به‌تفصیل تمام این نهادها بیان شده‌اند باید همگرایی ملی ایجاد کنند تا بتوانیم مساله کار کودکان را حل کنیم. قاسمی تصریح کرد: اکنون سلسله اقداماتی که با عنوان ساماندهی کودکان کار و خیابان انجام می‌شود نمی‌تواند این موضوع را مدیریت کند زیرا نفس این هنجار دارای ایراد است و ساختارها نیز دارای محدودیت‌ها و ایرادهایی هستند و افزون بر این با واقعیت‌های بیرونی سازگاری ندارند.
راه‌اندازی ۲ مرکز توانمندسازی کودکان کار در تهران
مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، از راه‌اندازی ۲ مرکز توانمندسازی کودکان کار در تهران تا پایان سال خبر داد و گفت: مردمی‌سازی را تنها راه برون رفت از مشکل کودکان آسیب‌دیده است. احمد احمدی صدر در نشستی که در ادامه برنامه‌های روز جهانی مقابله با کار کودک با مدیران موسسات غیر دولتی فعال در ۳۰ مرکز پرتو شهرداری تهران برگزار شد، اظهار کرد: کودکانی که در چتر حمایت خود قرار می‌دهید، صرفا یک کودک با لباس مندرس و محروم نیست؛ بلکه طبق فرموده خداوند متعال خلیفه‌الله است که شما دست او را می‌گیرید و از سیاهی فقر به آسمان می‌برید. وی عنوان کرد: براساس آخرین آمار استنتاجی تعداد کل کودکان آسیب دیده و در معرض آسیب در مراکز پرتو و مدارس صبح رویش ۶هزار و ۷۰۹ نفر است که از این تعداد، سهم کودک کار پنج هزار و ۵۴۱ نفر است و این آمار دال بر ایفای نقش شهرداری تهران در تامین زیرساخت‌ها و حمایت از کودکان کار است.
بیش از ۸۰ درصد کودکان کار را اتباع و عمدتا افغان تشکیل می‌دهند
احمدی صدر افزود: براساس اذعان پلیس، بهزیستی و سایر مراکز آماری و وزارت کشور، بیش از ۸۰ درصد کودکان کار را اتباع و عمدتا افغان تشکیل می‌دهند. مدعیان حقوق بشر با به راه انداختن جنگ و کشتار و نابودی زیرساخت‌های کشور همسایه، باعث شدند کودکان افغان به جایی امن به نام ایران پناه بیاورند؛ در حالی که مدعیان حقوق بشر چشم بر وضعیت اینها بسته و ایران را متهم می‌کنند که حقوق کودکان کار را رعایت نمی‌کند، اما ما دلمان برای کودکان کار و خیابان که گرفتار شده‌اند، می‌تپد حتی اگر اتباع باشند. احمدی صدر گفت: شهرداری وظیفه خود را در تامین زیرساخت‌ها که در اختیار سازمان بهزیستی قرار داده است و همچنین با راه‌اندازی بیش از ۳۰ مرکز پرتو و مدرسه در جذب و حمایت این کودکان طی سال‌ها خدمت ارایه کرده است، اما زمینه‌سازی لازم برای توانمندسازی و ساماندهی این کودکان توسط سازمان‌های متولی مهم است. وی با اشاره به طرح‌های قبلی عنوان کرد: ما نباید این کودکان را با قوه قهریه و دستبند جمع‌آوری و ساماندهی کنیم؛ چرا که جای این دستبند سال‌ها روی شخصیت و هویت این افراد می‌ماند، جایگاه قوه قهریه در این مساله دستگیری سر شبکه‌ها و استثمارگران این کودکان است که باید جمع‌آوری شوند. احمدی صدر درباره جمع‌آوری کودکان کار از سطح معابر گفت: قرار نیست پلیسی برخورد شود، مخالف ۱۰۰ درصد جمع‌آوری کودکان کار از معابر و چهارراه‌ها به صورت پلیسی هستیم. وی ادامه داد: این کودکان شخصیت دارند و نان آوران خانواده خود هستند و به هر دلیلی چه به اجبار و چه خود خواسته برای رزق خانواده خود آمده‌اند. مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، افزود: هدف نهایی ما توانمندسازی این کودکان و خانواده‌های آنان از طریق آموزش و حرفه آموزی است تا توانمند شوند و در مسیر توسعه و شکوفایی استعداد خود قرار گیرند. دبیر قرارگاه اجتماعی شهر تهران از راه‌اندازی ۲ مرکز توانمندسازی کودکان کار در تهران تا پایان سال خبر داد و افزود: یکی از مراکز تا چند ماه آتی در جنوب غرب تهران با گنجایش بیش از ۲ هزار نفر آغاز به کار می‌کند و مرکز دیگر در جنوب شرق تهران تا پایان سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید. وی تصریح کرد: تمام مراکزی که در حوزه کودکان کار فعالیت می‌کنند می‌توانند با معرفی کودکان تحت پوشش خود به این مجموعه‌ها از امکانات آن برخوردار شوند. مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران خاطرنشان کرد: ما یک نهاد عمومی غیر دولتی هستیم و مشی و اراده ما این است که سامان و راهبری مسائل اجتماعی به ویژه آسیب‌های اجتماعی را به مردم واگذار کنیم. وی ادامه داد: مشکل کودکان کار با NGOها و گروه‌های جهادی و تمامی دلسوزانی که خالصانه و صادقانه و بدون چشم داشت به وسط میدان آمده‌اند و سال‌ها زحمت و تلاش را در عرصه عمل نهاده‌اند، برطرف خواهد شد و حاکمیت، سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی باید در کنار اینها بایستد. احمدی صدر گفت: مراکز پرتو را باید حمایت کرد نه اینکه در کارشان خللی ایجاد کرد؛ در حالی که NGOها و افراد فعال در این راه از خود، خانواده و سلامتی شان گذشته‌اند، جان خود و عزیزانشان را در برای کمک به این کودکان فدا کرده‌اند، نیازمند یاری و حمایت سازمان‌ها و نهادهای دولتی و حاکمیتی هستند.
