افزایش انگیزه صادرکنندگان برای ورود ارز به کشور

کامران ندری 

تا پیش از ابلاغ مصوبه جدید بانک مرکزی صادرکنندگان علاقه‌ای برای عرضه ارز خود به سامانه نیما نداشتند، از این جهت مصوبه بانک مرکزی اقدام مثتبی در افزایش عرضه ارز به بازار است. دستورالعمل بانک مرکزی برای فروش اسکناس ارز صادر‌کنندگان به صرافی‌ها آن هم با نرخ توافقی یا غیر دستوری از جمله تازه‌ترین اقداماتی به شمار می‌رود که مورد تایید بخش زیادی از کارشناسان اقتصادی و ارزی قرار گرفته، مصوبه‌ای که حتی به کاهش قیمت دلار تا بیش از ۲ هزار تومان در کمتر از ۳ روز منتهی شد. کارشناس پول و ارز و بانکداری در گفت‌وگو با دانشجو مزیت‌های مصوبه بانک مرکزی در بازار ارز را توضیح داده است که در ادامه تقدیم می‌شود.

دستورالعمل جدید بانک مرکزی از این جهت حائز اهمیت است که منجر به افزایش انگیزه صادرکنندگان برای ورود ارز به کشور و فروش به بالاترین قیمت ممکن در صرافی‌ها یا نزدیک به نرخ بازار آزاد می‌شود.

وقتی دولت و بانک مرکزی صادرکننده را وادار به عرضه ارز در سامانه نیما با قیمت پایین‌تر از نرخ بازار آزاد می‌کند به‌طور قطع این بهانه را به صادرکنندگان می‌دهد که ارز خود را وارد کشور نکنند و در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کنند، بنابراین تا پیش از ابلاغ مصوبه بانک مرکزی صادرکنندگان علاقه‌ای برای عرضه ارز خود به سامانه نیما نداشتند، از این جهت مصوبه بانک مرکزی اقدام مثبتی در افزایش عرضه ارز به بازار است.

تا پیش از این اقدام مثبت بانک مرکزی فرضیه‌ای عنوان می‌شد مبنی براینکه صادرکنندگان در تبانی با صرافی‌ها دلار خود را نزدیک به قیمت بازار آزاد به فروش می‌رساندند، بانک مرکزی با ابلاغ این دستورالعمل فروش دلار صادراتی به صرافی‌ها را با قیمت ارز در بازار آزاد قانونی کرده است. به این معنا که اینک صرافی‌ها کمتر نگران پیامدهای قانونی خرید ارز از صادرکنندگان هستند بنابراین مصوبه بانک مرکزی در موضوع مجاز دانستن فروش اسکناس ارز صادر‌کنندگان به صرافی‌ها در مجموع اقدام مثبتی ارزیابی می‌شود. قطعا صادرکنندگان را نمی‌توان وادار کرد که ارز خود را به صورت‌های دستوری مورد نظر دولت به فروش برسانند، ولو اینکه بخش عمده‌ای از صادر‌کنندگان شرکت‌های دولتی به شمار می‌روند که متعلق به حاکمیت هستند، در غیر این صورت متعلق به نهادهای غیردولتی حاکمیتی هستند. علی‌رغم این موضوع، نمی‌توان آنها را وادار به فروش ارز با نرخ مشخص شده دولتی کرد، چرا که بازار قادر است ارز آنها را با نرخ بالاتری خریداری کند. به دلیل وجود تفاوت قیمت در بازار آزاد و سامانه نیما صادر‌کنندگان تا پیش از این خطر بازار غیر رسمی را می‌پذیرفتند و ارز را به بازار آزاد تزریق می‌کردند. با مصوبه جدید بانک مرکزی بازار غیر رسمی که تا پیش از این وجود داشت، رسمی می‌شود که قطعا در حوزه‌های مختلف اقتصادی برکاتی به دنبال خواهد داشت چرا که در زمان مناسبی چنین تصمیمی اتخاذ شده است. 

در حال حاضر نمی‌توان مشخص کرد که مصوبه بانک مرکزی تا چه زمانی در بازار ارز تاثیرات مثبت خود را خواهد داشت، چرا که تحولات مثبت در بازار ارز ناشی ازعوامل مختلفی است، اما آنچه در این موضوع حائز اهمیت است تفاوت این موضوع با دستوری عمل کردن دولت در اقتصاد است، چرا که دستوری عمل کردن دولت منفعتی برای اقتصاد ندارد. بی شک بانک مرکزی نمی‌تواند صادر‌کنندگان را مجبور به فروش ارزهای خود با نرخ‌های دستوری دولت کند بنابراین اقدام اخیر بانک مرکزی از این جهت مطلوب ارزیابی می‌شود که از دستوری بودن فاصله گرفته است. آنچه در این موضوع حائز اهمیت است اینکه دولت برای مدت طولانی نمی‌تواند نرخ ارز را به صورت دستوری کنترل کند چرا که نرخ دستوری در اقتصاد منفعتی ایجاد نمی‌کند، به خصوص اقتصاد ایران که پیچیدگی‌های زیادی هم دارد.

ضمن اینکه افرادی که مشمول نرخ‌گذاری دستوری می‌شوند انگیزه بالایی برای فروش ارز خود در بازار غیررسمی با نرخ بیشتر دارند. ممکن است حتی در این بازار غیر رسمی نرخ از آن نرخ تعادلی بالاتر رود لذا کنترل‌های دستوری هیچگاه به نفع بازار تمام نمی‌شود، براین اساس تصمیم اتخاذ شده از سوی بانک مرکزی که مصداق فاصله گرفتن از دستوری عمل کردن است مثبت و قابل تایید است.