جنگ اقتصادی «اسراییل» علیه بازارهای ایران

تعادل | فرشته فریادرس |

بازهم پای رقبا در میان است؛ اما این‌بار از نوع تبانی وکارشکنی. یهودی‌های روسیه در یک نبرد اقتصادی علیه ایران در تازه‌ترین اقدام به دنبال ضربه زدن به بازارهای تجاری ایران هستند. یک فعال حوزه صادرات در این باره به «تعادل» توضیح داد که اسراییل برای تصاحب بازارهای صادراتی ایران برنامه‌ریزی کرده و به دنبال از میدان به درکردن تجار ایرانی است. به گفته او، صادرات میوه ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از سفر و اقدامات اسراییل به‌طور محسوسی کاهش پیدا کرده است. بنابه اظهارات او، مادامی که صادرات یک محصول ایرانی در کشوری مثل روسیه رشد می‌کند، ناگهان با نفوذ یهودی‌های روسیه، حجم وسیعی از همان میوه از کشورهای دیگر وارد می‌شود و از تقاضا برای میوه ایرانی کم کاسته می‌شود. این فعال حوزه صادرات، معتقد است که جنگ اقتصادی علیه ایران با سرعت در حال پیش روی است؛ به نحوی که با تشویق اسراییل، حجم وسیعی سرمایه گذاری و کشت فراسرزمینی توسط متحدین این کشور مثل ترکیه، در ازبکستان در حال وقوع است؛ موضوعی که درباره آن بارها به مسوولان دولتی هشدار داده شده، اما گوش شنوایی نبوده است. این درحالی است که اگر این روند ادامه پیداکند، در آینده‌ای نه چندان دور، صادرات مرکبات و دیگر محصولات ایرانی به یک آرزو تبدیل خواهد شد. 

    مروری بر سیاست‌های تجاری

از سال ۹۷ که موضوع خروج امریکا از برجام از سوی دونالد ترامپ رییس‌جمهور سابق این کشور کلید خورد، شرایط اقتصادی و شرایط ارزی ایران دچار تغییراتی شد. به همین جهت بود دولت دوازدهم موضوع تعهد ارزی را مطرح کرد. اما اتفاقی که در این بین رخ داد این بود که از سال ۹۷ تاکنون با صدور بخشنامه‌های پی‌در‌پی و تغییر سیاست‌های ارزی باعث شده تا روند روبه‌رشد صادرات به سمت کاهش میل پیدا کند. به‌طوری که در انتهای سال ۹۹ صادرات ایران به‌رغم کاهش ارزش پول ملی، با ۳۶درصد کاهش مواجه شد و حجم صادرات بعد از سال‌ها به زیر ۴۰میلیارد دلار رسید. البته بخشی از این کاهش صادرات را می‌توان به گسترش ویروس کرونا در این سال ربط داد. به‌طوری که با فروکش کردن کرونا در سطح جهان و افزایش قیمت‌های جهانی، تجارت ایران هم در سال 1400 نسبت به سال 99 با رشد همراه شد. بنابر آمارها صادرات در سال‌1400 نیز نسبت به سال‌1399 رشد 41‌درصدی را در ارزش تجربه کرد و از 5/ 34‌میلیارد دلار در سال‌99 به 48‌میلیارد دلار در سال‌1400 و وزن کالاهای صادراتی نیز از 122‌میلیون و 300‌هزار تن در سال‌99 به 122‌میلیون تن در سال‌گذشته رسیده است. حال اگرچه صادرات غیرنفتی تا حدی رشدیافته، اما موانع تجاری از یکسو و کارشکنی رقبا در بازارهای هدف از سوی دیگر، همچنان صادرات ایران را با چالش جدی مواجه کرده است. 

    صادرات میوه در مرز هشدار

 اما موضوعی که همچنان به عنوان یک مانع در تجارت خارجی ایران عمل می‌کند، بحث ممنوعیت‌های صادراتی وصدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه است که از سوی دولتمردان صادر می‌شود و حضور تاجران ایرانی را در بازارهای جهانی دچار چالش می‌کند. یکی از این بازارها که صدای فعالان این بخش را نیز درآورده است، پرونده باز ممنوعیت‌ها در صادرات میوه است؛ ممنوعیت‌هایی که راه را برای سایر رقبای ایران در بازارهای جهانی باز هموار می‌کند. 

براساس آماری هم که گمرک در اختیار «تعادل» قرار داده، شاهد افت صادرات محصولات غذایی و میوه هستیم. به‌طوری‌که رقم صادرات 6 میلیارد دلاری این اقلام در سال 99 به 5 میلیارد و 200 میلیون دلار در سال 1400 کاهش یافته است. به عبارتی دیگر، یک افت 12 درصدی را از نظر ارزشی شاهد بودیم. در همین حال، بنابر آمارها، صادرات میوه و خشکبار ایران، 2 میلیارد و 192میلیون و و513 هزار دلار و صادرات محصولات جالیزی نیز 164 میلیون، 339 هزار و699 دلار گزارش می‌شود. بیشترین صادرات میوه هم به کشورهایی چون «قطر، عراق، کویت، عمان، افغانستان، ارمنستان و...» برخی کشورهای اروپایی صورت گرفته است.  اما میزان صادرات محصولات کشاورزی در دو ماه نخست 1400، یک میلیون و 750هزار تن کالا به ارزش 805 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش 11 درصدی در وزن و 10 درصدی در ارزش همراه بوده است در صورتی که میزان صادرات این نوع محصولات در مدت مشابه سال قبل بالغ بریک میلیون و 966هزار تن کالا به ارزش 894 میلیون دلار بوده است.

عمده‌ترین محصولات صادراتی کشاورزی، در دو ماه نخست امسال «هندوانه» با سهم 30 درصد در وزن و 14 درصد در ارزش کل محصولات کشاورزی، نخستین قلم صادراتی در این گروه بوده است. پس از آن «گوجه فرنگی، شیر خشک صنعتی، سیب تازه، پسته، سیب‌زمینی، خربزه، گوجه فرنگی گلخانه‌ای، کیوی و زعفران» به ترتیب 10 قلم نخست محصولات کشاورزی به لحاظ ارزش صادراتی در دو ماهه نخست سال جاری بودند که در مجموع 63 درصد از وزن و 49 درصد از ارزش کل صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند.

بیشترین میزان صادرات محصولات کشاورزی دربازه زمانی یاد شده، به «عراق»، با رقمی بالغ بر 329میلیون دلار و سهم41درصدی، «امارات متحده عربی» با 88میلیون دلار و سهم 11درصدی، «افغانستان» با70 میلیون دلار و سهم 9درصدی، «پاکستان» با 54 میلیون دلار و سهم 7 درصدی «فدراسیون روسیه » با50 میلیون دلار و سهم حدود 7 درصدی از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی بودند. بنابر آمارهای ارایه شده، در مجموع 82 درصد از وزن و 74 درصد از ارزش کل صادرات محصولات کشاورزی طی دو ماهه از آن این 5 کشور بوده است. 

    رقبا به دنبال تصاحب بازارهای ایران 

در همین حال، اما یک فعال حوزه صادرات و واردات از کارشکنی تازه اسراییلی‌ها برای تصاحب بازارهای ایرانی می‌گوید. محمد یوسفی آرامش، با ابراز نگرانی از اینکه اسراییل برای تصاحب بازارهای صادراتی ایران برنامه‌ریزی کرده، به «تعادل» گفت: بارها به مسوولان در رابطه با اقدامات موفق آمیز اسراییل برای از میدان به درکردن تجار ایرانی از بازارهای صادراتی هشدار داده‌ایم، اما هیچ یک از آنها دانش و درک کافی برای مقابله با این موضوعات را ندارند و حتی قادر به دریافت مشاوره صحیح نیستند. بنابر اظهارات او، صادرات میوه ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس پس از سفر و اقدامات اسراییل به شکل کاملا محسوسی کاهش پیدا کرده است. او در ادامه توضیح داد: خیلی از اوقات شاهد آن هستیم که صادرات یک محصول به روسیه از ایران رشد می‌کند، اما ناگهان با نفوذ یهودی‌های روسیه، حجم وسیعی از همان میوه از کشورهای دیگر وارد می‌شود و از تقاضا برای میوه ایرانی کم می‌کند. این فعال حوزه صادرات، معتقد است که جنگ اقتصادی با سرعت در حال پیش روی است، در حدی که با تشویق اسراییل، حجم وسیعی سرمایه‌گذاری و کشت فرا سرزمینی توسط متحدین این کشور مثل ترکیه، در ازبکستان در حال وقوع است. 

محمد یوسفی آرامش با هشدار به دولتمردان و متولیان امر عنوان کرد: در آینده‌ای نه چندان دور، صادرات مرکبات و دیگر محصولات ایرانی آرزو خواهد شد و ضربه بزرگی به صنعت کشاورزی ما وارد خواهد شد.

او همچنین با انتقاد از اینکه برخی مسوولان ما دانش کافی ندارند و کاملا نسبت به این موضوعات بی‌توجه هستند، توضیح داد: ما نه تنها در خارج از مرزهای ایران، بلکه در داخل خاک ایران نیز درگیر جنگ هستیم.؛ چراکه عوارض اجباری درخواستی با شعار رفع تعهد ارزی به ازای هر کانتینر از ۴۰ میلیون تا بعضا ۱۸۰ میلیون تومان تمام می‌شود. کسانی وضع قانون می‌کنند که نه تنها یک کیلوگرم میوه صادر نکرده‌اند، بلکه یک کیلو میوه برای خانه خود نیز نمی‌خرند!

این فعال اقتصادی با بیان اینکه صادرات محصولات کشاورزی ایران در یک ابهام بزرگ قرار دارد، اظهار کرد: مشکلات جدی مثل رفع تعهد ارزی، چالش بسته‌بندی و تکنولوژی سورتینگ در ایران و تحرکات جدی کشورهای مخالف جمهوری اسلامی، همگی چالش‌های بزرگ ما در این مسیر هستند.

    دولتمردان باید پاسخگو باشند

او در بخش دیگری از صحبت‌های خود از وزارت امور خارجه، سفرای ایران و رایزن‌های آنان در کشور‌هایی هدف خواسته است، در این باره پاسخ گو بوده و گزارش دهند که در ماه‌های اخیر چه اقداماتی در خصوص رفع موانع صادرات میوه ایران و بازگشت اعتبار برند میوه ایرانی انجام داده‌اند. یوسفی آرامش گفت: «نمی‌شود که ما دایما مالیات پرداخت کنیم و برخی وظیفه خود را در جایگاهی که دارند، انجام ندهند.!» این فعال حوزه صادرات همچنین با انتقاد جدی از مسوولان وزارت امورخارجه و جهاد کشاورزی بیان کرد: ما تنهاییم؛ تجار ایرانی به علت تحریم‌ها توان دریافت پول از روش‌های امن را ندارند و سالانه بسیاری از بازرگانان خارجی با بهانه‌های مختلف پول صادرکنندگان ایرانی را پرداخت نمی‌کنند. استفاده از اعتبارات اسنادی برای تجارت بین‌المللی حداقل حق تجار یک کشور است که ما به علت تحریم‌ها به آن دسترسی نداریم. به این چالش‌ها و سختی‌ها قوانین محدود‌کننده‌ای مثل رفع تعهد ارزی و فروش ارز به قیمت سامانه نیما را اضافه کنید!. کاملا مشخص است که کسی که این قوانین را نوشته در زندگی‌اش یک کیلو میوه هم صادر نکرده!. یوسفی آرامش با تاکید بر اینکه اهمیت صادرات برای مملکتی مثل ایران که دایما درگیر نوسانات ارزی است، کم‌تر از انرژی هسته‌ای نیست، گفت: به صورت جدی از رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه درخواست می‌کنیم که با ورود مستقیم و مذاکره با سران کشور‌های فوق و اعزام هیات‌های تجاری به این وضعیت نابسامان پایان دهند. این فعال حوزه صادرات معتقد است که جبران ممنوعیت صادرات میوه یک کشور و بازگرداندن واردکنندگان میوه کاری بس دشوار و فرسوده‌کننده است. متاسفانه دولت نه تنها حمایتی از صادرات میوه نمی‌کند، بلکه با رفع تعهد ارزی و عدم دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه شرایط صادراتی را دشوارتر نیز کرده است.

    چند پیشنهاد

او در اینجا پیشنهادهایی را برای حل این بحران به دولتمردان توصیه کرد. نخست اینکه وزیر امور خارجه با کشور‌های خریدار میوه ایران وارد مذاکره شود. درگام بعدی، وزارت جهاد کشاورزی با دقت بیشتری در جهت یکسان‌سازی و رفع حساسیت‌های وارداتی کشور‌های فوق تلاش کند. در گام سوم، مجلس و وزارت صمت به صورت جدی در جهت حذف قانون رفع تعهد ارزی، به ویژه برای میوه، اقدام کنند. درنهایت، حضور یک متخصص کشاورزی با تجربه و کاردان در کشور‌های هدف و استقرار در سفارت ایران در آن کشور در دستور کار قرار گیرد. یوسفی در ادامه با اشاره به اینکه ایران یک کشور پر از پتانسیل برای صادرات میوه به دنیاست، عنوان کرد: کشور‌های اطراف ایران به علت آب و هوای نامناسب و فقدان خاک حاصل خیز و سرما و گرمای زیاد، توان تولید بسیاری از میوه‌ها را ندارند؛ اما متاسفانه مسوولان کشور توجه کافی به این مسائل ندارند. او در پایان این راهم متذکر شد که چرا باید چین از چند هزار کیلومتر دورتر بزرگ‌ترین تامین‌کننده سیب عمان باشد؛ در حالی که این کشور در همسایگی ماست؟  فرصت‌های بسیاری پیش روی قرار دارد و با یک اجماع ملی و رفع موانع مطرح شده، می‌توان به صورت جدی در جهت توسعه صادرات گام برداشت. 

نکته

اسراییل برای تصاحب بازارهای صادراتی ایران برنامه‌ریزی کرده، و بارها به مسوولان در رابطه با اقدامات موفقیت آمیزش برای از میدان به درکردن تجار ایرانی از بازارهای صادراتی هشدار داده‌ایم، اما درک کافی برای مقابله با این موضوعات وجود ندارد. از این رو، در آینده‌ای نه چندان دور، ضربه بزرگی به صادرات مرکبات و صنعت کشاورزی کشور وارد خواهد شد.