رمزگشایی از سفر بورل
حسن بهشتی‌پور
هرچند در حال حاضر به دلیل کافی نبودن داده‌های اطلاعاتی نمی‌توان رمزگشایی دقیقی از دلایل سفر بورل به تهران صورت داد، اما می‌توان مبتنی بر داده‌های موجود تحلیلی از احتمالات آینده پیش روی مذاکرات داشت:
1) چند ماه پیش بود که جوزپ بورل اعلام کرد، اتحادیه اروپا طرحی را تدارک دیده و به سمع طرفین رسانده که این طرح در میانه مطالبات طرف‌های ایرانی و امریکایی قرار دارد. بر اساس مفاد این طرح قرار شد، سپاه از لیست گروه‌های تروریستی خارج شود، اما در عین حال برخی تحریم‌ها، علیه این نهاد باقی بماند. زمانی که انریکه مورا 21 اردیبهشت ماه راهی تهران شد، ایران یک بسته پیشنهادی را در اختیار مورا قرار داد تا بر اساس آن قرارگاه خاتم‌الانبیا به عنوان بخش اقتصادی سپاه از تحریم‌های ظالمانه امریکا مستثنی شود. در واقع بر اساس این بسته پیشنهادی، ایران در مورد مطالباتش برای پایان دادن کامل تحریم‌های سپاه انعطاف نشان می‌داد و در ازای این انعطاف، امریکا نیز قبول می‌کرد که قرارگاه خاتم‌الانبیا از دایره تحریم‌ها خارج شود.
2) این بسته پیشنهادی توسط ایران ارایه شد، اما طرف امریکایی واکنش مناسبی به آن نشان نداد. امریکایی‌ها همچنان بر این ایده پافشاری می‌کردند که بحث تحریم‌های سپاه، خارج از موضوعات هسته‌ای است و اگر قرار است درباره تحریم‌های مرتبط با سپاه صحبت شود باید در خصوص کل موضوعات منطقه‌ای، موشکی و... نیز گفت‌وگو شود. این روند ادامه داشت تا اینکه اخیرا یک نشست کاری میان جوزپ بورل، انریکه مورا با رابرت مالی مذاکره‌کننده ارشد امریکایی برگزار و مبتنی بر آن قرار می‌شود تا بورل شخصا راهی تهران شود تا دیدگاه‌های طرف مقابل را به طرف‌های ایرانی منتقل کند. اما از منظر تحلیلی، سفر بورل به تهران چه معنا و مفهومی می‌تواند داشته باشد؟
3) اینکه به جای مورا یا هر چهره دیگری، شخص جوزپ بورل به عنوان «نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی»راهی تهران شده است از یک طرف بیانگر اهمیت موضوع برای طرف‌های مذاکره‌کننده است و از سوی دیگر، نمایانگر این واقعیت است که طرف مقابل خواستار آن است که موضوع در سطح بالاتری مورد ارزیابی قرار بگیرد. اما خروجی این سفر از منظر تحلیلی واجد 2 فرضیه است: نخست اینکه مقامات امریکایی، طرح مورد نظر ایران را یا پذیرفته‌اند یا اینکه مفاد آن را مشروط به زمینه‌ای کرده‌اند که قابل مذاکره است. اگر، موضوعی غیرقابل مذاکره بود، اساسا نیازی به حضور بورل در تهران نبود. فرضیه دوم آن است که ممکن است که ایالات متحده، بسته پیشنهادی جدیدی را با مورد توجه قرار دادن مطالبات ایران، راهی تهران کرده تا بن‌بست موجود در مذاکرات شکسته شود.
4) اینکه بعد از مذاکرات از سوی طرف ایرانی اعلام شده، «هرچه سریع‌تر مذاکرات از سر گرفته خواهد شد» نشان می‌دهد که ایران نیز کلیات این بسته پیشنهادی را پذیرفته است و آن را قابل مذاکره می‌داند. اگر ایران کلیت موضوع را قبول نداشت، بدون تردید یک چنین سفری برنامه‌ریزی نمی‌شد و بورل دست خالی بازمی‌گشت. عبارت «از سر گرفتن مذاکرات» به نظرم نشانه خوبی از احیای برجام است که چشم‌انداز روشنی را پیش روی مذاکرات نمایان می‌کند. در این میان، خبرگزاری رویترز نیز اعلام کرده که 2مورد اختلافی میان طرفین باقی مانده است که با حل و فصل آنها مذاکرات در مسیر تازه‌ای قرار خواهد گرفت. البته این خبرگزاری در مورد جزییات این اختلافات احتمالی توضیح تکمیلی ارایه نکرده است.
5) با عبور از این داده‌های اطلاعاتی معتقدم که فضای کلی نسبت به قبل بسیار امیدوار‌کننده است و نشان از پیشرفت‌های حاصل شده دارد. همه دلسوزان کشور آرزو می‌کنند که این مذاکرات به نتیجه برسد و برجام در مسیر احیا قرار بگیرد. چرا که احیای برجام و لغو تحریم‌ها، امکانات قابل توجهی را در اختیار تصمیم‌سازان قرار می‌دهد تا بتوانند بخشی از مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را حل و فصل کنند. مشکلاتی که فشار زیادی بر دوش اقشار متوسط و محروم جامعه تلنبار کرده و قدرت خرید آنها را کاهش داده است.
