ایران و توسعه جهانی

علی‌اکبر نیکواقبال

امروز اقتصاد جهانی یک کل به هم پیوسته است. به این معنی که برخلاف چند دهه قبل که برخی کشورها شعارهایی همچون خودکفایی و عدم نیاز به تبادل با سایر کشورها را می دادند، امروز شرایط متفاوت شده و بدون ارتباط همه‌جانبه جهانی، نمی‌توان اهداف اقتصاد ملی را محقق کرد. در واقع اگر کشوری به دنبال رشد و توسعه اقتصادی است باید تلاش کند که جایگاه خود در نظام تجارت بین‌الملل را مستحکم کند.

ایران در سال‌های گذشته نتوانسته این مسیر را به درستی طی کند. از تحریم‌ها گرفته تا برخی سیاست‌های داخلی اشتباه موجب شده، ایران نقش خود را در مسیر جهانی شدن از دست بدهد و همین موضوع سبب برخی محدودیت‌های اقتصادی و آمارهای نگران‌کننده شده است. ایران از نظر جایگاه اقتصادی، می‌تواند در منطقه نقشی مهم ایفا کند. موقعیت جغرافیایی خاص ایران نشان می‌دهد که تنها در حوزه ترانزیت و جابه‌جایی کالا چه فرصت بزرگی در اختیار ما قرار دارد اما برای استفاده از این فرصت بزرگ باید زیرساخت‌هایی تقویت شود که ما از آنها غافل شده‌ایم.

در این بستر توسعه زیرساخت‌ها بیشترین اهمیت را دارد و وقتی از زیرساخت صحبت می‌کنیم باید توجه داشت که باید این حوزه را در دو بستر کاملا جداگانه ببینیم. از سویی هر کشور باید در برنامه‌ریزی خود برای توسعه، به افزایش توان بخش خصوصی، بالا رفتن میزان تولید و حرکت به سمت اهداف کلان حرکت کند. در چنین شرایطی دولتی که هزینه‌های بالایی دارد و حجم بالایی از اقتصاد را به خود اختصاص داده و بودجه فراوانی را صرف مواردی می‌کند که اولویت‌دار نیستند، قطعا شانسی برای رقابت در عرصه جهانی ندارد. ما باید با چابک‌سازی اقتصاد ایران و کوچک کردن دولت و استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان زیرساخت‌های لازم برای توسعه اقتصادی فراهم کنیم. از سوی دیگر بخشی از زیرساخت‌ها در تعامل با جهان ساخته می‌شود.

ما باید با عبور از سیاست‌های غلط و تلاش برای تعامل با اقتصادهای بزرگ دنیا، شانس خود را برای توسعه اقتصادی افزایش بدهیم. این تعامل هم برای ما امنیت به همراه خواهد آورد و هم در آینده اجازه نقش‌آفرینی در حوزه‌های جدید را افزایش می‌دهد. اصلاح سیاست‌های غلط داخلی و آماده شدن برای حضور در عرصه‌های کلان بین‌المللی بیشترین اهمیت را خواهد داشت و باید دید که آیا ما آماده درس گرفتن از اشتباهات گذشته و استفاده از ظرفیت‌های جدید می‌شویم یا همچنان چالش‌هایی که از سال‌ها قبل با آن همراه بوده‌ایم، ادامه خواهد داشت؟