کاربردهای استانداردهای سازمان جهانی GS1 در حوزه صنعت
فائزه شکری| سیستم طبقه‌بندی و کدگذاری EAN/UPC برای اولین‌بار در سال ۱۹۷۳ در امریکا با نام «کد محصول یکنواخت»، به‌منظور افزایش سرعت در فرآیندها در نقطه فروش تاسیس شد. در سال ۱۹۷۷ نیز سازمان مشابه دیگری ولی گسترده‌تر در اروپا با نام «شماره کالای اروپایی» (EAN) شکل گرفت. این دو سازمان در سال ۲۰۰۵ با هم ادغام شده و یک سازمان جهانی به نام GS1 را تشکیل دادند. این سازمان با استفاده از امکانات خود اقدام به ارایه را‌هکار‌ها و خدمات در حوزه‌های مختلف کرده و هم‌اکنون ۱۱۵ کشور (از جمله ایران) دارای نمایندگی فعال است.
یکی از زمینه‌های اصلی فعالیت GS1 در حدود ۵۰ سال سابقه، تدوین و توسعه استانداردها در زنجیره‌های تامین بخش صنعت بوده است. این استانداردها پایه و اساسی برای تبادل شفاف، سریع و قابل فهم بین واحدهای فعال در زنجیره تامین بخش صنعت است و می‌تواند با تسهیل امور افزایش بهره‌وری، هزینه‌ها را کاهش بدهد. این استانداردها همه ذی‌نفعان زنجیره تامین اعم از تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، خرده‌فروشان، عاملان حمل و نقل، گمرکات، سازمان‌ها، توسعه‌دهنده‌های نرم‌افزار، قانونگذاران محلی و بین‌المللی و... در صنایع مختلف را شامل می‌شود. این استانداردها را به صورت کلی می‌توان در قالب چهار گروه به شرح زیر در نظر گرفت:
- «شناسایی»: استانداردهای مرتبط با کلیدهای شناسایی برای تمامی موجودیت‌های زنجیره تامین به صورت منحصر به‌فرد و یکتا؛
- «ثبت»: استانداردهای مرتبط با تبدیل کلیدهای شناسایی به نماد بارکد؛
- «تبادل»: استانداردهای مرتبط با اشتراک‌گذاری اطلاعات (اصلی، تراکنشی و رویدادی) بر اساس استانداردهای مورد قبول؛
- «به‌کارگیری»: ترکیب سه دسته استانداردهای فوق در فرآیندهایی مانند ردیابی، مدیریت کیفیت داده‌ها و ...
استقرار استانداردهای GS1 و ایجاد زبان مشترک بین ذی‌نفعان زنجیره تامین موجب چابک‌سازی و افزایش بهره‌وری زنجیره تامین می‌شود.
نکات کلیدی
همان طور که اشاره شد یکی از حوزه‌های به‌کارگیری استانداردهای سازمان جهانی GS1 حوزه صنعت است که در ادامه به‌اختصار در سه بخش حمل‌ونقل و لجستیک، سلامت و خرده فروشی اشاره می‌شود.
1- صنعت حمل‌ونقل و لجستیک. یک تولیدکننده، خرده‌فروش یا ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل، نیاز به اطلاعات کاملی درخصوص محل دقیق محموله‌ها و کالاها در هر لحظه از زمان و مکان، اطلاع از رسیدن آنها به مقصد و همچنین زمان مورد انتظار برای تحویل کالاها به مشتریان دارد. استفاده از استانداردهای GS1 به آنها کمک می‌کند که اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد همه این مسائل به دست آورند و تصمیم‌گیری صحیحی را اتخاذ کنند. در این ارتباط، استفاده از این استانداردها می‌تواند به بهبود عملکرد در پنج فرآیند کسب‌وکار زیر شود.
مدیریت تحویل: اطلاعات مربوط به هر یک از مراحل تحویل کالا از کارخانه یا انبار و انتقال آن به فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، مراکز درمانی و...، باید دریافت، تایید، ورود به انبار، تثبیت و ذخیره شود و گاهی اوقات این فعالیت باید با توجه به شماره سریال منحصربه‌فرد کالاها انجام شود. موفقیت هر تجارتی وابسته به اطلاعات درخصوص نوع و زمان تحویل کالاها در مقصد است. استانداردهای GS1 راهکار مطمئنی برای شناسایی پالت‌ها، محموله‌ها و به اشتراک‌گذاری اطلاعات و اعلامیه‌های ارسال و دریافت آنها با دیگر شرکای تجاری ارائه می‌کند.
مدیریت حمل‌ونقل: تقاضا برای تحویل مکرر کالا، محموله‌های کوچک و توزیع دقیق در مناطق متراکم شهرها در حال افزایش است. این حمل‌ونقل باید با کمترین هزینه ممکن و روشی پایدار در کل فرآیندهای حمل‌ونقل اتفاق بیفتد. برای این منظور، هماهنگی در حمل‌ونقل و رساندن کالا به مشتریان از اهمیت بالایی برخوردار است. شرکت‌های باربری نیازمند به اشتراک‌گذاری اطلاعات حمل‌ونقل با یکدیگر هستند. هماهنگی بین این اجزا در زنجیره دارای پیچیدگی بالایی است. استانداردهای GS1 به خصوص «مدل قابلیت همکاری لجستیک» موجب سادگی این فرآیند خواهند شد.
مدیریت انبار: این موضوع مساله بسیار مهمی از نظر بسیاری از تولیدکنندگان و فروشندگان است. از طرف دیگر آنها به طور فزاینده‌ای به دنبال برون‌سپاری مدیریت انبار و مراکز توزیع خود به «ارایه‌دهندگان خدمات لجستیک» هستند. ارایه‌دهندگان این خدمات، امروزه محصولات را از منابع مختلف جمع‌آوری کرده و سپس آنها را برای مقصدهای یکسان بسته‌بندی می‌کنند یا...
آنها را برای مقاصد مختلف آماده‌سازی می‌کنند. استانداردهای GS1 به هماهنگی بین شرکای درگیر در این زنجیره به منظور شناسایی سریع و انتقال و بسته‌بندی کالاها کمک می‌کنند.
مدیریت دارایی: بسیاری از تولیدکنندگان، شرکت‌های حمل‌ونقل و ارایه‌دهندگان خدمات لجستیک از تریلرها، کانتینرها، ظروف پلاستیکی، پالت‌ها و سایر وسایل برای انتقال کالا از یک مکان به مکان دیگر در حوزه خود یا در طول زنجیره تامین استفاده می‌کنند. مدیریت و پیگیری این امکانات و تجهیزات موضوعی چالش‌برانگیز و مهم است. اگر این امکانات و تجهیزات در مکان نامناسبی قرار داده شوند، ممکن است حمل‌ونقل کالاها را دشوار یا حتی غیرممکن سازد که در نهایت منجر به تاخیر در تحویل کالا و تحمیل هزینه‌های اضافی شود. استانداردهای GS1 نه‌تنها قطعات خاص تجهیزات را شناسایی می‌نماید، بلکه پیگیری و ردیابی آنها را نیز میسر می‌سازند.
مدیریت رویه‌ها در مرزها: مدیریت جریان کالا در طول مرزهای زمینی و دریایی چالش بزرگی برای دولت به‌ویژه از لحاظ امنیتی است. هر کانتینر یا پالت وارد شده به یک مرز، به طور بالقوه‌ای می‌تواند تهدید برای مصرف‌کننده و تولیدکننده به علت جعل و تقلب، قاچاق، آلودگی یا حتی تروریسم باشد. در اینجا موضوع غربالگری و بازرسی محموله‌ها برای مقامات گمرکی دارای اهمیت بالایی است و چالش بزرگی محسوب می‌شود. استانداردهای GS1 اطلاعات شفافی درخصوص محصولات برای کمک به مقامات مرزی به منظور سرعت بخشیدن به ارزیابی‌های خود فراهم می‌کنند.
2- بخش سلامت. شرایطی را تصور کنید که در آن، سوابق پزشکی یک بیمار هر آنچه در مورد تعداد، دز و برند هر دارویی که به وی تجویز شده و مشخصات هر وسیله پزشکی که وی استفاده کرده است، همچنین نام و مشخصات پزشکان و دست‌اندرکاران خدمات درمانی قابل ثبت و ضبط و ردیابی باشد. شرایطی را تصور کنید که بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها، مکان دقیق تامین‌کنندگان در دسترس انواع تجهیزات پزشکی و داروها را می‌دانند. همچنین شرایطی را تصور کنید که ناظران و تنظیم‌کنندگان مقررات در هر لحظه قادر هستند برای جمع‌آوری محصولات مشکوک و دارای مشکل فراخوان بزنند و در نهایت شرایطی را تصور کنید که در آن تولیدکنندگان داروها و تجهیزات پزشکی قادر هستند در هر زمان وضعیت بازار و تقاضا را رصد کرده و برنامه زمان‌بندی تولید خود را طبق اطلاعات دقیق و لحظه‌ای از بازار تنظیم کنند. در این شرایط مطلوب، بیماران به طور مستمر احساس امنیت بیشتری داشته و از کارایی خدمات سلامت اطمینان دارند. فعالیت‌ها و هزینه‌های اضافی از بخش سلامت حذف شده و رفاه اجتماعی جامعه افزایش می‌یابد. این امر در حال حاضر و با به‌کارگیری استانداردهای GS1، در بسیاری از کشورها مانند ترکیه، استرالیا، انگلستان و امریکا شکل واقعیت به خود گرفته است.
3- بخش خرده‌فروشی. افزایش میانگین سنی جمعیت، تغییر در سلایق مصرف‌کنندگان، تغییرات سریع فناوری و فشارهای جدید بازارهای جهانی باعث شده است که بیشتر کسب‌وکارها و مخصوصا خرده‌فروشان چاره‌ای جز تطابق یافتن و همسوسازی خود با تغییرات، برای باقی‌ماندن در گردونه رقابت را نداشته باشند. ذائقه و انتظارات مصرف‌کنندگان کنونی با مصرف‌کنندگان قبل از سال ۲۰۱۰ خیلی با تفاوت همراه بوده است. مصرف‌کنندگان کنونی انتظار دارند که اطلاعات کالایی که می‌خرند، کاملا در دسترس آنها باشد. این تغییرات پویا و روزافزون در انتظارات مشتریان به معنی آن است که خرده‌فروشان بایستی کاملا چابک بوده و در هر زمانی آماده تغییر باشند. ضمن اینکه تغییرات زنجیره‌های تامین نیز برای مواجهه با این توسعه‌ها اجتناب‌ناپذیر است. به‌کارگیری استانداردهای GS1 و سیستم‌های شناسایی و کدگذاری بین‌المللی طی 30 سال اخیر در صنعت خرده‌فروشی منافع زیادی را برای مصرف‌کنندگان در سرتاسر جهان فراهم آورده است. تجارت الکترونیکی بر پایه استانداردهای GS1باعث صرفه‌جویی‌های هزینه‌ای قابل توجه‌ای در یک زنجیره تامین می‌شوند که ریشه در کاهش کاغذبازی در زنجیره تامین (همچون: ثبت سفارش‌ها، صورت‌حساب‌ها، اسناد ارسال و تحویل) و همچنین کاهش اشتباهات عمدی و سهوی دارد که سالانه میلیون‌ها دلار هزینه بر خرده‌فروشی تحمیل می‌کند.
سخن پایانی آنکه، بهره‌گیری و توسعه استفاده از استانداردهای سازمان جهانی GS1 بر پایه قابلیت‌های مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران این امکان را به کسب‌وکارها و نیز نهادهای دولتی می‌دهد که برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مناسب‌تری در طول زنجیره تامین بخش صنعت کشور داشته باشند. استفاده از این استانداردها مزایایی همچون افزایش بهره‌وری، تسهیل امور فرآیندی، ایجاد سیستم ردیابی در سطوح داخلی و بین‌المللی، مبارزه با جعل و قاچاق، افزایش شفافیت زنجیره تامین، راه‌حل‌های جدید برای تعامل و کار با یکدیگر، ردیابی و رهگیری اقلام تجاری در هر لحظه از زمان، تبادل اطلاعات استاندارد و به‌روز و... را به همراه دارد.
