شرط ایران برای احیای قرارداد خرید ایرباس
گروه راه و شهرسازی|
در شرایطی که ناوگان هوایی کشور تحت تحریم‌های چند دهه اخیر به‌شدت فرسوده شده و تعداد حوادث ریز و درشت هوایی فزونی یافته است، رییس سازمان هواپیمایی کشور با اشاره به فرصت برجامی احتمالی اعلام کرد، «اگر فرصتی فراهم شود، نوسازی و بازسازی ناوگان هوایی از این مسیر جزو دستورات نظام است و همه این موضوع و روند را قبول دارند اما شرط ایران برای بازگشت به قرارداد ایرباس، اصلاح قرارداد قبلی است.»
به گزارش تعادل، پیش از این، در تاریخ 27 خرداد سال جاری، در جریان بازدید رییس‌دولت سیزدهم از شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) بودجه‌ای برای این مجموعه در نظر گرفته شد تا با استفاده از آن به نیت امام رضا(ع) 8 فروند هواپیمای مسافربری تولید شود. این خبر در شرایطی منتشر شد که از سویی، تجربه ساخت هواپیمای مسافربری در ایران (ایران 140 و بعدها ایران 141) به دلایل مختلف و از جمله نبود بودجه‌های لازم برای این پروژه عظیم با شکست مواجه شده است. از سوی دیگر، به علت تحریم‌های خصمانه امریکا علیه ایران از 40 سال پیش تاکنون فروش هواپیما و قطعات آن به ایران تحریم شده است. البته این تحریم در سال‌های 95 تا 97، یعنی دوره اجرای توافق هسته‌ای ایران و غرب موسوم به «برجام» تا حدودی رفع شد و مسوولان دولتی ایران که از کمبود 500 فروند هواپیمای نو در ناوگان هوایی کشور سخن می‌گفتند، بلافاصله پس از برجام زمینه انعقاد قراردادهای خرید هواپیما را فراهم آوردند و «ایران ایر» توانست قرارداد خرید حدود 200 فروند هواپیمای مسافربری را با ایرباس، بویینگ و‌ای.تی.آر منعقد کند و بر اساس این قراردادها 16 فروند هواپیمای نو شامل سه فروند ایرباس و 13 فروند‌ای.تی.آر را به ناوگان هوایی کشور اضافه کند. پس از خروج ترامپ از برجام اما این روند متوقف شد و بار دیگر، میانگین عمر ناوگان هوایی کشور رو به صعود گذاشت. آنگونه که رییس سازمان هواپیمایی در اواخر خرداد سال جاری در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرده بود، فقط 40 درصد از ناوگان هوایی کشور اجازه پرواز دارند، چه آنکه در حال حاضر تعداد هواپیماهای مسافری کشور ۴٠٠ فروند است، اما از این تعداد ٣٣٠ فروند فعال هستند و فقط١۶٠ فروند هواپیما (40 درصد ناوگان) اجازه پرواز دارند.330 فروند هواپیمای فاقد اجازه پرواز، به دلیل تعمیر و نگهداری یا تامین موتور و قطعات موتور مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. در چنین شرایطی، و البته از آنجا که دستیابی دوباره به توافق هسته‌ای چشم‌انداز روشنی ندارد، به نظر می‌رسد، تنها راه اتکا به توان داخلی برای تولید هواپیمای مسافربری است. اما این کار، همانطور که پیش از این از سوی کارشناسان مطرح شده است، مستلزم اعتبارات قابل توجهی است و در گذشته به دلیل نبود این بودجه، پروژه ساخت آنتونوف 140 موسوم به ایران 140 و نسخه پیشرفته‌تر آن به نام ایران 141 متوقف مانده است.
قرارداد با ایرباس را لغو نکردیم
محمد محمدی‌بخش، رییس سازمان هواپیمایی کشوری دیروز اما در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به تمایل ایران به بازگشت به قرارداد با ایرباس اظهار کرد: سیاست نظام درباره قرارداد ایرباس تغییری نکرده است و با توجه به سیاست کلی نظام قرارداد با ایرباس را لغو نکردیم و قراردادهای منعقد شده پا برجا است اما با توجه به گذر زمان قرارداد حتما باید بازنگری و اصلاح شود.
وی ادامه داد: اگر فرصتی فراهم شود، نوسازی و بازسازی ناوگان هوایی از این مسیر جزو دستورات نظام است و همه این موضوع و روند را قبول دارند اما شرط ایران برای بازگشت به قرارداد ایرباس، اصلاح قرارداد قبلی است. اگر شرکت ایرباس به تعهدات خود در قرارداد پایبند باشد که البته تا به امروز به تعهدات خود پایبند نبوده ما به درخواست خود در قرارداد با ایرباس پایبند هستیم و خواهیم بود اما به‌طور قطع در متن قرارداد باید اصلاحاتی انجام شود و با انجام اصلاحاتی به این قرارداد پایبند و موافق ادامه قرارداد با ایرباس هستیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به این سوال که ایرباس به کدام یک از تعهدات خود پایبند نبوده و چه بخشی از قرارداد باید مورد اصلاح قرار بگیرد، گفت: پشتیبانی قطعات، تامین قطعات و به روز رسانی نشریات و واگذاری هواپیماهای بعدی طبق قرارداد، از مواردی بوده که ایرباس به آنها متعهد نبود و علیرغم اینکه تمام این موضوعات در قرارداد دیده شده، ایرباس به اجرای آن پایبند نبود. محمدی‌بخش با اشاره به خرید هواپیماهای کارکرده اما جوان در شرایط احتمالی احیای برجام افزود: توسعه ناوگان چند وجهی است و هر ایرلاینی براساس شرایط خود و براساس مقررات وضع شده، نسبت به نوسازی ناوگان شرکت اقدام می‌کند که یکی از وجوه و مسیرهای توسعه و نوسازی ناوگان، خرید مستقیم از شرکت‌های سازنده هواپیما است.
مذاکره برای خرید هواپیمای نو و دست دوم
ایران همزمان با مذاکرات هسته‌ای در وین، برای تامین قطعات هواپیما و همچنین پیگیری مفاد قراردادهای پیشین خرید هواپیما با طرف‌های اروپایی مذاکره کرده است. رییس سازمان هواپیمایی کشوری در تاریخ 25 اسفند سال گذشته نیز با اعلام این خبر، اعلام کرده بود: طی 3 ماه گذشته، 10 فروند هواپیمای دست دوم خریداری و به ناوگان هوایی کشور افزوده شده است. او تصریح کرده بود: «بخشی از مذاکرات وین به تأمین هواپیما و قطعات اختصاص داشته است.» با وجود این، در پی «مکث» چندین ماهه در مذاکرات هسته‌ای، طبیعی بود که مذاکرات خرید هواپیماهای نوساز نیز به نوعی منتفی یا «تعلیق» شده باشد. از همین رو، در این روزها که بار دیگر، زمزمه دست یابی به توافق هسته‌ای به گوش می‌رسد، دوباره مساله حیاتی خرید هواپیماهای نو نیز برجسته شده است.
به گزارش «تعادل» ورود 16 فروند هواپیما پس از توافقنامه «برجام»، اگر چه به معنی اجرای ناقص قراردادهای خرید از سوی طرف‌های غربی ارزیابی می‌شود، اما در عین حال، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این سند بین‌المللی به شمار می‌رود، چه آنکه این صنعت پس از ماجرای اشغال سفارت امریکا در تهران توسط دانشجویان خط امام از سوی امریکا تحریم شده بود و تحریم آن ریشه دارتر از اغلب تحریم‌هایی بود که بر اساس برجام متوقف شدند. در بهمن سال 1399، زمانی که جوبایدن، رییس‌جمهور امریکا در کاخ سفید مستقر شده بود و همه منتظر آغاز دور تازه گفت‌وگوهای هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+5 بودند، زمزمه پیگیری قراردادهای منعقده برای خرید هواپیما از ایرباس، ای.تی.آر و بویینگ مطرح شد. اما مذاکرات هسته‌ای که در بهار 1400 آغاز شد اما به نتیجه مشخصی نرسید تا دولت جدید در ایران مستقر شود و مذاکرات هسته‌ای را پی بگیرد. اگر چه تا زمان نگارش این گزارش در روزهای پایانی سال 1400 همچنان توافق هسته‌ای حاصل نیامده یا به‌طور رسمی اعلام نشده است، اما برخی شواهد حاکی از دسترس بودن آن در آینده بسیار نزدیک است.
پرواز 16 هواپیمای برجامی به ایران
به گزارش «تعادل»، بلافاصله پس از دستیابی ایران و کشورهای 1+5 به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، در سال 1395، شرکت هواپیمایی ایران ایر (هما) در سه قرارداد جداگانه با سه شرکت هواپیمایی ایرباس، بویینگ و «ای.تی.آر» قرارداد خرید 200 فروند هواپیما امضا کرد. نکته مهم درباره خرید این هواپیماها این بود که قرارداد خرید به‌صورت اجاره به‌شرط تملیک بود و ایران بنا داشت ۸۵ درصد منابع مالی آن را از طریق فاینانس خارجی و ۱۵ درصد آن را از منابع داخلی خود تامین کند.
با این حال، از مجموع ۲۰ فروند هواپیمای «ای.تی.آر» ۱۳ فروند را به هما تحویل داد، چه آنکه تحویل مابقی هواپیماها از سوی این شرکت پس از خروج امریکا از برجام به حالت تعلیق درآمد. از ۱۰۰ فروند هواپیمای خریداری شده از شرکت ایرباس فقط ۳ فروند تحویل ایران شد. این قرارداد نیز به حالت تعلیق درآمد. در قرارداد ایران ایر با شرکت بویینگ نیز خریداری و تحویل ۸۰ فروند هواپیما تعیین شده بود که این قرارداد نیز به‌صورت یک‌طرفه از سوی امریکا لغو شد.
ایران‌ایر و بویینگ ۲۱ آذرماه سال ۹۵ قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیما را امضا کردند و قرار شد این تعداد هواپیما طی بازه زمانی ۱۰ ساله به ایران تحویل داده شود. ارزش این قرارداد ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بود که شرکت بویینگ، فاینانس آن را بر عهده گرفت. زمان تحویل اولین هواپیمای بویینگ به ایران نیز سال ۲۰۱۸ اعلام شد. البته نوسازی ناوگان هوایی ایران به خریدهای عمده ایران‌ایر از دو شرکت بزرگ هواپیماساز جهان (ایرباس و بویینگ) ختم نشد و شرکت هواپیمایی آسمان نیز به منظور ترمیم ناوگان خود به خرید از هواپیماساز امریکایی روی آورد و توانست تفاهم خرید ۶۰ فروند هواپیمای نسل جدید بویینگ۷۳۷مکس را در ۱۶ فروردین‌ماه 1396 امضا کند. طبق تفاهمنامه‌ای که منعقد شد، قرار بود این هواپیماها از سال ۲۰۲۲ میلادی به تدریج به‌شرکت هواپیمایی آسمان تحویل شود. نمایندگان دو شرکت توافق کردند که در سال ۲۰۲۲ میلادی ۵ تا ۱۰ فروند از این هواپیماها به ناوگان هوایی ایران اضافه شود.
