تصمیمات جزیره‌ای به ثبات بازار سرمایه لطمه می‌زند

مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در گفت‌وگو با نبض بورس به برخی از سوالات پاسخ داد. سازمان علاوه بر جلساتی که برای رایزنی جهت کاهش نرخ سود بین بانکی داشته، آیا اقدام دیگری هم انجام داده است؟ آیا سازمان طرح مالیات بر عایدی سرمایه که می‌تواند اجرای آن نقدینگی را از سایر بازارها به بازار سرمایه بیاورد، هست؟ اقدامی در این زمینه صورت گرفته است؟ در مورد موضوع نرخ سود بین بانکی یک سری سیاست‌های کلان اقتصادی وجود دارد که با توجه به تغییر فضای اقتصادی، تغییر مولفه‌های اثرگذار بر نقدینگی کشور، موضوع تورم و ... باعث شد تا سیاست‌گذار یک مجموعه سیاست‌هایی را اتخاذ کرد. نظر ما که به دوستان نیز منتقل شد این بود که وقتی این سیاست‌ها را می‌خواهیم پیگیری کنیم حتما باید بازارهای دیگر را در نظر بگیریم و اثراتی که این سیاست‌ها بر بازارهای دیگر دارد دقیقا سنجیده شود. طی جلسه‌ای که با صالح آبادی رییس کل بانک مرکزی داشتیم و پیگیری‌هایی که بود قرار شد که این روند صعودی کنترل شود و با توجه به نرخ‌های بازدهی از جمله نرخ‌های سودهای بانکی، نرخ‌های اوراق خزانه و تامین مالی اسلامی که در بازار وجود دارد و متعادل است تصمیم‌گیری شود. بانک مرکزی تلاش می‌کند که جلوی صعود این نرخ‌ها را بگیرد و مقداری کاهش دهد، ولی در هر صورت باید بر اساس شرایط کلان اقتصادی تصمیم‌گیری شود و آنجا هم محدودیت‌های خاص خود را دارد. اما توافق شد که روند صعودی کنترل شود و بیشتر از این افزایش پیدا نکند. در خود دولت هم پیگیر هستیم که با توجه به تصمیمات ستاد اقتصادی دولت این نرخ به همان تصمیم ستاد برگردد که طبیعتا برای بازار سرمایه خوب است. ولی محدودیت‌های بانک مرکزی نیز وجود دارد و اولویت‌هایی که این بانک در خصوص نرخ تورم و کنترل نقدینگی دارد. ولی توافق شد که این نرخ‌ها کنترل شود و افزایش پیدا نکند و منابعی تزریق کردند که این نرخ‌ها کاهش پیدا کند. این تعامل به صورت مستمر وجود دارد که امیدواریم این اتفاق بیفتد. در خصوص مالیات بر عایدی سرمایه نیز هم‌اکنون در حال پیگیری هستیم و قدم‌های خوبی برداشته شده است و خود دولت و رییس‌جمهور نیز این حساسیت را دارد. وقتی که منابع وارد این بازارهای غیرمولد و بازارهای کالایی می‌شود مضرات زیادی دارد و باعث می‌شود که به مردم فشار زیادی وارد شود. این موضوع را هم دولت و هم مجلس در حال پیگیری هستند که هر چه زودتر به صحن برسد و تصویب شود.

    بازگشت اعتماد به بازار سرمایه

برای بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه چه برنامه‌ای دارید؟ یکی از مواردی که این اعتماد را سلب کرده است این موضوع قیمت‌گذاری دستوری است! بحث اعتماد در بازارهای مالی موضوع بسیار بسیار مهم و پیچیده‌ای است. به خصوص در بازار ما که متغیرهای تاثیرگذار بر بازار به نحوی از کنترل نهاد ناظر خارج است. ما تا بیاییم یک شرایط با ثباتی پیدا کنیم متاسفانه تصمیمات جزیره‌ای که در نقاط مختلف گرفته می‌شود به این ثبات لطمه می‌زند. مثلا در پایان سال گذشته موضوع عوارض صادراتی مطرح شد، موضوع مالیات بر صادرات مواد خام و نیمه خام مطرح شد، موضوع قیمت‌گذاری دستوری روی بحث خودرو یا فروش خودرو به صورت فعلی که واقعا چیز بدیع و عجیبی است مطرح شد؛ فروش محصولات یک شرکت خصوصی در یک فرآیند قرعه کشی! این موارد واقعا اعتماد سوز است. قبول داریم که این موارد به‌شدت به بازار لطمه میزند و بازار هم حق دارد که به این اقدامات اعتماد نکند. یا موضوع دیگر که در اواخر بهار و اوایل زمستان رخ می‌دهد موضوع مدیریت انرژی است که یکی از دلایل سلب اعتماد است. تلاش ما این بوده است که اثرات این تصمیم‌گیری‌ها را بر شرکت‌ها کاهش دهیم. این کار کاری بسیار سختی است. بالاخره نهادهای تصمیم‌گیر در خصوص تک تک این موارد وزارتخانه‌های مختلف هستند و مراجع گوناگونی درباره این موارد تصمیم می‌گیرند. متاسفانه هر تصمیمی هم گرفته می‌شود بدون در نظر گرفتن موارد دیگر است و این اثر بسیار مخربی بر روی اعتماد بازار گذاشته است و هر چند که ممکن است که اثرات واقعی این تصمیمات به هیچ‌وجه به این اندازه نباشد.ما در گزارشات سه ماهه و حتی چهار ماهه شرکت‌ها، دیدیم که اثراتی که این تصمیمات داشتند به میزانی نبود که واقعا گفته می‌شد و این تصمیمات اثر روانی بسیار بسیار بیشتری داشت. ما در این مدت پیگیری‌هایی را که باید از نهادهای مختلفی می‌کردیم به عنوان نمونه در زمینه قیمت‌گذاری دستوری در صنایع مختلف را انجام دادیم و کماکان در حال پیگیری هستیم. مثلا زیان انباشته‌ای که صنعت خودروسازی در پایان سال ۱۴۰۰ داشت و کماکان ادامه دارد. موضوع دیگر روشن کردن اثرات واقعی این تصمیمات روی خود شرکت‌ها است که در این زمینه به نظرم باید رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های تخصصی کمک کنند که این اثرات چقدر بوده است. یکی از مواردی که بر روی بازار اثر گذاشت همین موضوع قطعی برق صنایع بود. اما اکنون که با تک تک این شرکت‌ها در حال صحبت هستیم این اثر به آن اندازه‌ای نبود که از ابتدا برآورد و تبلیغات شده بود. مثلا گفته می‌شد که فلان شرکت تولیدش می‌خوابد یا ۳۰ درصد کاهش تولید می‌دهد. همین الان که گزارشات تیرماه را بررسی می‌کنیم این اثرات بسیار کمتر بوده و شرکت‌ها تولید خوبی را داشتند. هر چند که اثرگذار بوده است و نمی‌توانیم این موضوع را تکذیب کنیم، اما آن قدر که تبلیغ و برآورد شد نبوده است. به نظرم این موارد را باید مقداری شفاف‌سازی کنیم و وضعیت واقعی شرکت‌ها را توضیح دهیم که مولفه‌هایی که اثر گذاشتند واقعا تاثیرشان چقدر بوده است. شفاف‌سازی می‌تواند در برگرداندن آن اعتماد متاثر باشد. باید در زمینه اثرات قیمت‌گذاری دستوری، اثرات را به درستی منتقل کنیم. رسانه‌های تخصصی هم می‌توانند در این موضوع قطعا کمک کنند. یک نکته‌ای نیز که من قصد دارم بر روی آن تاکید کنم این است که بالاخره هیات‌مدیره شرکت‌ها هم باید در این زمینه احساس مسوولیت کنند. اثرات این قیمت‌گذاری دستوری نه تنها بر سودآوری شرکت‌ها است، بلکه اثر بلندمدت آن روی کلیت اقتصاد آن صنعت تاثیر می‌گذارد. ببینید وقتی که ما یک قیمت‌گذاری دستوری داریم و یک شرکتی با زیان کالای خود را می‌فروشد، این شرکت تا کی می‌تواند با زیان کالای خود را بفروشد؟ بعد یک مدت مجبور است که آن خط را بخواباند و دیگر تولید نکند و در نتیجه کمبود عرضه اتفاق می‌افتد و اقتصاد ضربه می‌بیند؛ لذا این موضوع باید کاملا تبیین و به درستی منتقل شود. ما نیز به نوبه خود این کار را انجام می‌دهیم، اما وظیفه اصلی هیات‌مدیره و شرکت‌ها است که این کار را انجام دهند. یک پدیده‌ای که ما با آن مواجه بودیم این بود که بعضا سهامداران بزرگ شرکت‌ها هیچ عکس العملی را در این موارد نشان نمی‌دهند. در حالی که اگر به درستی بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم درست است که این موضوع به نوعی به گردن سازمان افتاده است و باید پیگیری کند و یکی از وظایف سازمان حمایت از حق و حقوق سهامداران است و باید از این بُعد وارد شود و مکاتبه کند و میز صنعت بگذارد و ...، ولی بالاخره هیات‌مدیره و سهامداران آن شرکت‌ها هم مسوولیت‌هایی در این زمینه دارند و باید از حقوق سهامداران خرد دفاع کنند. این موضوع را قطعا پیگیری می‌کنیم و به خود هیات‌مدیره‌ها گوشزد می‌کنیم که این موضوع را پیگیری کنند که جریان عرضه کالاها در بلندمدت آسیب نبیند و شرکت‌ها در ادامه توان سرمایه‌گذاری مجدد داشته باشند. بتوانند سرمایه‌گذاری کنند و افزایش تولید داشته باشند. اگر با زیان بفروشند در آینده دچار مشکل خواهند شد.

    جذابیت بازار و افزایش تقاضا

قیمت سهام اُفت داشته و به‌شدت جذاب شده است. برنامه سازمان برای افزایش تقاضا در بازار چیست؟ ما پیشنهاداتی را آماده کردیم و به نهادهای تصمیم‌گیر ارایه خواهیم داد. چون بعضا قانون یا مصوبه دولت است و باید ببریم و مطرح کنیم. یکی از مشکلاتی که در بازار وجود دارد موضوع نقدینگی است. یعنی نقدینگی در کل سیستم بانکی یک معضلی است و در بازار سرمایه نیز این معضل وجود دارد. پیشنهاداتی تهیه شده است که با توجه به برنامه‌ای که داریم امیدواریم به دولت ارایه خواهد شد. باید نقدینگی به بازار تزریق شود. همه سهام را نمی‌توان گفت، اما اکثر سهام با توجه به قیمت‌ها و گزارشات سال گذشته و سه ماهه امسال ارزنده هستند. اعتماد و جریان نقدینگی باید به سمت بازار بیاید و پیشنهاداتی برای هیات دولت تهیه می‌شود.