ردیابی افت صادرات ایران

تعادل |

تازه‌ترین اخبار از تبادلات تجاری ایران به کشورهای همسایه حاکی از این است که در پنج ماه گذشته از سال 1401، ایران 2 میلیارد و 961 میلیون دلار کالا به عراق صادر کرده که این رقم نسبت به عملکرد سال گذشته 6 درصد کاهش را نشان می‌دهد. تحلیل آمار تجارت در دو ماه اخیر، گویای این است که صادرات به عراق کاهشی بوده اما کاهش صادرات به این کشور در ۵ ماهه نسبت به ۴ ماهه ابتدای سال کمتر بوده است. از سوی دیگر، بررسی ۱۰۰ قلم کالای صادراتی به عراق نشان می‌دهد، در صادرات ۲۰ قلم کالا به عراق با کاهش مواجه بودیم؛ اما صادرات ۸۰ قلم دیگر از کالاهای مورد بررسی افزایشی بوده است. به گفته یکی از مسوولان سازمان توسعه تجارت، عمده دلیل کاهش صادرات به عراق به کاهش صادرات گاز و بنزین مربوط می‌شود. به‌طوری‌که بنابر آمارها، صادرات گاز به عراق ۶۰ درصد و صادرات بنزین به عراق ۸۰ درصد کاهشی بوده است. به گفته خود متولیان دولتی، یکی از مشکلات صادراتی به عراق، مساله بازگشت ارز از عراق به دلیل تحریم‌ها است. از این رو، صادرکنندگان به سختی ارز صادراتی خود را آن هم با روش‌هایی غیر بانکی وارد می‌کنند. بنابراین دستگاه‌ها باید کمک کنند تا از ساز وکارهای غیر بانکی بتوانیم بهتر استفاده کنیم. مشکل دیگر صادرات به عراق مربوط به حمل کالا به این کشور است. در این زمینه چالش‌های زیادی وجود دارد و اغلب کالاهای صادراتی در پایانه‌ها تخلیه و بارگیری مجدد می‌شود. 

  آمار تجارت با همسایه

براساس آمار اعلام شده از سوی اتاق بازرگانی ایران در پنج ماه نخست سال جاری میزان تجارت ایران با کشورهای همسایه نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته، 24 درصد رشد کرده است. در بین کشورهای همسایه، عراق نخستین کشور در بین مقاصد صادراتی و هفتمین کشور در بین مبادی وارداتی است.

تازه‌ترین اخبار از تبادلات تجاری ایران به کشورهای همسایه می‌گوید در پنج ماه گذشته از سال 1401، ایران 8 میلیون و 655 هزار تن کالا به ارزش 2 میلیارد و 961 میلیون دلار به عراق صادر کرده است. هرچند این رقم نسبت به عملکرد سال گذشته 6 درصد کاهش را نشان می‌دهد، اما عراق هنوز نخستین کشور از کشورهای همسایه در بین مقاصد صادراتی کالاهای ایرانی است. همچنین ایران در پنج ماه نخست سال 1401در مجموع 54 هزارتن کالا به ارزش 74 میلیون دلار از عراق به ایران وارد کرده که نسبت به آمار سال گذشته، 58 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

از طرفی، مقایسه صادرات ایران به عراق و حضور رقیبی مانند ترکیه بیانگر آن است که ایران در این مثلث تجاری ایران - عراق جای خود را به ترکیه داده است. براساس آمار صادرات ایران به عراق در اواخر دهه 90 به بیش از 9 میلیارد دلار رسیده بود که در مقایسه با صادرات 20 میلیارد دلاری مبادلات تجارت ترکیه به عراق در سال 2020 این رقم از عقب ماندگی 10 میلیارد دلاری صادرات ایران به عراق حکایت دارد.

بررسی مبادلات تجاری ایران و عراق در 2 دهه گذشته نیز نشان می‌دهد، ایران در پایان دهه 90 بیش از 9 میلیارد دلار کالا به عراق صادر کرده است. همچنین در سال 1400، رکورد وزنی صادرات کالای ایرانی به عراق با ارسال 30 میلیون تن کالا به این کشور شکسته شده است. به گفته مسوولان در گمرک ایران، برای نخستین‌بار رقم صادرات کالای ایرانی به عراق در سال 1384 از یک میلیارد دلار عبور کرده است. همچنین در سال 1388، ایران 4 میلیارد و 560 میلیون دلار کالا به عراق صادر کرده است. سومین رکوردزنی در تبادلات تجاری 2 کشور در سال 1391 و با عبور ارزش کالای صادراتی ایران از 6 میلیارد و 337 میلیون دلار ثبت شده است. طی ماه‌های اخیر تجارت و فعالان اقتصادی مرتبط با عراق بارها نسبت به از دست دادن دادن این بازار صادراتی و کم رنگ شدن حضور تجار ایرانی در این بازار هشدار دادند. 

  افت صادرات گاز و بنزین به عراق 

در همین راستا، روز گذشته روابط تجاری ایران و عراق و علل کاهش صادرات ایران به بازارهای این کشور در نشست شورای سیاست‌گذاری توسعه همکاری اقتصادی ایران و عراق، مورد واکاوی قرار گرفت. 

به گزارش «مهر»، فرزاد پیلتن، سرپرست دفتر غرب آسیای سازمان توسعه تجارت در این نشست که در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد اظهار کرد: بر اساس آمار در دو ماه اخیر، صادرات به عراق کاهشی بوده اما کاهش صادرات ما به عراق در ۵ ماهه نسبت به ۴ ماهه ابتدای سال کمتر بوده است. همچنین بررسی ۱۰۰ قلم کالای صادراتی به عراق نشان می‌دهد که در صادرات ۲۰ قلم کالا به عراق با کاهش مواجه بودیم اما صادرات ۸۰ قلم دیگر از کالاهای مورد بررسی افزایشی بوده است.

سرپرست دفتر غرب آسیای سازمان توسعه تجارت افزود: عمده دلیل کاهش صادرات به عراق به کاهش صادرات گاز و بنزین مربوط می‌شود، به‌طوری که در صادرات گاز به عراق ۶۰ درصد و در صادرات بنزین به عراق ۸۰ درصد کاهش داشته‌ایم بنابراین اگر صادرات گاز مجدد به عراق از سرگرفته شود صادرات ما مجدداً به این کشور افزایشی خواهد بود بنابراین دغدغه کاهش صادرات برطرف می‌شود. 

وی ادامه داد: اما دغدغه اصلی صادرکنندگان ما حتماً وجود دارد؛ زیرا به غیر ازکاهش صادرات گاز و بنزین در ۱۸قلم کالای دیگر نیز کاهش صادرات داشته‌ایم که باید مورد توجه قرار گیرد.  پیلتن به برخی از مشکلات صادراتی به عراق اشاره کرد وگفت: بعضی از مشکلات صادراتی ما به عراق عام است که یکی از آنها مساله بازگشت ارز از عراق است که به دلیل تحریم با چالش مواجه هستیم وصادرکنندگان ما به سختی ارز صادراتی خود را آن هم با روش‌هایی غیر بانکی وارد می‌کنند. بنابراین دستگاه‌ها باید کمک کنند تا از ساز وکارهای غیر بانکی بتوانیم بهتر استفاده کنیم.  وی اضافه کرد: مشکل دیگر صادرات ما به عراق مربوط به حمل کالا به این کشور است. در این زمینه چالش‌های زیادی وجود دارد و اغلب کالاهای صادراتی ما در پایانه‌ها تخلیه و بارگیری مجدد می‌شود.

سرپرست دفتر غرب آسیای سازمان توسعه تجارت ایران یادآور شد: باتوجه به اینکه یکی از اهداف دولت سیزدهم تمرکز تجارت با کشورهای همسایه است بنابراین باید مشکلات را حل کرد؛ ضمن اینکه حل برخی از مشکلات سخت است زیرا ۵۰ درصد حل این مشکلات در حوزه اختیارات نهادهای دولتی است و ۵۰ درصد مربوط به کشور عراق می‌شود.

   پیش‌بینی تجارت 10میلیارد دلاری با عراق 

رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق، اظهار کرد: دیپلماسی اقتصادی در همه حوزه‌های حاکمیتی نقش محوری دارد اما ما اهمیتی برای این موضوع قائل نیستیم؛ در واقع دیپلماسی اقتصادی در کشور به گونه‌ای نیست که آثار مورد انتظار از آن حاصل شود، در حالی که با سامان یافتن این حوزه می‌توان اثرات بی‌بدیل آن را در همه بخش‌های کشور دید.

یحیی آل اسحاق، افزود: یکی از مسائلی که در عمده کشورهای دنیا مخصوصاً کشورهای توسعه یافته مراعات می‌شود هماهنگی و هم جهتی در دیپلماسی اقتصادی است، در حالی که یکی از نگرانی‌های ما تشتت آرا در حوزه دیپلماسی اقتصادی است.

وی تاکید کرد: نکته حائز اهمیت این است که یک نهاد باید در رابطه با دیپلماسی اقتصادی پیگیری‌های لازم را انجام دهد تا از این طریق تشتت آرا در نظام دیپلماسی اقتصادی جلوگیری کند. وی با اشاره به روابط ایران و عراق، اظهار کرد: رابطه دو کشور ایران و عراق استراتژیک است. اقتصاد، امنیت، تهدیدها و فرصت‌های ما کاملاً به هم مرتبط بوده و نخ تسبیح توسعه همه‌جانبه روابط ایران و عراق مسائل اقتصادی است. رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق افزود: موضوع اقتصاد در روابط ایران و عراق باید محوری باشد و خوشبختانه این مساله را مسوولان دو کشور پذیرفته‌اند به‌طوری که هدف‌گذاری تجارت ۲۰ میلیارد دلاری انجام شده که این مساله قابل عملیاتی شدن است. آل‌اسحاق گفت: همچنین با توجه به وضعیت تجاری دو کشور امسال تجارت ایران و عراق به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد و نوسانات اخیر در تجارت دو کشور نگران‌کننده نیست. وی در رابطه با تجارت با اقلیم کردستان هم تاکید کرد که رابطه ما با اقلیم کردستان عراق همیشه تقویت شده و زمینه فعالیت بیشتر هم می‌تواند باشد. در ادامه این نشست موسی طباطبایی رییس اداره خلیج فارس وزارت امور خارجه گفت: نفوذ جمهوری اسلامی در عراق باوجود تلاش‌هایی که در این زمینه انجام می‌شود از بین نرفته است و ما حتی تلاش کردیم که این نفوذ را تقویت کنیم. وی با اشاره به خاطره‌ای که با یکی از سفرای انگلیسی داشت، افزود: یک سفیر انگلیسی به من گفت که ما اجازه نمی‌دهیم که همه اقتصاد عراق به دست شما بیفتد. طباطبایی نقش بخش خصوصی در پررنگ‌تر کردن روابط ایران و عراق را پررنگ دانست و افزود: تلاش داریم دیپلمات‌ها و سفرای را به کشورهای همسایه اعزام کنیم که دغدغه اقتصادی هم داشته باشند. وی با بیان اینکه ایران از بصره غافل شده است، تصریح کرد: امریکایی‌ها و بعثی‌ها اجازه نفود ما را در بصره نمی‌دهند این در حالی است که ساکن این شهر به کالاهای ایرانی علاقه زیادی دارند و کالاهای ایرانی مورد نیاز را از دیگر شهرها تهیه می‌کنند.