ظهور ارز جدید در شرق

حسن هانی‌زاده

دستاوردهای ایران از پیوستن به شانگهای چه مواردی می‌تواند باشد؟ آیا ایران می‌تواند از دل مناسبات تازه با قدرت‌های شرق عالم، ارزش افزوده ویژه‌ای برای اقتصاد خود به دست آورد؟ از منظر انرژی حضور ایران در این پیمان چه شاخص‌هایی دارد؟ تاثیر این عضویت بر تحریم‌های اقتصادی ایران چه خواهد بود؟ این پرسش‌ها و پرسش‌هایی اینگونه، طی روزهای اخیر و بعد از سفر رییس‌جمهوری ایران به اجلاس شانگهای به تناوب در محافل اقتصادی و ارتباطی مطرح شده‌اند. به‌طور کلی معتقدم پیوستن دائم ایران به پیمان شانگهای در بیست و دومین نشست سران این نهاد مهم اقتصادی و امنیتی در سمرقند ازبکستان یک پیروزی بزرگ برای ایران محسوب می‌شود، چرا که این سازمان بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده است و ظرفیت‌های فراوانی را داراست، ضمن اینکه حجم تبادلات اقتصادی کشورهای عضو سازمان شانگهای در هر سال بالغ بر 3هزار میلیارد دلار می‌شود. عدد و رقمی که بیانگر ظرفیت‌های فراوان اقتصادی و سرمایه‌گذاری برای اعضا است. در این میان، ایران نیز به عنوان محوری‌ترین کشور غرب آسیا نقش ویژه‌ای در این سازمان خواهد داشت. در واقع حضور ایران به شکل‌گیری یک بلوک اقتصادی در شرق کمک خواهد کرد که دریچه‌های تازه‌ای را در بخش‌های گوناگون باز کند. نباید فراموش کرد ایران در حساس‌ترین بخش منطقه مرتبط با جاده ابریشم قرار دارد و می‌تواند سهم برجسته‌ای در بهبود شاخص‌های مرتبط با این ایده داشته باشد. ایران به عنوان کشوری که می‌تواند ارتباط بین کریدور شمال به جنوب را شکل دهد، مطرح است. کشوری که در طول تاریخ همواره از این ویژگی بهره برده و به دیگران نیز مدد رسانده است. لذا ایران در تقویت این نهاد بسیار موثر خواهد بود و  جایگاه برجسته‌ای در افق پیش روی این سازمان بازی می‌کند. به ویژه اینکه ایران، روسیه، چین و هند به عنوان 4کشور بزرگ عضو شانگهای از ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی برخوردارند. ایران به عنوان دومین کشور دارای ذخایر گاز بعد از روسیه مطرح است که می‌تواند نبض اقتصاد انرژی جهانی را تحت اختیار بگیرد. به ویژه اینکه ایران از این پس می‌تواند حجم سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهد. ضمن اینکه کشورهای عضو شانگهای نیز در آینده سرمایه‌گذاری‌های فراوانی را در ایران برنامه‌ریزی خواهند کرد. همکاری‌هایی چون همکاری در بندر چابهار، قرارداد 25ساله راهبردی با چین، قراردادهای راهبردی با روسیه و...می‌تواند به تقویت شانگهای در چشم‌انداز آینده کمک کند. رویکردهای کشورهای اثرگذار شانگهای مانند ایران، چین و روسیه به سمت کاهش نفوذ دلار در تعاملات بین‌المللی است، امری که می‌تواند مناسبات اقتصادی تازه‌ای را در منطقه ایجاد کند. از طریق این تصمیم در سال‌های آتی، جهان شاهد ظهور ارز جدیدی در شرق خواهد بود. موردی که باعث می‌شود، هژمونی امریکا در شرق عالم کاهش یابد. ایران با پیوستن رسمی به سازمان شانگهای فشارهای برآمده از تحریم‌های امریکا و غرب را کاهش می‌دهد و موجب می‌شود تا یک مجموعه تازه در بلوک شرق در تقابل با اقتصاد امریکا شکل بگیرد. بنابراین ایران از این طریق می‌تواند بخشی از تحریم‌های ایجاد شده را مهار کند و ظرفیت‌های تازه‌ای برای خود بیافریند. البته این به معنای عدم بهبود مناسبات ارتباطی ایران با سایر کشورها نیست. ایران همچنان برنامه‌های راهبردی‌اش برای توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و سایر کشورها را دنبال خواهد کرد، ضمن اینکه از ظرفیت پیوستن به شانگهای نیز برای تثبیت ظرفیت‌های خود در بخش‌های گوناگون اقتصادی، امنیتی و... استفاده می‌کند. البته مجموعه این گزاره‌ها در گروی استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود در این سازمان و برنامه‌ریزی جهت ارتقای سطح اقتصاد کشور در افق آینده است.